به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آشنایی با دوران فحلی در خرگوشها، چه نر و چه ماده بسیار مهم است، زیرا حیوان در این دوران رفتارهای خاصی از خود نشان می‌دهد و نیاز به مراقبت‌های بیشتر و سخت‌تری دارد. این رفتارها ممکن است شما را به اشتباه انداخته و فکر کنید که حیوان مضطرب یا بیمار است و به همین علت است که باید رفتارهای خاص این دوره را بشناسید و بدانید مدت دوره چقدر بوده و برای کاهش استرس حیوان در این دوران چه کارهایی باید انجام دهید.
دوران فحلی یا باروری چیست؟
دوران فحلی در خرگوش زمانی است که حیوان بیشترین قدرت باروری را دارد. به این معنا که خرگوش ماده بیشترین امکان باردار شدن و حیوان نر توانایی بیشتری در باردار کردن را خواهند داشت. در حیوانات مختلف این دوران می‌تواند متفاوت باشد. بطور مثال در سگ‌های ماده دوبار در سال به مدت چند روز اتفاق می‌افتد و در این مدت دچار خونریزی می‌شوند که می‌تواند تا سه هفته طول بکشد. از سوی دیگر در حیواناتی مانند گربه و خرگوش دوران تخمک‌گذاری دارند که اساساً می‌تواند در تمام طول سال اتفاق بیفتد، که با خونریزی همراه نیست. این دوره‌ی باروری به عنوان فحلی شناخته می‌شود که با چرخه قاعدگی متفاوت است، که در برخی از پستانداران (مثل انسان‌ها) معمول است. یکی از تفاوت‌های این دو آنست که پستانداران آندومتری را که در دوران قاعدگی دفع کرده‌اند دوباره در دوران فحلی تولید میکنند.
خرگوش نر در دوران فحلی
برخی ممکن است به غلط بر این باور باشند که خرگوشهای نر دوران خاصی برای باروری ندارند، خرگوشهای نر با توجه به تفاوت در سیستم تناسلی، از نظر فیزیولوژیکی نیز با خرگوشهای ماده متفاوت‌اند، با این‌حال رفتارهای مشابهی را از خود نشان می‌دهند. خرگوشها از نظر زودرس بودن و سرعت در جفتگیری معروف هستند، به همین علت است که در بسیاری از فرهنگ‌ها خرگوش بعنوان نماد باروری شناخته می‌شوند.
اغلب خرگوشهای نر در 4-6 ماهگی به بلوغ می‌رسند که بسته به اندازه آنها متفاوت است، خرگوشهای بزرگتر دیرتر بالغ می‌شوند. با طول عمر 8-10 ساله‌ی خرگوشها، این سن بلوغ زودرس بنظر می‌رسد. دوره‌ی تحریک جنسی آنها مانند دوران تخمک‌گذاری نیست، بلکه این دوران، یک تمایل دائمی برای جفتگیری است که به شکل رفتارهای خاص زیر بروز می‌کند:
- علامت‌گذاری با ادرار: تا قبل از رسیدن به دوران تحریک جنسی، خرگوشهای نر بسیار تمییز هستند. هنگامی که وارد این دوره می‌شوند هر شئ یا مکانی که در دسترسشان باشد را با ادرار علامت‌گذاری میکنند. این علامت‌گذاری با ادرار و فضولات معمولاً با بویی قوی همراه است. در برخی از اندام خرگوشها غدد عطری وجود دارد که برای علامت‌گذاری و پخش کردن این عطر، ممکن است خود را به هر سطحی بمالند.
- سوار شدن به اشیاء: خرگوشهای نر در دوران تحریک جنسی یا فحلی، از هر جسمی بالا رفته و سوار آن می‌شوند، با این کار محرومیت جنسی خود را ازبین می‌برند. اگر هیچ خرگوش ماده‌ای برای جفتگیری نباشد حیوان جایگزین‌هایی چون کاسه آب، پارچه، اسباب‌بازی و یا حتی دست و پای صاحب خود را پیدا خواهد کرد.
