به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ گاهی دامدارانی که مشکلات تولیدمثل را در گله‌های خود تجربه کرده‌اند، از این که این مشکلات با تغذیه در ارتباط است تعجب می‌کنند، هرچند که کمبودهای تغذیه‌ای یا جیره‌های نامتعادل، یکی از علل کاهش راندمان تولیدمثل هستند. عدم موفقیت در راندمان تولیدمثلی می‌تواند ناشی از بیماری، مسمومیت و مشکلات مربوط به مدیریت باشد. گرما واسترس گرمایی خود به تنهایی بیشترین نقش را در ضعف راندمان تولیدمثل در گله‌هایی که از تلقیح مصنوعی استفاده می‌کنند، ایفا می‌کند.
علی‌رغم تمام پیشرفت‌ها در علم تغذیه، مشکلات مربوط به تغذیه هنوز تولیدمثل را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. گاوها در ابتدای دوره شیردهی مقادیر زیادی مواد مغذی نیاز دارند. در طول ۱۲۰ روز اول شیردهی گاوها تقریباً نیمی از تولید کل دوره خود را دارند و مواد مغذی برای نگهداری و تولید شیر مصرف می‌شوند. اگر این نیازها برطرف نشوند، تولیدمثل گامی به عقب برمی‌دارد و کاهش درصد باروری را شاهد می‌شویم.
کلید این که گاوهای اصیل شیری را به حداکثر پتانسیل ژنتیکی خود برای تولید شیر برسانیم و در عین حال سطح معقول و کافی از آبستنی را نیز داشته باشیم، تهیه جیره‌ای متعادل از علوفه و غلات با کیفیت و همین‌طور مواد معدنی و ویتامین‌ها وبه حداکثر رساندن مصرف این جیره می‌باشد. امروز بسیاری از کارشناسان، برنامه‌های غذایی را به عنوان مشکل اصلی در ضعف باروری گله می‌دانند. کمبود مواد معدنی، میزان ناکافی ویتامین‌ها عدم تعادل انرژی و پروتئین و دریافت بیش از حد پروتئین به عنوان عوامل ناباروری و کاهش راندمان تولیدمثل شناخته می‌شوند.
در هنگام مطالعه در مورد مشکلات تولیدمثلی گله، تغذیه باید همواره مد نظر باشد. با این وجود دو حقیقت در مورد رابطه بین تغذیه و تولیدمثل باید همواره در ذهنمان باشد.
تغذیه تنها یکی از عوامل موثر در کاهش تولیدمثل است. عواملی همچون ضعف در فحل‌یابی یا مشکلات بهداشتی گاوداری و بهداشت خود گاو هنگامی‌که مشکلات تغذیه‌ای فاحش نیستند، نقش خود را بیش از تغذیه ایفا می‌کنند.
گاوهای پر تولید دیرتر از گاوهای کم تولید به تلقیح جواب می‌دهند ونیاز به روزهای باز بیشتر بوده و دفعات تلقیح نیز بیشتر هستند. این موضوع به این معنی است که ما برای حل مشکل باروری و تولیدمثل باید بیشتر به فیزیولوژی، تغذیه و مدیریت توجه کنیم تا ژنتیک تعدادی از عوامل تغذیه‌ای موثر در تولیدمثل به شرح زیر می‌باشند:
1- انرژی
انرژی دریافتی در بسیاری از گله‌ها مهمترین فاکتور موثر بر راندمان تولیدمثل است. انرژی دریافتی ناکافی در تلیسه‌ها وگاوهای بالغ شیرده در اوایل دوره، راندمان باروری را کاهش می‌دهد. دریافت بیش از حد انرژی در اواخر دوره شیردهی یا در دوره خشکی می‌تواند سبب چاقی گاوها و کاهش بازده تولیدمثل در دوره بعد شود. اکثراً گاوهای پر تولید در ابتدای دوره شیردهی دارای بالانس منفی انرژی هستند به دلیل این که نمی‌توانند غذای کافی برای برآوردن نیازهای تولید بالای خود دریافت کنند. بدین نحو انرژی موجود در بافت‌های بدن بسیج می‌شوند و کاهش وزن رخ می‌دهد. فاکتور‌های وابسته به این بالانس منفی انرژی به عنوان دلایل شکست در باروری تلقی می‌شوند. بازگشت به سیکل فحلی بستگی به بالانس منفی انرژی در سه هفته اول شیردهی دارد.
هرچه بالانس منفی انرژی بیشتر باشد، فاصله تا اولین تخمک‌گذاری طولانی‌تر می‌شود. کمبود انرژی باعث بالاتر رفتن میزان فحلی خاموش نیز می‌شود. نکته دیگر آن که یکی دیگر از عواملی که تحت تاثیر بالانس منفی انرژی باعث بالارفتن گوساله‌زایی و کاهش تولیدمثل می‌شود، کم شدن وزن در اوایل شیردهی است. نمره وضعیت بدنی نیز نقش موثری در تشخیص میزان آبستنی دارد (چاق=۵، لاغر=۱) به طوری که آنهایی که نمره وضعیت بدنشان کمی بیش از یک است فاصله گوساله‌زایی طولانی‌تر و میزان آبستنی کمتر دارند. از طرف دیگر دریافت بیش از حد انرژی نیز گاوها را به سمت چاق شدن و باز مشکل کاهش تولیدمثل سوق می‌دهد، به طوری که در این گاوها جفت‌ماندگی نیز به میزان نسبتاً زیادی دیده می‌شود. همین‌طور آلودگی کیست‌های تخمدانی نیز در آنها به چشم می‌خورد که تمام این‌ها عوامل کاهش راندمان باروری هستند.
