به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تولکی (پر ریزان) راهی برای تجدید پرهای پرنده و نگه داشتن پرنده در شرایط ایده‌آل است. این امر باعث پرواز کارآمد، تنظیم حرارت بدن، حفاظت از عوامل محیطی و یا تولیدمثل (جفت‌یابی) مناسب می‌شود.
پر در تمام پرندگان یک ساختار فوق‌العاده پیچیده و زیبا است مانند مو یا خز در پستانداران. سالم ماندن و دوری نگه داشتن پرها از همه عوامل آسیب‌رسان برای پرندگان بسیار مهم است. پر همانند یک عایق برای حفظ درجه حرارت بدن و حفاظت از پرندگان از عناصر (سرما، گرما، آب و هوا، رطوبت، و غیره) نقش مهمی دارد و در آیرودینامیک پروازی‌شان تاثیرگذار است.
در بیشتر پرندگان پر قابلیت استتاری را فراهم می‌نماید، در زمان جفت‌یابی پرعاملی برای جذب جفت است و گویای تفاوت‌های جنسی (تفاوت بین دو جنس نر و ماده) در بسیاری از گونه‌های پرندگان می‌باشد. در کل پر رابطه نزدیکی در زیست پرندگان و سلامت آنها دارد.
چرا یک پرنده اقدام به پرریزی (تولکی) می‌کند؟
جایگزینی یا رشد هر پر را بر مبنای جایگزینی فولیکول پر جدید بجای پر قدیمی، پرریزی یا (تولکی) پرندگان می‌گویند. بر خلاف مو و خز در دیگر حیوانات، پر پرندگان مداوم درحال رشد و جایگزینی نیست. در زیست پرندگان فقط یکبار بال و پر پرنده تکمیل و رشد می‌نماید و بر مبنای نوع فرسودگی پر قابلیت جایگزینی دارد، اما نیاز است بدانید پر در صورت فرسودن و یا آسیب دیدن براحتی قابل ترمیم نمی‌باشد. این ترمیم زمانی رخ خواهد داد که یک فولیکول پر جدید جایگزین پر قدیمی گردد، در غیر این صورت امکان جایگزینی و ترمیم وجود نخواهد داشت. برای تحریک رشد پر جدید نیاز به حذف و یا ریختن پر قدیمی می‌باشد. بنابراین، از پر بال پرندگان خوب نگهداری کنید. هر پرنده‌ای نیاز دارد در هر سال به تولکی برود تا از پرهای قدیمی یا آسیب دیده، خلاص شود. تولکی (پر ریزان) عاملی برتجدید پرهای پرنده و نگه داشتن پرنده در شرایط ایده‌آل است. این امر باعث پرواز کارآمد، تنظیم حرارت بدن، حفاظت از عوامل محیطی و یا تولیدمثل (جفت‌یابی) مناسب می‌شود.
پرندگان چه زمانی دچار پریزی یا تولکی می‌شوند؟
درپرندگان وحشی (پرندگان طبیعت آزاد)، تولکی (پرریزان) معمولاً به تغییر فصل و نور طول روز ارتباط دارد. تغییر فصل یا نور روز پرنده را تحریک به پریزی یا همان تولکی می‌کند، (قانون مهاجرت وتولیدمثل و پرورش در پرندگان آزاد). دیگر عوامل مؤثر بر پریزی یا همان تولکی شامل دمای محیط، تغذیه، بهداشت عمومی، و میزان تولیدمثل است. بیشتر پرندگان وحشی در بهار و پاییز پریزان یا تولکی دارند (در صورتی که تدابیر زیستی پرندگان آزاد برای پرندگان خانگی نیز همسان‌سازی گردد تولکی پرندگان خانگی نیز با شرایط طبیعی قابل رخ داد خواهد بود) در بین فصول، آنها به طور مداوم در حال جایگزین پرهای قدیمی یا ازدست رفته خود هستند. در طی یک دوره یک ساله، به طور معمول پرقدیمی باپر جدید جایگزین می‌شود.
تولکی یا پریزان در یک مقطع زمانی تدریجی، به صورت دو طرفه و قرینه رخ می‌دهد این عمل به نحوی است که پرنده نه بی‌پر می‌ماند ونه قابلیت پروازیش را از دست می‌دهد. (قانون تدافع پرندگان آزاد در مقابل شکارچیان)
برخلاف پرندگان آزاد، پرندگانی که در اسارت زندگی می‌کنند بیشتر دچار تداخلات پرریزی می‌گردند تا پریزی طبیعی، که نیاز است نگهدارندگان پرندگان خانگی به این امر توجه لازم را نمایند. پرندگان خانگی (در اسارت) می‌توانند نا خواسته یا ناخودآگاه (اشتباه در زیست) توسط منابع نور مصنوعی که ما معمولاً در جهت راحتی خود خاموش و روشن می‌کنیم دچار اختلال پریزی یا تولکی خارج از وقت و فصل گردند.