- رفتار تهاجمی: حتی اگر خرگوشی دوست‌داشتنی و مهربان را نگهداری می‌کنید، هنگام رسیدن به این دوره بسیار تهاجمی خواهد شد. یکی از رفتار خشن خرگوش این است که دست شما را به سمت خودش کشیده و امکان دارد آنرا زخمی یا خراشیده کند.
- بی‌قراری: خرگوشها در این دوران دچار بی‌قراری شده و حرکت‌های مداومی را از خود بروز می‌دهند؛ به‌طور مثال بی‌وقفه دور قفس، باغ یا خانه می‌دوند. بسیار هیجان‌زده بوده، خوی آرام خود را ازدست داده و مانند زنبور دائم در تکاپو و وزوز خواهند بود.
- گاز گرفتن: بیشتر از قبل دندان‌هایشان را بر روی اشیاء کشیده و می‌سایند (رفتاری که در حالت معمولی نیز برای ساییدن دندان‌های خود انجام می‌دهند)، در این دوران بی‌دلیل اشیا را گاز گرفته و بر آن دندان می‌سایند.
بی‌شک همه‌ی این رفتارها در دوران تحریکات جنسی خرگوشها می‌تواند باعث پریشانی و ناراحتی او شود. به همین دلیل است که عقیم کردن بهترین و محبت‌آمیزترین راه پیشنهادی برای نگهداری خرگوشهای خانگی است. عقیم کردن نه تنها کیفیت زندگی خرگوشها را بهبود بخشیده بلکه نگهداری آنها را نیز ساده‌تر می‌کند. اگر خرگوش نری که دوران فحلی خود را سپری می‌کنید داشته باشید، مطمئناً به مشکلاتی در نگهداری او برخواهید خورد.
خرگوش ماده در دوران فحلی
مانند خرگوشهای نر، خرگوشهای ماده نیز خیلی زود به بلوغ جنسی می‌رسند. در خرگوشهای ماده تفاوت‌های زیادی در رسیدن به دوران تحریکات جنسی وجود دارد، اما می‌تواند بین 4-6 ماهگی اتفاق بیفتد، همچنین در تمام طول زندگی ادامه خواهد داشت، تحریکات جنسی در برخی دوران افزایش یافته و در دورانی کاسته می‌شود. خرگوشهای ماده در دوران فحلی نباید خونریزی داشته باشند، دفع خون می‌تواند نشانه مشکلاتی باشد که برای رفع آن باید به دامپزشک مراجعه کنید.
در دوران فحلی خرگوشهای ماده رفتاری شبیه به خرگوشهای نر از خود نشان خواهند داد. دیده شده که با ادرار قلمرو خود را علامت‌گذاری میکنند، بی‌قرار و تهاجمی شده و بر اشیاء سوار می‌شوند. علاوه بر این نشانه‌ها فرج خرگوش ماده متورم شده و به‌راحتی قابل دیدن است و رنگش به قرمز مایل به قهوه‌ای تغییر می‌کند. اگر بارداری رخ دهد، خرگوش حدود 30 روز بعد بین 1 تا 5 بچه خرگوش به‌دنیا خواهد آورد.
پس از تولد، مادر به بچه خرگوشها شیر خواهد داد، با این‌حال در دوران شیردهی نیز می‌تواند باردار شود، به همین دلیل است که در برخی مناطق خرگوشها به‌عنوان آفت شناخته می‌شوند. توانایی زیاد و سریع آنها در باروری، می‌تواند منجر به افزایش جمعیتشان در مدت زمان کوتاهی شده و یکی دیگر از دلایل عقیم کردن خرگوشها نیز همین مطلب می‌باشد. اگر نر و ماده‌ی عقیم نشده‌ی خرگوشها را باهم نگهداری کنید جمعیت آنها به‌سرعت رشد می‌کند.
