اهمیت سلامت دستگاه گوارش در عملکرد خوب گله‌های طیور (بخش نخست)
هرچه جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش غنی‌تر و متنوع‌تر باشد، مرغ‌ها سالم‌تر خواهند بود.
اهمیت سوخت وساز میکروبایوم
شمار گونه‌ها و سویه‌های باکتریایی میکروبایوم در همه‌جای دستگاه گوارش یکسان نیستند.
در ایلیوم (بخش آغازین روده باریک)، شمار لاکتوباسیلی‌ها بیشتر از دیگران است. درحالی که شمار کلستریدیاها در سیکوم (روده کور) بالاتر از همه است.
بد نیست بدانیم که همه کلستریدیاها باکتری‌های «بد» و همه لاکتوباسیلی‌ها باکتری‌های «خوب» نیستند. برای نمونه، رومینوکوکاس‌ها ruminococcoceae و لاکتواسپیروکاها lachnospiraceae (شاخه‌هایی از کلستریدیاها)، اسید بوتیریک تولید می‌کنند که برای مرغ‌ها بسیار سودمند است.
جمعیت میکروبی دستگاه گوارش برای تغذیه، رشد و بقای خود به مواد اساسی که از خوراک مرغ می‌آیند، و نیز به متابولیت‌های تخمیر باکتریایی (مواد حاصل از تخمیر) که به وسیله دیگر باکتری‌های میکروبایوم انجام می‌گیرد وابسته هستند. در این روند تغذیه، سوخت‌وساز مواد حاصل از فعالیت دیگر باکتری‌ها، در درون خود جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش (میکروبایوم) انجام می‌گیرد.
برای نمونه، میان باکتری‌های تولیدکننده لاکتات و بوتیرات که عضو جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش هستند:
قندهای چندکربنی (پلی‌ساکاریدها) به وسیله باکتریودیت‌ها «bacteroidetes» به قندهای ساده (اولیگوساکاریدها و مونوساکاریدها) شکسته می‌شوند.
این مونوساکاریدها در مرحله بعد به وسیله باکتری‌های Firmicutes متابولیز می‌شوند و از آنها اسیدهای چرب کوتاه زنجیره (مانند اسید استیک و اسید بوتیریک) و لاکتات، و گاز پدید می‌آیند.
اسیدهای استیک، بوتیریک، و پروپیونیک اسید به دست آمده از این فعل و انفعال، به وسیله دیگر باکتری‌های میکروبایوم مصرف می‌شوند (تغذیه چند جانبه)، و یا به عنوان تامین‌کننده انرژی انتروسیت‌ها (سلول‌های بافت پوششی روده) به مصرف می‌رسند.
سلامت دستگاه گوارش مرغ‌ها
سلامتی دستگاه گوارش مرغ‌ها را می‌توان با ترکیب مواد جیره، و با افزودن فرآورده‌های پروبایوتیکی به جمعیت باکتری‌های دستگاه گوارش بهبود بخشید. تمرکز اصلی در این زمینه، پیش از این متوجه کنترل عوامل باکتریایی دستگاه گوارش بود، اما اکنون نیاز داریم که به سیستم دفاعی میزبان، کارآمدی مانع فیزیکی روده، و حفظ تمامیت آن، توجه بیشتری کنیم.
مهمترین وظیفه‌ای که دستگاه گوارش بر عهده دارد، هضم و جذب مواد مغذی و جلوگیری از ورود میکروارگانیزم‌های بیگانه و آسیب‌رسان دنیای بیرون به درون بدن است.
بافت پوششی دستگاه گوارش که با دنیای بیرون در تماس است، با دارا بودن برجستگی‌های انگشت مانند (ویلی‌ها) و ریز برجستگی‌های آن (میکروویلی‌ها)، بسیار گسترده است تا بتواند جذب مواد مغذی را به بیشترین برساند.
اما، توان جذب مواد مغذی به درون بدن هنگامی به سطح دلخواه می‌رسد که رویه دیواره روده و ویلی‌های آن سلامت باشند تا کار خود را به خوبی انجام دهند. هرچه اندازه ویلی‌ها بلندتر باشد، سطح جذب مواد مغذی گسترده‌تر خواهد بود.
