به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تعیین تاریخ دقیق جفت‌گیری و یا تلقیح دام‌های ماده یکی از مسایل بسیار مهم در گاوداری‌هاست که به پیش‌بینی صحیح تاریخ زایش و فراهم کردن امکانات لازم برای زایمان پیش از موعد آن، کمک خواهد کرد. دامدار با آگاهی از تاریخ دقیق زایش می‌تواند به موقع تمامی امکاناتی را که برای زایمان دام نیاز است را پیش از موعد زایمان آماده کند.
یکی از نشانه‌های نزدیک بودن زمان زایمان گاو آبستن مخصوصاً تلیسه‌ها حجیم و متورم پستان‌ها و تغییر رنگ آن‌ها به صورتی می‌باشد. در صورتی که پستان‌های گاو بیش از اندازه حجیم و متورم شدند از دوشیدن آن‌ها خودداری کنید زیرا ممکن است این مساله موجب ترشح هورمون اکسی توسین (هورمون تحریک‌کننده زایش) و زایمان زودرس در دام شود.
پس از بروز نشانه‌های زایمان در گاو باید سریعاً گاو را به مکان دیگری که تمامی تجهیزات لازم برای زایمان را دارا باشد منتقل کرد. بهتر است در این زمان گاوها در مکانی باشند که استرسی به آن‌ها وارد نشود زیرا استرس ممکن است باعث به تعویق انداختن زمان زایمان شود.
اگر دام دچار دیرزایی شد می‌توانید با تزریق هورمون اکسی توسین موجب تسهیل زایمان دام شوید.
نکات مهم در مورد چگونگی زایمان دام‌ها
در اغلب موارد گاو آبستن بدون کمک قادر به زایمان است و بهتر است دامدار در زایمان عادی دخالتی نداشته باشد. اما درصورتی که گاو دچار دیرزایی و سخت‌زایی شد باید شخص متخصص به گاو برای زایمان کمک کند تا مادر یا گوساله تلف نشوند. تلیسه‌ها به دلیل اینکه اولین تجربه زایمان را دارند حتماً به کمک نیاز دارند.
در صورتی که دام به دلیل ضعف انقباضات رحمی قادر به زایمان نیست می‌توان با تزریق هورمون اکسی توسین و پروستاگلاندین بر شدت انقباضات رحمی افزود و یا با استفاده از ابزار مخصوص گوساله را بیرون کشید.
اگر گاو قادر به زایمان طبیعی نیست می‌توان با انجام عمل سزارین جنین را خارج کرد. در صورتی که جنین پیش از تولد در رحم مادر مرده باشد باید پیش از متورم شدن آن اقدام به قطعه قطعه کردن آن از طریق آمبریوتوم نمود.
رعایت اصول بهداشتی در تمامی مراحل زایمان و سزارین بسیار ضروری است.
چگونگی زایش گاو
گاو به دلیل فشار و انقباضات رحمی شروع به زور زدن می‌کند.
هنگام زایمان گاو به حالت درازکش روی زمین وضع حمل می‌کنند.
هنگام زایمان مرتباً شیر از پستان گاو خارج می‌شود.
هنگام زایمان کیسه آب آمنیون بیرون می‌آید.
مایعات زیادی از گاو خارج می‌شود و سپس دست‌ها و پوزه گوساله قابل رویت خواهد بود.
در صورت رویت شدن و خروج هر دو دست گوساله می‌توان دست‌های گوساله را گرفته و همراه با زور زدن گاو خارج نمود.
پس از بدنیا آمدن، مادر به‌طور طبیعی اقدام به لیسیدن گوساله و خشک کردن آن می‌نماید.
پس از زایمان باید سریعاً آغوز مادر را دوشیده و با استفاده از سطل به گوساله بخورانید زیرا آغوز دارای مواد حیاتی برای سلامت گوساله در دو روز نخست تولد است.
اگر گاو دچار سخت‌زایی شدید شد باید باید با استفاده از جک زایمان اقدام به بیرون کشیدن گوساله نمود.
پس از خوردن آغوز باید با وسیله نقیله مناسب، گوساله را به مکانی که از قبل به طور اختصاصی برای آن آماده شده انتقال نمود. این آغل انفرادی باید از دیوار‌های سیمانی و کفی پوشیده شده از پوشال تمیز ساخته شده باشد.
مراحل زایمان طبیعی یک گاو ماده و تولد گوساله‌اش
اختلالات زایمانی پس از زایمان دام
جفت‌مانگی:
یکی از مهمترین اختلالات زایمانی پس از زایمان در گاوها اختلال جفت ماندگی است. به طور معمول یکی دو ساعت پس از زایمان جفت باید دفع شود اما گاهی همه یا بخشی از جفت بر اثر قطع ارتباط با جنین در بدن مادر می‌ماند.
جفت پس از دفع نباید در معرض گوساله باشد زیرا ممکن است اقدام به خوردن جفت نموده که بسیار خطرناک است زیرا هضم آن برای گوساله ممکن نیست. همچنین جفت گاوهایی که مبتلا به تب مالت باشند بیماری‌زا بوده و می‌تواند باعث آلودگی محیط و نشر این بیماری شود به همین دلیل خروج سریع جفت از زایشگاه محل پرورش دام یکی از اقدامات ضروری پس از زایمان است.
در صورتی که تا سه روز پس از زایمان جفت از بدن گاو مادر خارج نشد باید فرد متخصص اقدام به خارج کردن جفت نماید. جفت‌ماندگی همراه با بروز علائمی همچون تب، کاهش اشتها و قطع تولید شیر همراه خواهد بود. عدم خروج به موقع جفت می‌تواند موجب مرگ مادر یا نازایی دائمی آن شود.
سخت‌زایی:
اگر گاو قادر به زایمان طبیعی نباشد در واقع یعنی دچار سخت‌زایی شده است. سخت‌زایی بیشتر در تلیسه‌های اصیل یا دورگه و همچنین در گاوهای آبستن شده از طریق تلقیح مصنوعی دیده می‌شود.
عوامل ایجادکننده سخت‌زایی:
• باریک یا تنگ بوده لگن گاو
• چاق بودن جنین
• دو قلو بودن جنین
• جوان بودن مادر (تلیسه‌ها)
• عدم قرارگیری درست جنین در رحم مادر
منبع: livesheep