علاوه بر تغییرات رفتاری که در دوران فحلی برای خرگوش و صاحبش مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد، خرگوشهای ماده‌ی عقیم نشده در معرض ابتلا به تومورهای رحمی مانند آدنوکارسینوم (adenocarcinoma) هستند که تهدیدی برای زندگی آنهاست و هرچه سن بیشتر می‌شود احتمال خطر نیز بالا می‌رود.
همانطور که خواندید دوران فحلی و تحریکات جنسی می‌توانند برای صاحب خرگوش نیز مشکلاتی را به‌وجود آورد، و همین نکته دلیلی خواهد شد برای سرپرستان بی‌توجه و بی‌فکر، تا حیوان رها کرده یا آزار دهند.
طول مدت دوران فحلی خرگوشها چقدر است؟
طول مدت دوران فحلی خرگوشها یکی از دلایل تکثیر زیاد آنهاست. هیچ زمان مشخصی برای فحلی آنها وجود ندارد. پس از بلوغ، در هر زمان از طول سال می‌توانند در دوره فحلی به‌سر برند و این درمورد خرگوش نر و ماده یکسان است. آنها ممکن است دوره‌ای را طی کنند که در آن تحریکات جنسی‌شان بیشتر یا کمتر خواهد بود، اما پیش‌بینی زمان دقیق آن غیرممکن است.
اهمیت عقیم کردن خرگوشها
همانطور که انتظار می‌رود هردو جنس نر و ماده در دوران فحلی مشکلات رفتاری از خود بروز می‌دهند. در طبیعت حیات‌وحش آنها امکان جفت شدن را دارند که با کمک آن، این مشکلات رفتاری برطرف می‌شود، اما در اسارت بیشتر حیوانات امکان جفت شدن با غیرهمجنس خود را ندارند. در نتیجه نه تنها برای صاحبانشان مشکلاتی درست میکنند بلکه باعث استرس و بروز مسائل جدی در سلامت حیوان نیز خواهد شد. از آنجایی که دوران فحلی در خرگوش ماده دائمی است پیشنهاد می‌شود که آنها را عقیم کنید، که باید در پایان 6 ماهگی انجام شود. در خرگوشهای نر عقیم شدن باید پس از پایین آمدن بیضه‌ها انجام شود. قبل از عقیم شدن خرگوش نر و ماده را ازهم جدا نگهدارید، چراکه ممکن است حیوان بالغ شود و شما متوجه نشده باشید.
عقیم کردن نرها عمل نسبتاً ساده‌ای است که با حذف بیضه‌ها صورت می‌گیرد. در خرگوشهای ماده این عمل کمی دشوارتر است که مستلزم حذف اندام‌های داخلی (تخمدان، رحم یا هردو) است، با این‌حال نیازی به بستری شدن نخواهد بود و حیوان پس از عمل می‌تواند در خانه بازی کند، که این کار می‌تواند باعث کاهش استرس و بهبودی سریع‌تر حیوان شود.
پس از عقیم کردن حیوان مصرف منظم آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت و مسکن‌ها برای کاهش درد ضروری است، اگر خرگوش درد بکشد ممکن است غذا نخورده و مشکلات بعدی را به‌وجود آورد. همچنین نظافت کامل لانه و محل خواب خرگوش باید مرتب انجام شود تا از عفونت زخم جلوگیری گردد. تغییرات رفتاری پس از عقیم کردن بلافاصله بروز نخواهد کرد، برای بهبودی حیوان باید صبر کرد، پس از چند ماه دوباره همان خرگوش آرام و مهربان را خواهید داشت. حتماً عمل عقیم شدن را به یک دامپزشک متخصص و باتجربه بسپارید، تا این کار را با کمترین درد انجام داده و عوارض کمتری داشته باشد.
این مقاله صرفاً یک مطلب آموزشی بوده و پیشنهاد می‌کنیم برای دریافت راهنمایی‌های دقیق‌تر حتماً با دامپزشک خود مشورت کنید.
منبع: animalwised
ترجمه: مهسا احمدزاده