اثرات تجویز اکسی توسین و پروستاگلاندین F2a

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در این تحقیق به بررسی اثرات تجویز اکسی‌توسین و پروستاگلاندین F₂α بر روند جمع شدن رحم و شاخص‌های باروری گاوهای شیری پس از زایمان، پرداخته شده است.

این مطالعه با هدف بررسی اثرات تزریق اکسی‌توسین بلافاصله پس از زایمان و پروستاگلاندین  F₂α، در فاصله زمانی 20 الی 25 روز پس از زایمان و تأثیر آن بر بروز جفت‌ماندگی، روند جمع شدن رحم، فاصله زایمان تا اولین فحلی، فاصله زایمان تا اولین و دومین تلقیح، میزان آبستنی در اولین تلقیح و تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی در گاوهای شیری صورت گرفته است.

پژوهش حاضر بر روی 30 راس گاو شیری نژاد هلشتاین که در دو گروه درمان (15راس) و شاهد (15 راس) قرار داشتند انجام شد. گاوهای گروه درمان بلافاصله پس از زایمان و تولد گوساله یک دوز (10 واحد بین‌المللی) اکسی‌توسین و یک دوز (5 سی‌سی) پروستاگلاندین  F₂α (غلظت 0.075) در فاصله زمانی 20 الی 25 روز پس از زایمان به صورت عضلانی در ناحیه کپل دریافت نمودند که نتایج با روش آماری spss وآزمون کای مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد بازگشت رحم، میزان آبستنی در اولین تلقیح و تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی در بین گروه درمان نسبت به گروه شاهد اختلاف معنی‌داری دارد (0.05 ≤ P). همچنین درصد آبستنی در گروه درمان بهبود قابل توجهی نسبت به گروه شاهد نشان داد (47.1 درصد در گروه درمان و 23.5 درصد درگروه شاهد). لذا نتایج تحقیق اخیر نشان می‌دهد که تجویز اکسی‌توسین بلافاصله پس از زایمان و پروستاگلاندین  F₂α در فاصله زمانی 20 الی 25 روز پس از زایمان در گاوهای شیری می‌تواند اثرات مفیدی درافزایش میزان باروری آینده گاوهای شیری وکاهش خسارات اقتصادی در سطح گله داشته باشد. این نتیجه می‌تواند با اثر انقباضی اکسی توسین و پروستاگلاندین  F₂α در لایه میومتر رحم جهت تخلیه ترشحات و بازگشت زود هنگام فعالیت تخمدانی در ارتباط باشد.

مقدمه

با وجود پیشرفت در کنترل بیماری‌های تولیدمثل هنوز خسارات اقتصادی جدی در بروز ناباروری‌ها وجود دارد. باوجود این عوامل، مهم‌ترین شاخص در اقتصاد دامپروری به منظور تولید حداکثری شیر و گوساله‌دهی به‌موقع، آبستنی است که پس از زایمان و تولد گوساله، دام باید هرچه سریع‌تر بتواند دوره پس از زایمان را طی کند و به شرایط ایده‌آل قبل از آبستنی برگردد.

دوره پس از زایمان مرحله تمام شدن زایمان است که شامل مرحله سوم زایمان (خروج پرده‌های جنینی) نیز می‌باشد همچنین دوره‌ای است که طی آن دستگاه تولیدمثل به حالت طبیعی برای آبستنی مجدد بازمی‌گردد.

عوامل مختلفی مانند باقی ماندن پرده‌های جنینی، سخت‌زائی، سقط جنین، پرولاپس رحم و عفونت‌های رحمی می‌تواند در روند جمع شدن رحم تأخیر ایجاد نماید که نتیجه این اختلالات منجر به کاهش باروری و افزایش روزهای باز و افزایش تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی خواهد شد.

در مطالعات مختلف از روش‌های درمانی متفاوتی (هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها) برای جلوگیری از عفونت‌های رحمی، تأخیر در جمع شدن رحم و افزایش باروری استفاده شده است که این روش‌های درمانی می‌تواند در بهبود باروری و کاهش عفونت‌های رحمی نقش اساسی داشته باشد.

خاتری و همکارانش درسال 2013به این نتیجه رسیدند که تزریق پروستاگلاندین  F₂α و اکسی‌توسین می‌تواند بر فاصله زایمان تا اولین فحلی پس از آن، سرعت روند جمع شدن رحم و دفع سریع‌تر پرده‌های جنینی تأثیر داشته باشد. مکانیسم تأثیر اکسی توسین و پروستاگلاندین  F₂α در جمع شدن رحم هنوز به طورکامل شناخته نشده است ولی در ازبین بردن جسم زرد آبستنی و افزایش انقباضات رحمی اثرات بالائی دارد.