نورهای مصنوعی می‌توانند توازن و تغییرات نوری فصلی را نقض نمایند و همین عامل باعث اختلال در پریزی‌های خارج از فصل پرندگان خانگی می‌گردد. به منابع نوری نیاز است سیستم‌های گرمایشی خانگی و صنعتی را نیز اضافه نماییم که باعث نمود ساکن‌سازی فصل گرم می‌شوند و همین عامل عدم تشخیص زمان فصل سرد در پرندگان می‌گردد. ما انسان‌ها ممکن است در هر موقعی که نیاز به استراحت یا خواب داریم یا به گرما یا سرما داریم منابع را محدود و یا افزایش دهیم این دستکاری انسان از محرک‌های محیطی و مصنوعی می‌باشد که منجر به تولکی یا پریزان نامنظم، ناقص، کوتاه یا طولانی مدت در پرندگان شود. که کاملاً اشتباه و مخاطره‌انگیز است. ایجاد این عوامل توسط انسان‌ها در برخی موارد، ممکن است باعث پرریزی بطور مداوم گردد و یا ممکن است هرچند سال یکبار تولکی در پرنده رخ دهد.
نیازهای پرنده در طول تولکی یا پریزان
ساختن و جایگزینی تعداد زیادی از پرهای جدید (در تولکی سنگین) می‌تواند بسیار پرتنش و باعث فقر منابع ویتامینی و املاحی در بدن پرنده گردد.
در طول پریزان (تولکی)، تغذیه از اهمیت بالایی برخوردار است. اما نمی‌توان تغذیه مطلوب در زمان تولکی را مفید و کامل دانست. می‌بایست در تمام طول سال تغذیه پرندگان را متنوع و بهینه نمود تا در دوران تولکی دچار کمبود و فقر منابع مورد نیاز بدن نگردند.
در زمان پرریزی بدن پرندگان در افزایش تقاضا برای جذب پروتئین، کلسیم و آهن بسر می‌برد و می‌تواند فقر بدنی را برای پرندگان رقم بزند. ساخت پر جدید نیاز به مقدار زیادی از انرژی و مقدار زیادی از مواد مغذی باکیفیت خوب دارد و این زمانی میسر می‌گردد که برنامه تغذیه مطلوبی را در طول سال بویژه در زمان تولکی اندیشید. ساختن و جایگزینی تعداد زیادی از پرهای جدید (در تولکی سنگین) می‌تواند بسیار پر تنش و باعث فقر منابع ویتامینی و املاحی در بدن پرنده گردد در این شرایط نگهدارندگان دچار چالش‌های جدی‌تری می‌گردند.
برخی از پرندگان در زمان تولکی کمتر فعالیت دارند و کاملاً آرام به نظر می‌رسند که غالباً در تمام پرندگان این نکته مشهود است، در برخی دیگر توقف تخم‌گذاری رخ می‌دهد ودر پرندگانی مانند قناری ممکن است در حالی که آواز می‌خواند آواز را متوقف و به تولکی و پرریزی فرو روند. در این دوران هرگونه استرس می‌تواند سلامت پرنده را بخاطر پایین بودن سطح ایمنی بدنشان با خطرات بالقوه مواجه سازد، نیاز است توجه ویژه‌ای به این نکته نمایید و پرندگانی که دچار تولکی و پریزان هستند را از تمامی موارد استرس‌زا تا حد ممکن دور نگه دارید.
با ایجاد یک برنامه منظم و تنظیم دما و نور محیط نگهداری پرندگان مطابق با هر فصل می‌تواند باعث حفظ سلامت و شادابی پرندگان خانگی خود گردید.
در زمان تولکی نیاز است تغذیه پرندگان را متنوع کنید. نیاز است جیره مفیدی از میوه‌ها که گروه زیادی از ویتامین‌ها را در خود جای می‌دهند همه روزه جهت تغذیه پرندگان مورد استفاده قرار گیرد، منابع کلیسمی و همچنین دانه‌های مختلف و مقوی می‌بایست در اختیار پرنده قرار داده شود.
استحمام در زمان تولکی یک نکته مهم و مورد نیاز برای پرندگان است و تمام نگهدارندگان موظف می‌باشند تا پایان و سپری شدن زمان تولکی شرایط استحمامی را برای پرندگان خود محیا سازند. آب‌تنی و استحمام سطح پوست بدن پرنده‌ها را در جهت رشد پرهای جدید آماده نگه می‌دارد واز خشکیدگی روزنه‌های رویشی پر جلوگیری می‌نماید.
در صورتی که پرنده شما دچار تولکی نامنظم یا دچار رشد غیرطبیعی پرها خارج از زمان طبیعی خود شده است می‌بایست توسط یه دامپزشک آشنا به پرندگان مورد بررسی قرار گیرد.
منبع: سایت ۶۰۱۹