به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ «بیماری منقار و پر طوطی» یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌هایی است که ممکن است طوطی به آن دچار شود، نام اختصاری این بیماری PBFD است (Psittacine Beak and Feather Disease) که معمولاً از آن با عنوان ایدز پرنده یا Bird Aids یاد می‌شود.
عامل این بیماری نوعی ویروس است که منقار و پر و سیستم ایمنی بدن پرنده را درگیر می‌کند و بین کل خانواده طوطی‌سانان مشترک است. ویروس PBFD از خانواده CIRCOVIRUSها است که یکی از کوچک‌ترین ویروس‌ها محسوب می‌شود.
ویروس PBFD نخستین بار در سال 1975 توسط دامپزشکان استرالیایی کشف شد (عامل مرگ مشکوک هزاران ککاتو در استرالیا ویروس PBFD بوده است)
بیشترین آمار ابتلا به ویروس PBFD از آن طوطی‌های استرالیایی و بالاخص خانواده کاکاتو‌ها (Cockatoo) است ولی تقریبا بیشتر طوطی‌ها نظیر اکلکتوس، لاوبرد، باجریگار، طوطی خاکستری آفریقایی و …. (بیشتر از 40 گونه ثبت شده است) به آن مبتلا می‌شوند.
ویروس PBFD به شدت واگیر دار است و از آن دسته از ویروس‌هایی است که از طریق هوا به راحتی جا به جا می‌شوند (Airborn Virus).
ویروس از طریق ترشحات چشم و اشک طوطی، محتویات چینه‌دان (غذا دادن نر به ماده یا غذا دادن والدین به جوجه‌ها)، مدفوع، گرد پر طوطی (تنفس طوطی یا ریختن گرد داخل ظرف غذا یا آب) و …. به راحتی منتقل می‌شود. گرد بدن و پر طوطی آلوده حتی از طریق بدن و لباس انسان به راحتی از مغاره‌های پرنده فروشی به منازل و یا سالن‌های تکثیر منتقل می‌شود. احتمال انتقال ویروس از طریق پرنده ماده به تخم نیز وجود دارد.
دوره نهفتگی ویروس (زمان ورود ویروس به بدن پرنده تا پدیدار شدن اولین علائم بیماری) ممکن است از 3 هفته تا چندین سال به طول انجامد. مدت زمان نهفتگی ویروس بستگی به حجم ویروس منتقل شده، سن پرنده، قدرت و ضعف سیستم ایمنی بدن پرنده و سلامت پرها دارد. در این مدت پرنده آلوده ناقل ویروس خواهد بود.
بار‌ها دیده شده که اشتباه تولیدکنندگان طوطی و انتقال یک پرنده ناقل که در ظاهر از سلامت کامل برخوردار است به سالن‌های تکثیر باعث مبتلا شدن تمام طوطی‌های یک سالن پرورش و تکثیر شده است.
معمولاً اولین علامت مردن جوجه‌های کم سن بدون علائم ظاهری مشخص است.
3 فرم مزمن، حاد و فوق حاد از بیماری pbfd وجود دارد:
• علائم بیماری در فرم فوق حاد
فرم فوق حاد ویروس PBFD معمولاً در طوطی‌های جوجه و خیلی جوان مشاهده می‌شود و ممکن است علائمی گمراه‌کننده و پیچیده و ظاهراً غیرمرتبط با بیماری داشته باشد.
- افسردگی
- استفراغ به دلیل عدم تحرک غذا در چینه‌دان و به وجود آمدن حالت س*** در چینه‌دان
- اسهال
- بیماری تنفسی و به وجود آمدن حالتی شبیه به ذات‌الریه
- در نهایت مرگ طوطی بدون علائم ظاهری بیماری (حالت غیرطبیعی در منقار و پرهای طوطی)
• علائم بیماری در فرم حاد
فرم حاد ویروس PBFD معمولاً در طوطی‌های جوان (نه جوجه) مشاهده می‌شود و معمولاً علائم بیماری در پرهای ریز و کرکی طوطی ظاهر می‌شود.