رحم به حضور اکسی‌توسین برای افزایش انقباضات در دوره پس از زایمان حساس می باشد این هورمون می‌تواند منجر به افزایش انقباضات لایه میومتر رحم در طول دوره پس از زایمان جهت تخلیه ترشحات رحمی، دفع پرده‌های جنینی پس از زایمان و کمک به آزاد شدن شیر از کارتیه‌ها شود.

درمطالعه اخیر نیز با توجه به اثرات سودمند اکسی توسین و پروستاگلاندین F₂α در افزایش انقباضات رحمی و کمک به تخلیه ترشحات رحمی، ما نیز در صدد برآمدیم که با ترزیق اکسی توسین و پروستاگلاندین  F₂α درفاصله زمانی 20 الی 25 روز پس از زایمان، ارزیابی از روند جمع شدن رحم، فاصله زایمان تا اولین فحلی، فاصله زایمان تا اولین و دومین تلقیح، میزان آبستنی در اولین تلقیح و تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی را داشته باشیم.

بیشتر بدانیم:
تغذیه و مراقبت گاو نزدیک به زایمان
علائم زایمان در گاو و مراقبت‌های لازم
مشکلات پس از جفت ماندگی گاو

مواد و روش‌ها

مطالعه حاضر از دی ماه 1391 لغایت خرداد 1392 به مدت 6 ماه در یک گاوداری نیمه صنعتی اطراف شهرستان اسدآباد همدان با 100 رأس گاو شیری انجام شده است در شرایطی که این گاوها در 2 وعده (صبح و عصر) شیردوشی می‌شدند و هرکدام از آنها به‌طور متوسط 23 کیلوگرم شیر تولید می‌نمودند.

تحقیق حاضر بر روی 30 رأس گاو شیری نژاد هلشتاین که در دو گروه درمان و شاهد با میانگین سنی 3 الی 4 سال قرار داشتند انجام شد. گاوهای گروه درمان بلافاصله پس از زایمان و خروج گوساله یک دوز (10 واحد بین‌المللی) اکسی‌توسین و یک دوز (5 سی سی) پروستاگلاندین  F₂α (د- کلوپروستنول با نام تجاری وتگلن با غلظت 0/075 تولید شرکت ابوریحان ایران) در فاصله زمانی20 الی 25 روز پس از زایمان به صورت عضلانی در ناحیه کپل دریافت نمودند که این درمان در دام‌های گروه شاهد استفاده نگردید. با تزریق این دو هورمون به ارزیابی روند جمع شدن رحم توسط دامپزشک فارم در فاصله 45 روز پس از زایمان از طریق توشه رکتال، میزان بروز جفت‌ماندگی، فاصله زایمان تا اولین فحلی، فاصله زایمان تا اولین و دومین تلقیح، میزان آبستنی در اولین تلقیح و تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی پرداخته شد و شاخص‌های باروری در دو گروه درمان و شاهد مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. که اطلاعات مربوط به هر کدام از گاوها وارد نرم افزار Exell گردید و با استفاده از نرم افزارSPSS و آزمون آماری کای محاسبه گردید، که سطح معنی‌دار بودن را کمتر از 0.05 در نظر گرفته شده تا معنی‌دار بودن یا بی‌معنی بودن اختلافات بین نتایج بدست آمده در گروه درمان و شاهد مشخص گردد.

نتایج

پژوهش حاضر با هدف بررسی سرعت روند جمع شدن رحم، بروز جفت‌ماندگی، فاصله زایمان تا اولین فحلی، فاصله زایمان تا اولین و دومین تلقیح، میزان آبستنی در اولین تلقیح وتعداد دفعات تلقیح به‌ازاء آبستنی انجام شد که نتایج نشان داد بازگشت رحم، فاصله زایمان تا اولین تلقیح منجر به آبستنی و تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی در بین گروه درمان نسبت به گروه شاهد اختلاف معنی‌داری دارد (p≤0/05) (جدول1) همچنین تجویز یک دوز اکسی توسین (10 واحد بین‌المللی) بلافاصله پس از زایمان و تجویز پروستاگلاندین  F₂α در فاصله زمانی20 الی 25 روز پس از زایمان در گاوهای شیری اختلاف معناداری از لحاظ میزان جفت‌ماندگی، فاصله زایمان تا اولین فحلی، فاصله زایمان تا اولین و دومین تلقیح در بین گروه درمان و شاهد ایجاد نمی کند. (جدول 2)

بحث و نتیجه‌گیری

در این مطالعه اثر تجویز اکسی‌توسین و پروستاگلاندین  F₂α بر روند جمع شدن رحم و شاخص‌های دیگر باروری گاوهای شیری از قبیل بازگشت رحم، میزان جفت‌ماندگی، فاصله زایمان تا اولین تلقیح منجر به آبستنی، و تعداد دفعات تلقیح به‌ازاء آبستنی بررسی شد که نتایج بهبود قابل توجهی نشان داد.

