به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ نور مناسبی که در سالن‌های مرغداری استرس مرغها را برنیانگیزد، و در همان حال برای یافتن آب و دانه آنها نیز تابش به اندازه‌ای داشته باشد، یکی از کارهای اصلی مدیریت مرغداری به شمار می‌رود.
در مرغداری‌ها، لرزش نور سالن‌ها معمولاً به بحث گذارده می‌شود اما موضوع چندان روشنی برای آنها نیست و اکنون هنگام آن است که در این زمینه توضیح روشنی داده شود.
در این نوشته، موضوع لرزش تابش نور، و اثرات منفی بالا بودن دامنه تغییر تابش نور از اوج تابش به پایین‌ترین سطح، و تکرار آن شرح داده شده است.
لرزش نور چیست؟
لرزش نور، تغییراتی است که در سطح درخشندگی (شدت) نور پیش می‌آید. این تغییرات در شدت نور، از مقدار نوری که هر لحظه از منبع نور (لامپ) به بیرون می‌تابد پدید می‌آید و سرعت کم و زیاد شدن آن به اندازه‌ای است که چشم انسان نمی‌تواند آن را احساس کند.
تفاوت میان شدت نور در هر لحظه، فاصله میان بیشترین سطح تابش و با کمترین سطح تابش نور، از منبع نور است. این تفاوت را نوسان شدت نور از اوج تابش به پایین‌ترین سطح تابش (روی موج تابش نور) نیز می‌نامند (amplitude peak-to-Peak). هرچه تفاوت میان اوج موج تابش با پایین‌ترین سطح موج تابش بیشتر باشد لرزش نور بالاتر خواهد بود. اگر تفاوتی میان اوج و پایین‌ترین سطح موج تابش وجود نداشته باشد، نوری که از منبع تابیده می‌شود بدون لرزش خواهد بود و همواره شدت تابش نور یکسان می‌ماند.
اگر تفاوت میان شدت و ضعف تابش نور به اندازه‌ای باشد که چشم انسان بتواند آن را احساس کند، آن را «چشمک زدن» می‌گویند، اما لرزش سریع نور را چشم انسان حس نمی‌کند. این در حالی است که مرغها می‌توانند لرزش سریع نور را احساس کنند.
تکرار تغییر تابش نور از شدت به ضعف، و بازگشت به شدت، می‌تواند متفاوت باشد. این تکرار تغییر تابش را با واحد هرتز (Hertz) مشخص می‌کنند.
Hertz تعداد پایین و بالا رفتن شدت تابش نور در هر ثانیه است:
هنگامی که تغییر شدت تابش، میان بالاترین سطح و پایین‌ترین سطح سریع‌تر انجام می‌گیرد، مرغها لرزش نور را کمتر احساس می‌کنند.
اگر تکرار تغییر تابش در هر ثانیه به 100% برسد مرغها نیز آن را احساس نخواهند کرد که آن را نور بدون لرزش (Flicker-Free) می‌گویند. شکل 1 نشان‌دهنده نور با لرزش و نور بدون لرزش است.
تأثیر لرزش نور روی مرغها
مرغها، به نور بسیار حساس هستند. به همین سبب لرزش نور در آنها استرس پدید می‌آورد. ریشه این حساسیت به دورانی برمی‌گردد که مرغها آزادانه در طبیعت و در جنگل زندگی می‌کردند و در خطر حمله دیگر جانوران قرار داشتند. آنها می‌باید همواره مواظب حمله دیگران باشند و پیرامون خود را نگاه کنند.
گمان می‌رود که لامپ‌هایی که نور آنها لرزش دارد این احساس را به مرغها می‌دهد که پیرامون آنها جانوری در حال گردش است و در خطر حمله آن جانور هستند. این احساس که به طور طبیعی به مرغها دست می‌دهد یک تهدید بالقوه به شمار می‌رود، در حالی که در سالن مرغداری چنین تهدیدی برای آنها وجود ندارد.
این تهدید احتمالی دائمی، سطح استرس مرغها را بالا می‌برد.
استرس برخاسته از لرزش تابش نور برای هر نوع از نژاد مرغها متفاوت است، اما به هر روی، بر عملکرد و آسایش آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
مرغ‌های گوشتی
لرزش تابش نور می‌تواند منبع استرس عمده مرغ‌های گوشتی باشد، که سبب ناراحتی آنها می‌شود و در یک‌جا گردهم می‌آیند و به‌هم می‌چسبند، که سبب خیس شدن بستر، زخم پا و تاول سینه آنها می‌شود، و تلفات نیز بالا می‌رود.
از آنجا که همه جوجه‌ها و مرغها یکسان به استرس پاسخ نمی‌دهند، چنین وضعی سبب از میان رفتن یک‌دستگی گله نیز می‌شود، و روی عملکرد کل مرغداری تأثیر منفی می‌گذارد. همین استرس، روی مقدار خوراکی که مرغها می‌خورند، و روی انرژی که برای متابولیز خوراک مصرف می‌کنند اثر می‌گذارد که پیامد آن بالا رفتن ضریب تبدیل خوراک و کاهش تولید است.
مرغ‌های تخمگذار
لرزش تابش نور برای مرغ‌های تخمگذار هم می‌تواند سرچشمه عمده استرس باشد، که سبب افزایش سطح اضطراب آنها می‌شود.
اضطراب، مرغها را به نوک زدن به یکدیگر وامی‌دارد و احتمال اینکه همدیگر را زخمی کنند پیش می‌آید. مرغ‌های مضطرب نیز گردهم می‌آیند و به هم می‌چسبند و تلفات بالا می‌رود.
استرس لرزش تابش نور سبب کمتر خوردن مرغها می‌شود و تخمگذاری آنها را کاهش می‌دهد. ضریب تبدیل خوراک نیز بالاتر می‌رود.
مرغ‌های مادر و اجداد
استرس لرزش تابش نور روی مرغ‌های مادر و اجداد نیز همان اثرات منفی را که درباره مرغ‌های تخمگذار گفتیم برجای می‌گذارد.
نتیجه‌گیری
لرزش نور، تغییر سریع تابش نور از منبع تابش (لامپ) است. تکرار تغییر تابش نور در هر ثانیه نیز اهمیت دارد. هرچه تغییر تابش در یک ثانیه بیشتر باشد، لرزش نور کمتر احساس می‌شود. جایی که تغییر تابش قابل احساس نباشد آن را نور بدون لرزش (Flicker-Free) می‌گویند.
اندازه مشخصی برای سطح مناسب لرزش تابش نور، و برای تعداد تکرار آن معین نشده است. بنابراین مهم است که در سالن‌های مرغداری از لامپ‌هایی استفاده شود که مرغها لرزش تابش نور آنها را احساس نکنند.
منبع: تیکوتک
تهیه شده توسط Lighting HATO Agriculture
مجله مرغداری 2019 - International Poultry Production