در این حالت پرهای ریز و کرکی و پرهای در حال رشد همگی خراب و ناقص می‌شوند. دور پرهای جدید خط‌های مدوری ایجاد خواهد شد که پر رو از پایه و قبل از رشد کامل فشرده و له می‌کنند.
- کم شدن اشتها و وزن پرنده
- کنده شدن و ریختن پرها
- شکستن پرها
- خونریزی در محل شکستگی و کنده شدن پر
- درد شدید در محل شکستگی و کنده شدن پر
- غیرطبیعی و دفرمه شدن پرها
- نهایتاً مرگ طوطی
• علائم بیماری در فرم مزمن
فرم مزمن ویروس PBFD معمولاً در طوطی‌های پیر مشاهده می‌شود. اولین علامت حالت مزمن کم شدن و در نهایت قطع تولید گرد در پرهای طوطیست.
پرهای طوطی در فرم مزمن نرم و سست و نازک می‌شوند و به راحتی می‌شکنند.
با آسیب دیدن ریشه پرها بدن پرنده قادر به ساختن پرهای جدید نخواهد بود. پرهای دم و شانه یا تاج (کاکادو‌ها) طوطی از این قائده مستثنی نیست. در این زمان پوست لخت بدن پرنده به صورت زشتی نمایان می‌شود و روی پوست و منقار طوطی اثری از گرد طبیعی بدن طوطی وجود نخواهد داشت. پرهای جدیدی که بعد از ریختن جایگزین می‌شوند پلاسیده و دفرمه هستند و تغییر رنگ در پرهای جدید کاملا مشهود است.
- متوقف شدن تولید گرد در پرهای طوطی
- سست و نازک شدن پرها
- شکستن پرها
- خونریزی در محل شکستگی و کنده شدن پر
- تغییر رنگ پرها
- تغییر حالت و فر خوردن پرها
- پلاسیده شدن پرها
- به وجود آمدن نقاط فرو رفته و خالی در نوک پرنده
- به وجود آمدن قسمت‌های قهوه‌ای و مرده داخل قسمت بالایی منقار (بافت مرده در نوک طوطی قهوه‌ای رنگ می‌شود)
- دفرمه شدن و دراز شدن منقار طوطی
- شکستن نوک طوطی
- عفونت منقار و دهان در طوطی
- دفرمه شدن و دراز شدن ناخن طوطی
- زخم شدن ناخن طوطی
- ترشحات لزج و سبز رنگ در اشک طوطی
- درگیر شدن و از کار افتادن جگر و کبد طوطی (مرگ)
- کم شدن اشتها و وزن پرنده
- عفونت‌های ثانویه (قارچی – باکتریایی – ویروسی) و نهایتاً مرگ طوطی
پرنده آلوده به فرم مزمن بین چند ماه تا چند سال زنده خواهد ماند و در این مدت هر روز ضعیف‌تر و افسرده‌تر می‌شود که شرایط بسیار سختی رو برای صاحب پرنده ایجاد خواهد کرد.
در نهایت طوطی در اثر ابتلا به یک بیماری یا عفونت ثانویه ازبین خواهد رفت.
کیت‌های تست ویروس PBFD (از طریق گرد بدن طوطی و آزمایش خون) کمک زیادی به تشخیص بیماری قبل از نمایان شدن علائم ظاهری و جلیوگیری از گسترش آن می‌کنند.
درمان بیماری پر و منقار طوطی‌سانان
متاسفانه هیچ درمان قطعی برای ویروس PBFD وجود ندارد. در اغلب موارد طوطی آلوده بین چند ماه تا 2 سال زنده خواهد ماند. در موارد نادر و استثنایی سیستم ایمنی پرنده علیه ویروس پادتن می‌سازد و علائم بیماری به‌طور کل ازبین می‌رود.
بار‌ها پیش آمده است که علائم ویروس در فرم مزمن و حاد با علائم پرکنی اشتباه گرفته شده است.
منبع: dampezeshkan