به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ هرچند سلامتی همه اعضای بدن موجودات زنده به یکدیگر بستگی دارد، اما در این میان سلامت دستگاه گوارش که مستقیماً با دیگر اعضای داخلی بدن مرتبط است، از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا آشفتگی آن روی همه اعضای بدن اثر می‌گذارد.
مقاله‌ای که ترجمه آن تقدیم می‌شود، به ساختمان، و وظایف جگر مرغ پرداخته است؛ اما در نخستین جمله تأکید می‌کند که این سلامت دستگاه گوارش مرغ است که مهمترین عامل سودآوری گله به شمار می‌رود.
سلامت بودن و خوب عمل کردن دستگاه گوارش و اعضایی که مستقیماً با آن سر و کار دارند- مانند جگر- از مهمترین عوامل سودآوری مرغداری به شمار می‌رود.
یکی از مهمترین اعضای بدن در همه‌ی پرندگان، جگر (کبد) است که مجموعه کارهایی که انجام می دهد اهمیت استثنایی آن را آشکار می‌سازد.
این عضو مهم بدن مرغ می‌تواند در برابر عوامل آسیب‌زننده، آسیب ببیند و از ظرفیت تولید گله بکاهد. در شرایط بسیار حاد شاید تلفات بسیار شدیدی به گله وارد سازد.
ساختمان جگر پرندگان
جگر، یکی از بزرگ‌ترین اعضای درونی پرندگان است و از دو بخش تشکیل شده است. لوب چپ و لوب راست.
در مرغ‌های گوشتی و بوقلمون، لوب چپ به دو بخش کناری و میانی تقسیم می‌شود. اما لوب راست دارای بخش‌های بیشتری است.
هردو لوب چپ و راست جگر، رگ‌های خونی جداگانه خودشان را دارند که مواد مغذی، و سموم حاصل از هضم غذا را به جگر می‌رسانند. و نیز رگ‌های کبدی جداگانه‌ای دارند که خون حاوی اکسیژن را به آنجا می‌برند.
وظایف جگر استثنایی بودن جگر به عنوان یک عضو بدن، که کارهای گوناگونی را انجام می‌دهد تقسیم‌بندی نقش آن را به چهار بخش اساسی ضروری ساخته است: متابولیک، سم‌زدایی، ذخیره‌سازی، و تراوش.
فعالیت متابولیکی جگر متابولیز قندها، پروتئین‌ها، و چربی‌ها و مواد مغذی موجود در خوراک را دربرمی‌گیرد.
کربوهیدرات‌های اضافی که وارد بدن می‌شوند به صورت گلیکوژن درمی‌آیند و در جگر ذخیره می‌گردند. در شرایط گرسنه بودن مرغ، یا ادامه دسترسی نداشتن به خوراک، گلیکوژن به گلوکز تبدیل می‌شود و به مصرف می‌رسد.
تبدیل چربی که وارد دستگاه گوارش مرغ می‌شود و در اثر وجود اسیدهای صفراوی امکان‌پذیر می‌گردد.
نقش اسیدهای صفراوی
یک نقش بسیار مهم اسیدهای صفراوی، تأثیر آنها در جذب ویتامین‌های محلول در چربی (ویتامین‌های A ،D3 ،E و K) و انتقال ویتامین‌های ب (B3 و B2 B1) است.
حالت اندک اسیدی صفرا (0.6-5.5 pH در مرغ‌های گوشتی) سبب آغاز فعالیت آنزیم‌های پانکراسی می‌شود. در زمینه انتقال پروتئین‌هایی که به دستگاه گوارش مرغ می‌رسند، جگر به صورت یک عضو بی‌فعالیت باقی نمی‌ماند. پروتئین‌ها پس از ورود به دستگاه گوارش و هیدرولیز اولیه به وسیله پروتئازها و پپتیدازها، به اسیدهای آمینه تبدیل می‌شوند و پس از جذب، به وسیله رگ‌های خونی به جگر می‌رسند.
بسته به وضع فیزیولوژیکی بدن مرغ، اسید آمینه‌های آزاد، به وسیله جریان خون به بافت‌ها و ارگان‌های بدن منتقل می‌گردند.
مرغ‌ها، جانوران یوریکوتلیک هستند که از اوره به عنوان ماده اصلی سوخت و ساز حاصل از ازت استفاده می‌کنند.
جگر همچنین ویتامین‌های A ،D ،K و آهن را ذخیره می‌کند. این عوامل، همراه با عوامل دیگر پلاسما، در پروسه تولید سلول‌های خون شرکت می‌کنند.
ساختمان، رنگ، اندازه و شکل جگر مرغ می‌تواند در اثر بسیاری از بیماری‌ها، مانند بیماری‌های ویروسی، باکتریایی، پارازیتی، و حتی قارچی تغییر کند. این تغییرات قابل مشاهده هستند.
مهمترین ابزار شناسایی بیماری‌های جگر، بررسی و آزمایش تغییرات بافت‌های جگر است. پس از مشاهده تغییرات به وسیله میکروسکوپ، معمولاً می‌توان به عامل اصلی بد کار کردن جگر پی برد. تغییراتی که بیشتر در زیر میکروسکوپ در جگر دیده می‌شوند، تغییر شکل، نکروز و فاسد شدن سلول‌های اصلی بافت کبد (هپاتوسیت‌ها)، نفوذ سلول‌های تورمی در رگ‌های خونی، منطقه صفراوی، و رگ‌های هپاتیک، و گسترش شدید حفره‌های صفرا که اسیدهای صفراوی را منتقل می‌سازند می‌باشند.
چندین عامل بیماری‌زا می‌توانند مستقیماً روی سلول‌های جگر اثر بگذارند، و تغییرات پاتولوژیکی ایجاد کنند.
گذشته از این، تغییرات قابل مشاهده به هنگام آزمایش ضایعات بافتی، برخاسته از چندین عامل مشکل‌ساز هستند و نه یک عامل به تنهایی. بنابراین، جدا کردن یک عامل بیماری‌زا، به عنوان تنها عامل مشکل‌ساز می‌تواند مشکالت بسیار در پی داشته باشد.
نقش ویتامین‌ها
ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین‌های گروه B، مانند: B1 ،B2 و B6 نقش بسیار عمده‌ای در محافظت از جگر دارند.
آنها فعالانه در روند متابولیز کردن قندها، چربی‌ها، و پروتئین‌ها شرکت می‌کنند و فعالیت عمده جگر را سامان می‌دهند.
همچنین پیشنهاد شده است که ویتامین E همراه با سلنیوم برای محافظت از سیستم آنتی‌اکسیدان بدن به کار برده شود. بکار بردن ویتامین‌ها، همراه با داروهای با منشاء طبیعی نیز تأثیر بزرگی در خنثی‌سازی اکسیژن رادیکال‌های آزاد دارند.
بررسی‌ها نشان داده است، افزودن پروبایوتیک‌های لاکتوباسیلی به خوراک، به سوخت و ساز چربی‌ها و تندرستی جگر در بدن جوجه‌ها یاری می‌رساند.
«پروتکسین» از پروبایوتیک‌های دارای لاکتوباسیل و تولید شده در انگلستان می‌باشد.
برگرفته از نوشته متخصص بیماری‌های طیور Ki Nakiels Albert
منبع: نیکوتک