و هرچه میکروویلی‌ها سلامت‌تر باشند، آنزیم‌هایی که برای شکستن مواد پیچیده خوراک تراوش می‌کنند بیشتر و هضم خوراک آسان‌تر خواهد شد.
وظیفه دیگر دستگاه گوارش که ایجاد مانع فیزیکی با دنیای بیرون است را لایه‌ای از سلول‌های بافت پوششی دیواره روده (انتروسیت) انجام می‌دهند، و جلو ورود مواد و ارگانیزم‌هایی را که درون روده قرار دارند، به درون بدن (خون) می‌گیرند. این سلول‌ها، تنگاتنگ به هم چسبیده‌اند و گذرگاه‌های دیواره روده را بسته‌اند تا باکتری‌های بیماری‌زا، و مواد سمی نتوانند وارد خون شوند و التهاب پدید بیاورند (نشت‌ناپذیری روده).
روده، همراه با بافت لنفاوی روده، گسترده‌ترین عضو ایمنی بدن را هم پدید می‌آورند که پاسخ ایمنی مادرزادی و اکتسابی را علیه بیماری‌زاها راه می‌اندازند، و همچنین پاسخ التهابی بدن را کنترل می‌کنند تا واکنشی به عوامل بومی، و مواد غذایی نشان ندهند و آنها را تحمل کنند.
دیواره دستگاه گوارش از سلول‌های گوناگونی تشکیل شده است که هریک وظایف متفاوتی را انجام می‌دهند:
انتروسیت‌ها کار جذب، سلول‌های گابلت (goblet) کار تراوش موکوس، بافت لنفوئیدی پیرس (Peyers) و غده‌های لنفاوی روده‌ای کار ایمنی، سلول‌های paneth کار مهم تولید پپتیدهای ضدمیکروبی، و سلول‌های انترواندوکرین که با تراوش هورمون‌ها، کارهای بسیار، از جمله احساس اشتها، گذر خوراک در دستگاه گوارش، را انجام می‌دهند.
سلول‌های غدد تراوشی درون‌ریز کار گیرنده دستگاه گوارش را انجام می‌دهند. گیرنده‌های این غدد ملکولهای خاص مواد مغذی را تشخیص می‌دهند (برای نمونه، ملکولهای بوتیرات‌ها را)، و مغز و دیگر ارگان‌های بدن را از وجود این ماده در دستگاه گوارش آگاه می‌کنند تا آنها برای انجام وظایفشان در برابر این ماده آماده شوند.
رویکردهای متفاوت
اکنون برای پشتیبانی از سلامت دستگاه گوارش، می‌توان کارهایی متفاوت با گذشته انجام داد، و به جای استفاده از یونوفرها، و یا ضدکوکسیدیوزها، که برای مقابله با آشفتگی دستگاه گوارش به کاربرده می‌شدند، از فرآورده‌های جدیدتر استفاده کرد.
رویکرد تازه در این زمینه، تقویت سیستم دفاعی میزبان، مدیریت درست و حفظ تمامیت دیواره روده (مانع فیزیکی)، و کنترل توازن جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش (اکوسیستم درونی) با مصرف مستقیم فرآورده‌های نوین است.
استفاده از فرآورده‌های نوین، سبب بهبود سلامتی دستگاه گوارش، هضم و جذب مواد یا FCR بهتر، و افزایش رشد مرغ‌ها می‌شود.
نتیجه‌گیری
آنتریت باکتریایی بیماری مهمی در صنعت مرغداری است که به عملکرد گله‌ها آسیب می‌زند. عوامل پدید آمدن این بیماری، گوناگون است که زمینه‌ساز ایجاد آن می‌شوند.
استفاده از فرآورده‌هایی که سلامت دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشند، همراه با مدیریت مناسب و پیشگیری از کوکسیدیوز به مرغداران اجازه می‌دهد تا به توان ژنتیکی گله، برای رشد و سودآوری دست یابند.
آیا پروتکسین را از آغاز دوره پرورش برای حذف باکتری‌های کلستریدیا و برانگیختن سیستم ایمنی بدن مرغ، و جلوگیری از بیماری آنتریت یا تورم روده آزمایش کرده‌اید؟
منبع: نیکوتک
نوشته دکتر Koppanol Astrid بلژیک
برگرفته از مجله مرغداری Production Poultry International – سال 2018