به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ نقش کارشناسان تغذیه، به ویژه در مرغداری‌ها، یکی از عوامل موفقیت تولیدکنندگان در صنعت طیور است.
در عمل، جیرهای که با توجه به شرایط و امکاناتی که در دسترس مدیریت مرغداری قرار دارد و از سوی این کارشناسان تهیه و پیشنهاد میشود، تنها برای سیر کردن شکم مرغ‌ها نیست، بلکه با در نظر گرفتن تأثیرات گوناگونی است که اجزای جیره بر سلامتی دستگاه گوارش طیور می‌گذارند.
فیبر خام به عنوان یک ماده بی‌اثر برای جانوران تک معده‌ای پذیرفته شده است. اما، فیبر خام، می‌تواند نقش تقویت سلامت دستگاه گوارش، تقویت هضم خوراک و تنظیم رفتار مرغ را بر عهده داشته باشد.
پایین‌ترین مرز مصرف فیبر خام برای جیره مرغ‌ها را باید مشخص کرد، برای نمونه 5% جیره مرغ‌های تخمگذار.
در کنار افزودن فیبر به جیره، قرار دادن دانه‌های درشت در جیره نیز برای دستگاه گوارش مرغ‌ها سودمندی‌هایی در بردارد. سنگدان مرغ‌ها در گله‌هایی که به آنها جیره با اجزای درشتتر خورانده میشود بزرگ‌تر و عضلانی‌تر میشود و طول دستگاه گوارش آنها نیز بلندتر است. دانه‌های درشت خوراک باید مدت بیشتری در سنگدان بمانند تا به خوبی آسیاب شوند و به اجزای ریزتری تبدیل گردند تا بتوانند به درون روده کوچک راه یابند. بیشتر ماندن اجزای درشتتر در سنگدان به کاهش pH محیط کمک می‌کند، و پایین آمدن pH (اسیدی شدن) اثرات ضدباکتری‌های بیماری‌زا دارد.
در طول روده نیز گذر خوراک با دانه‌های درشتتر اثر مثبتی روی هضم و جذب خوراک می‌گذارد.
مرغ‌های تخمگذار علاقه بیشتری به خوراک با دانه‌های درشتتر دارند، و با بالا رفتن سن آنها علاقه‌شان به این‌گونه خوراک بیشتر هم میشود. رفتار این مرغ‌ها نیز بهبود می‌یابد، نه تنها به این سبب که وقت بیشتری برای خوردن می‌گذرانند، بلکه وقت کمتری نیز برای رفتاری مانند کندن پرها و کانیبالیسم مصرف میکنند.
باید از دادن جیرهای که سطح بالایی از مواد خام پودر شده دارد پرهیز کرد. خوردن مواد آسیاب شده برای مرغ‌ها دشوارتر است، و چنین خوراکی پس از خوردن مستقیماً از سنگدان می‌گذرد بدون اینکه مرغ بهره‌ای از آن برده باشد. برای همین است که خوراک با اجزای درشتتر که اندازه اجزای آنها بالاتر باشد را ترجیح می‌دهند.
افزودن 2% روغن به جیره نیز به یکدست بودن خوراک کمک می‌کند و پخش اجزای آن را بهبود می‌بخشد.
پروتئین جیره تأثیر چشمگیری در سلامتی روده دارد.
نقش اصلی اسیدآمینه‌ها در جیره دام و طیور، کمک به رشد و توسعه اعضا و بافت‌ها است که در سنتز پروتئین به صورت زیر بنای ساختار بافت‌ها و اعضا بکار برده می‌شوند. اما، اسیدآمینه‌ها برای تنظیم فعالیت‌های فیزیولوژیکی گذرگاه‌های متابولیکی، و نیز در اصلاح پاسخ سیستم ایمنی بدن، موکوس، سلول‌های اپیتلیال، آنتی‌بادی‌ها، آنزیم‌ها، و هورمون‌ها نیز بسیار ضروری‌اند.
