به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ نژادهای مرغ‌های گوشتی امروزی برای این برگزیده شده‌اند که هرچه زودتر به وزن مطلوب برای مصرف برسند. با توجه به این که کوشش می‌شود دوره رسیدن به وزن مطلوب هرچه کوتاه‌تر شود، نخستین روزهای پس از «هچ» برای دستیابی به بهترین نتیجه، اهمیت بسیار یافته است.
یکدست بودن گله و وزن مناسب در آخر دوره بستگی به این دارد که جوجه‌هایی که به مرغداری می‌رسند، چه کیفیتی داشته باشند.
کیفیت جوجه‌های یک‌روزه، پیش از رسیدن به مرغداری به مدیریت گله مادر که تخم‌مرغ‌ها را به هچری می‌فرستد، مدیریت هچری، و نیز چگونگی انتقال جوجه‌ها به مرغداری بستگی دارد.
چالش‌ها
بهترین راه برای یکدست بودن و بهبود کارآیی گله، این است که تعداد جوجه‌هایی که پیشرفت آغازین آنها کند است کاهش پیدا کند. در هچری‌های صنعتی، جوجه‌ها در یک فاصله زمانی 24 تا 48 ساعته هچ می‌شوند و نزدیک 72 ساعت به آنها آب و خوراک نمی‌رسد.
و این در حالی است که نخستین روزهای زندگی برای عملگرد خوب جوجه‌هایی که تازه هچ شده‌اند، بسیار اهمیت دارد زیرا اسکلت، اعضای درونی بدن، دستگاه گوارش و سیستم مرکزی ایمنی جوجه‌ها در همین روزها رشد خود را آغاز می‌کنند.
برای این است که اگر زمان هچ شدن طولانی‌تر شود، جوجه‌ها در برابر بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیرتر می‌شوند، و پیشرفت بافت‌های اعضای داخلی، و ماهیچه‌های سینه‌ای آنها محدود می‌گردد که سبب بالاترین درصد مرگ‌ومیر می‌شود (2 تا 5 درصد جوجه‌های هچ شده از دوره حساس پرورش آغازین جان به در نمی‌برند) و رشد آغازین این گله را نیز کند می‌سازد.
زیرا استراتژی تغذیه همە جوجه‌ها می‌باید به بهترین شکل باشد و روزهای آغازین زندگی را به بهترین وضع بگذرانند تا یکدست بودن گله امکان‌پذیر گردد.
مکمل دوره آغازین
پرورش رایج است که پس از رسیدن جوجه‌ها به مرغداری گوشتی، کاغذهای ویژه که روی آنها جیره استارتر پخش شده است به کار می‌برند تا دسترسی جوجه‌های یک روزه به دان آسان‌تر باشد. این دان ویژه روزهای نخستین یا «پری استارتر» برای 7 تا 10 روز پس از هچ شدن فرموله شده است، اما فیزیولوژی جوجه‌های گوشتی در روزهای آغازین زندگی به سرعت تغییر می‌کند. دستگاه گوارش از حالت جنینی که کارش جذب زرده تخم‌مرغ بوده است به حالت هضم خوراک در می‌آید.
همزمان با این، انتقال متابولیکی نیز پیش می‌آید، زیرا منبع اصلی انرژی در حالت جنینی جذب چربی بود اما پس از هچ شدن، منبع اصلی انرژی به کربوهیدرات‌ها تغییر می‌کند.
زودتر خوراک خوردن
برای این که جوجه‌ها از آغاز، خوراک خوبی داشته باشند، باید خوردن و نوشیدن را هرچه زودتر آغاز کنند. بسیاری عوامل روی خوردن خوراک اثر می‌گذارند. حضور خوراک در هریک از بخش‌های دستگاه گوارش، علائم سیر بودن را برمی‌انگیزد که روی خوراک خوردن اثر منفی می‌گذارد.
یک مکمل غذایی که به صورت کاملاً نرم و دانه‌های ریز تهیه شده باشد و به آسانی در چینه‌دان به اجزای تشکیل‌دهنده آن تجزیه شود به تخلیه چینه‌دان و سنگدان کمک می‌کند و از بروز علائم هشداردهندە سیری می‌کاهد و خوردن خوراک را بالا می‌برد.
افزون بر این، جوجه‌های تازه هچ شده، در فروبردن خوراک دانه درشت که نسبت به نوک جوجه، بزرگ هستند، مشکل خواهند داشت. بنابراین بهتر است خوراک جوجه‌های تازه هچ شده بسیار ریز و نرم باشد.
جذب کیسه زرده
هنگامی که جنین جوجه، آماده هچ شدن می‌شود، کیسه زرده 20 تا 25 درصد وزن جوجه را به هنگام هچ تشکیل می‌دهد، اما اندازه آن در یک هفته پس از هچ بسیار کوچک می‌شود.
در نخستین روزهای پس از هچ، پیرامون 40درصد از پروتئین مورد نیاز جوجه را کیسه زرده تأمین می‌کند. البته به کار بردن زرده در خوراک جوجه‌ها به عنوان یک منبع اسید آمینه، اقتصادی نخواهد بود. گذشته از آن، بخش بزرگی از پروتئین‌های زرده ایمونوگلوبولین‌ها هستند که بهتر است مانند دیگر اسید آمینه‌ها، هضم نشوند و برای ایجاد ایمنی در جوجه وارد جریان خون شوند.