۲- پروتئین
کمبود پروتئین در گاوهای شیری سبب فحلی خاموش و کاهش آبستنی می‌شود به گونه‌ای که در تولید شیر و مصرف خوراک نیز کاهش می‌یابد. اگر پروتئین به جیره اضافه شود، بعد از ۲ تا ۳ روز، افزایش در تولید شیر را می‌توان مشاهده کرد و البته تلیسه‌ها نسبت به گاوهای بالغ و شکم چندم در مقابل کمبود پروتئین حساس‌تر هستند. وقتی مقدار پروتئین قابل تجزیه در شکمبه افزایش یابد یا حیوان انرژی کمی دریافت کند، آمونیاک به سیستم پروتئین میکروبی ملحق نشده و به داخل خون جذب می‌شود به این ترتیب این میزان زیاد آمونیاک و اوره در خون ممکن است سبب کاهش باروری شود.
۳- مواد معدنی
کمبود یا نامتعادل بودن مواد معدنی یکی دیگر از عوامل تغذیه‌ای کاهش راندمان تولیدمثل است. واضح است که میزان کافی از این مواد باید در جیره تهیه شود ولی به طور کلی در مورد حد کمبود آنها اختلاف نظر وجود دارد. مسلماً زیاده روی در آنها نیز مضر است.
فسفر: این عنصر بیشترین پیوند را با کاهش راندمان تولیدمثل دارد. تخمدان‌های غیرفعال، بلوغ جنسی دیررس و میزان کم آبستنی، نتیجه کمبود تغذیه فسفر می‌باشند به طوری که دریافت ۷۰ الی ۸۰درصد میزان مورد نیاز و کاهش فسفر در سرم خون موجبات افزایش تعداد دفعات تلقیح برای هر آبستنی را فراهم می‌کند.
کلسیم: بیشتر مطالعات در مورد کلسیم و اثر آن بر تولیدمثل مربوط به نسبت کلسیم و فسفر می‌باشد نسبت‌های ۱ به ۵/۱ و ۱ به ۵/۲ کلسیم به فسفر اثری در کاهش باروری نداشته است با این حال باید توجه کرد که مقدار مصرف هریک از این‌ها توسط گاو می‌باشد که اهمیت زیادی دارد. برای گاوهای شیری باید همیشه میزان کافی از این عنصر را فراهم کرد و برای گاوهای خشک نیز باید مطلوب‌ترین و بهینه‌ترین سطح از کلسیم و فسفر را تغذیه کرد تا وقوع تب شیر کاهش یابد چرا که گاوهایی که دچار تب شیر می‌شوند نسبت به گاوهایی که تب شیر نگرفته‌اند در حین زایمان ۲ برابر بیشتر احتیاج به کمک دارند و ۲/۴ برابر بیشتر دچار متریت می‌شوند، پس سعی در کاهش تب شیر، کمک شایانی در به حداکثر رساندن میزان آبستنی می‌کند.
سلنیوم: خاک یکی از منابع فقیر سلنیوم است، پس فرآورده‌های کشاورزی که در این خاک‌ها کشت شوند نیز دارای این کمبود هستند. این امر به خصوص در زمانی که گاوداری به صورت کشت و صنعت باشد، بسیار مشهود است. کمبود سلنیوم یکی از عوامل ایجاد جفت‌ماندگی است که به همراه ویتامین می‌توان از این عارضه جلوگیری کرد. تغذیه ۱ میلی‌گرم سلنیوم به گاوهایی که دچار کمبود سلنیوم هستند، می‌تواند این عارضه را برطرف کند. کمبود سلنیوم می‌تواند عامل سقط نیز باشد.
ید: اثر ید بر غده تیروئید می‌تواند در تولیدمثل موثر باشد. باید مطمئن شد که هر گاو به طور روزانه ۱۵-۲۰ گرم ید دریافت کند. از مشکلات زیادی دریافت کردن ید سقط جنین، کاهش مقاومت در برابر بیماری و عفونت‌ها می‌باشند.
ویتامین A: ویتامینی است که در طول آبستنی موجب سلامت بافت‌ها می‌گردد. در صورت کمبود تاخیر در بلوغ جنسی، سقط، جنین مرده یا ضعیف، جفت ماندگی و متریت اتفاق می‌افتد. گاوهایی که علوفه نامرغوب یا فقیر از ویتامین A دریافت می‌کنند، باید این ویتامین‌ها را به صورت مکمل خوراکی دریافت کنند.
در میان غذاها، علوفه‌های سبز وتازه منابع این ویتامین هستند. سیلوی یونجه نیز از منابع بتاکاروتن محسوب می‌شود. در حالی که سیلوی ذرت جزء منابع فقیر است. از دیگر مشکلاتی که کمبود بتاکاروتن در گاوها وتلیسه‌ها می‌تواند ایجاد کند عبارتند از:
– تاخیر در بازگشت رحم به حالت اولیه بعد از زایمان
– تاخیر در اولین فحلی بعد از زایمان
– تاخیر در تخمک‌گذاری
– بالا بردن میزان کیست‌های تخمدانی
– سقط و مرگ جنین در ابتدای آبستنی
منبع: فرازدانه آوند