بخشی از اسیدآمینه‌ها، و نیتروژن‌های غیر اسیدآمینه که در خوراک وجود دارند در دستگاه گوارش به خوبی فرآوری (پروسس) نمی‌شوند و به توکسین‌هایی تبدیل می‌شوند که جذب بدن مرغ می‌شوند.
این مواد می‌توانند به ایلیوم آسیب بزنند که سبب: رشد بیش از اندازه بیماری‌زاهای باکتریایی، نامتوازن بودن اکوسیستم دستگاه گوارش، تحریک روده، آشفتگی میکروفلور، و در برخی موارد نکروز روده می‌شوند.
دانه‌های درشت پروتئین غیرقابل حل که به وسیله مرغ جذب نشده باشند به درون روده بزرگ می‌روند و با مدفوع از دستگاه گوارش دفع می‌شوند. اما، دانه‌های کوچک و پروتئین‌های قابل حل از راه روده باریک به سکوم می‌روند و در آنجا تصفیه شده و به آمونیاک، ایندول‌ها و اسیدهای چرب تبدیل می‌شوند. مجموعه این مواد می‌تواند سمی و برای مرغ‌ها گرفتاری‌ساز باشد.
بیش از اندازه بودن پروتئین جیره نه تنها هزینه‌های تولید را بالا می‌برد، بلکه مشکلات سلامتی نیز برای مرغ‌ها پدید می‌آورد. اما کاستن از پروتئین خام جیره (مجموع نیتروژن) نیز می‌باید همراه با برقراری توازن اسیدآمینه‌ها بر پایه نیاز مرغ‌ها باشد.
تهیه یک جیره دقیق از اسیدآمینه‌ها دلالت بر دانش خوب از کیفیت مواد خام جیره (اسیدآمینه‌ها)، درجه هضم، و آگاهی از پروسس منابع پروتئینی، و استفاده از اسیدآمینه‌های خالص موجود در بازار دارد.
چنین رویکردی می‌تواند نیاز مرغ‌ها برای حفظ بدن، چالش برای حفظ سلامتی و تولید مرغ‌های تخمگذار باشد بدون اینکه نیاز داشته باشیم به مرغ‌ها پروتئین بیش از اندازه برسانیم.
توازن درست اسیدآمینه‌های قابل هضم که به آنها «پروفایل اسیدآمینه‌های دلخواه» هم می‌گوییم در جدول 1 آمده است.
جـــــــــــدول
در پشتیبانی از مفاد این جدول (2004 , MD et al , Drew) تأثیر منفی منبع پروتئین جیره و سطح جمعیت کلستریدیوم پرفرانژه در دستگاه گوارش مرغ‌های گوشتی را بررسی کردند. در دو آزمایش جداگانه نشان دادند که سطوح پروتئین خام 230 و 400 گرم در هر کیلو خوراک مرغ‌ها، و منابع کنسانتره پروتئین (پروتئین سویا، و یا پودر ماهی خشک شده با حرارت پایین) روی رشد جمعیت کلستریدیوم پرفرانژه در قسمت‌های پایینی روده مرغ‌های گوشتی اثر می‌گذارد.
در این آزمایش‌ها تداخل معنی‌داری میان منبع پروتئین و سطح کلستریدیوم پرفرانژه دیده شد که نشان‌دهنده افزایش در ایلیوم و سکوم بود. این افزایش شمار کلستریدیوم پرفرانژه با افزایش سطح پروتئین خام جیره مرغ‌ها، در پی خوراندن جیره با پایه پودر ماهی (0.05>P) بود اما نه در مرغ‌هایی که جیره آنها بر پایه کنسانتره سویا تنظیم شده بود.
این، نشان می‌دهد که سطح پروتئین خام، منبع پروتئینی، و اسیدآمینه موجود در جیره، همگی می‌توانند از عوامل ایجاد پیش‌زمینه شیوع نکروز کلینیکی روده باشند.
برگردان فارسی از مقاله Cruz la de Carlos از سایت مرغداری site Poultry - 2019