اگر پروتئین مورد نیاز جوجه‌های هچ شده فوراً با یک مکمل خوب و سریع‌الهضم تأمین شود، جوجه‌ها، زرده را به مصرف بهتری، یعنی منبع ایمونوگلوبولین‌ها می‌رسانند و سیستم ایمنی مادری قوی‌تری برایشان ایجاد می‌شود، و نیز باقی مانده چربی زرده، که ترکیب اسیدهای چرب ویژهای دارد، تأثیر مثبتی روی پیشرفت زودهنگام پاسخ ایمنی جوجه‌ها می‌گذارد.
با این که باقی‌مانده چربی زرده نزدیک به 50% از منبع انرژی جوجه‌ها را تأمین می‌کند، اما نباید به عنوان منبع انرژی به مصرف برسد.
اگر جوجه‌ها خوردن خوراک را زودتر آغاز کنند، باقی‌ماندە چربی زرده نیز سریع‌تر جذب می‌شود. حضور خوراک در دستگاه گوارش، حرکت خوراک را تحریک می‌کند و بهره بردن جوجه از باقی مانده زرده افزایش می‌یابد.
بهتر جذب شدن کیسه زرده همچنین سبب تورم کمتر آن می‌شود و اگر یک ماده ضدباکتریایی نیز به مکمل غذایی تازه هچ شده‌ها افزوده گردد، می‌تواند پاتوژن‌های فرصت‌طلب را کنترل کند.
نخستین تماس با محیط، جوجه‌ها را با خطر میکروب‌های پیرامون او روبرو می‌کند. بیشتر جوجه‌های تازه هچ شده برای 48 ساعت یا بیشتر از آب و خوراک دور هستند و این، سبب می‌شود که در برابر پاتوژن‌ها آسیب‌پذیر شوند.
از آنجا که ایمنی مادری، جوجه‌ها را تنها در برابر میکروب‌هایی که با مرغ مادر آنها در تماس بوده‌اند ایمنی می‌دهد، اسیدهای چرب با زنجیره متوسط، و یا پروبایوتیک‌ها و پری‌بایوتیک‌ها می‌توانند یک مانع اضافی در برابر دیگر باکتری‌ها ایجاد کنند.
توسعه دستگاه گوارش
دوره بلافاصله پس از هچ، در پی بردن به پیشرفت دستگاه گوارش، اهمیت بسیار دارد. این موضوع، از مشاهده افزایش نسبی وزن اعضای دستگاه گوارش، که در نخستین روز زندگی 30% کل وزن جوجه است، و از آغاز خوردن خوراک، آشکار می‌شود.
پیشرفت سریع بخش‌های دستگاه گوارش، برای بهتر هضم شدن خوراک، و جذب آن، بسیار اهمیت دارد.
برای این که رشد سریع اعضایی مانند ماهیچه‌ها و استخوان‌ها پایه‌ریزی شود، نخست می‌باید اعضایی مانند دستگاه گوارش، جگر، پانکراس و قلب به سرعت رشد کنند.
پدید آمدن کریپت‌های روده‌ای می‌باید بی‌درنگ پس از هچ شدن آغاز شود. کریپت‌ها، سلول‌های بافت پوششی روده را که سلول‌های بنیادین را تولید می‌کنند دربردارند و بی‌درنگ در نخستین ساعات پس از هچ آغاز به رشد می‌کنند و در 2 تا 3 روز به خوبی مشخص می‌شوند.
سلول‌های تازه روده، از کریپت‌ها به پرزها مهاجرت می‌کنند و 72 ساعت پس از هچ شدن، در جوجه‌های 4 روزه به کمال بلوغ خود می‌رسند. برای تشکیل کریپت‌ها و پرزها در سطح دلخواه، می‌باید مواد مغذی مورد نیاز، در دسترس جوجه‌ها قرار بگیرد. اما هضم خوراک در نخستین روزهای پس از هچ، به علت فعالیت ضعیف آنزیم‌های جوجه‌های گوشتی، محدود است. بنابراین، مهم است که مواد قابل هضم خام، که توازن تغذیه‌ای مناسب، برای رشد روده کوچک را در برداشته باشند در دسترس این جوجه‌ها قرار گیرد.
فراهم کردن یک جیره ویژه، که مواد زود هضم برای نخستین روزهای پس از هچ را دربرداشته باشد، می‌تواند نابالغ بودن دستگاه گوارش را جبران کند.
در آخرین روزهای پیش از هچ، روندهای متابولیکی تغییر می‌کنند.
به سبب نیاز بالای انرژی برای پروسه هچ شدن و اندک بودن نسبی اکسیژن، اسیدهای چرب زرده تخم‌مرغ همە انرژی مورد نیاز را تأمین نمی‌کنند. برای این است که جنین، به سوی تجزیه متابولیکی گلیکوژن (گلوکز ذخیره شده در کبد و ماهیچه‌ها) روی می‌آورد.
ناکافی بودن سطح گلیکوژن، جنین را وادار می‌کند پروتئین‌های ماهیچه‌ای بیشتری را متابولیزه کند، و این کار سبب می‌شود که پس از هچ شدن، تا زمانی که ذخیره گلیکوژن افزایش یابد، رشد جوجه‌ها به کندی پیشرفت کند (تا آنگاه که جوجه دسترسی کامل به خوراک داشته باشد).
پیشرفت سریع دستگاه گوارش، هضم خوراک، و جذب مواد مغذی را که پایه تأمین مواد مورد نیاز اعضای بدن، مانند جگر، پانکراس و چینه‌دان است را افزایش می‌دهد.
منبع: نیکوتک
مجله Poultry Production International
برگرفته از نوشته David Hermans کارشناس تولید مرغداری (بلژیک)