نتایج تحقیقات لوشینجر در سال2000 نشان داد که اثر تجویز اکسی‌توسین و پروستاگلاندین  F₂α در 20 الی 28 روز پس از زایش نسبت گاوهایی که این هورمون‌ها را دریافت نکرده بودند مثبت بوده است که علت این کاهش زمان تأثیرات مثبت پروستاگلاندین  F₂α و اکسی‌توسین در جمع شدن رحم و تخلیه ترشحات رحمی بعد از زایمان می‌باشد.

همچنین در گزارشات دیگری استفاده از اکسی‌توسین و پروستاگلاندین  F₂α به میزان 5 سی‌سی در فاصله زمانی 14 الی 28 روز پس از زایمان منجربه کاهش روزهای باز و افزایش باروری در اولین تلقیح می‌شود که نتیجه این تحقیق با مطالعه حاضر همخوانی نزدیکی دارد.

مطالعه حاضر قابل مقایسه با مطالعه بلو و همکارانش می‌باشد که طی آن استفاده از اکسی توسین و در فاصله زمانی 24 روز پس از زایمان منجر به کاهش فاصله زایمان تا اولین تلقیح منجر به آبستنی به میزان 15 روز شدکه علت استفاده از این هورمون‌ها به منظور افزایش انقباضات رحمی در درمان عفونت‌های رحمی و تخلیه توکسین باکتری‌ها و

بازگشت سریع‌تر فعالیت تخمدان‌ها جهت افزایش میزان باروری می باشد.(Bellow and Lammoglia, Medej .1999) .2001; Ghorabi, 2000; Pitter, و همکارانش نشان دادند که تجویز اکسی‌توسین و پروستاگلاندین  F₂α در فاصله زمانی 17 الی 24 روز پس از زایمان در گاوهایی با مشکلا ت زایمانی می‌تواند میزان باروری آینده را در حیوان بهبود بخشد که احتمالاً علت این بهبود باروری به مکانیسم انقباضی اکسی‌توسین و پروستاگلاندین در تسریع جمع شدن رحم و افزایش انقباضات لایه میومتر رحم مربوط می‌باشد که این مکانیسم انقباضی، در تسریع جمع شدن رحم و تخلیه ترشحات رحمی نیز مؤثر است. تجویز اکسی توسین همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند احتمال بروز عفونت‌های رحمی به‌خصوص آندومتریت را در گاوهای جفت‌مانده حدود 5 روز کاهش دهد.

تجویز پروستاگلاندین  F₂α و اکسی توسین برای افزایش تحریک انقباضات لایه میومتر رحم و تسریع در جمع شدن رحم می‌تواند مؤثر باشد و باروری آینده را بهبود بخشد.

براساس تحقیقات Khatri و همکارانش تجویزاکسی‌توسین و پروستاگلاندین  F₂α می‌تواند بر زمان اولین فحلی پس از زایش، جمع شدن رحم و خارج شدن سریع‌تر پرده‌های جنینی مؤثر باشد که این پژوهش با مطالعه حاضر همخوانی نزدیکی دارد و شاخص باروری تا حدودی بهبود یافته است.

نتایج حاصل از مطالعه اخیر بیانگر این است که تجویز یک دوز اکسی‌توسین بلافاصله پس از زایمان و یک دوز پروستاگلاندین  F₂α در فاصله زمانی 20 الی 25 روز پس از زایمان می تواند سبب کاهش زمان جمع شدن رحم، کاهش فاصله زمان زایمان تا اولین تلقیح منجر به آبستنی وکاهش تعداد دفعات تلقیح به ازاء آبستنی در بین گروه درمان نسبت به گروه شاهد شود.

در پایان پیشنهاد می‌گردد که باتوجه با اثرات مثبت اکسی توسین و پروستاگلاندین  F₂α در تمام گاوهای شیری بهتر است که هورمون اکسی‌توسین بلافاصله پس از زایمان جهت ممانعت از بروز جفت‌ماندگی و هورمون پروستاگلاندین  F₂α در فاصله زمانی 25-20 روز پس از زایمان استفاده شود تا از هرگونه تأخیر احتمالی در باروری آینده پیشگیری شود و ضررهای اقتصادی کمتری متوجه دامداران

شود.

نویسنده: نواب قبادی- عضو هیات علمی گروه کشاورزی (علوم دامی) دانشگاه پیام نور

منبع: مجله علمی پژوهشی زیست‌شناسی جانوری تجربی

(7-12) سال دوم، شماره اول، پیاپی پنجم، تابستان 1392