به گزارش «سرویس حیات وحش» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ لاک‌پشت‌ها گونه‌های مختلفی دارند و معمولاً لاک‌پشت‌های آب شیرین به‌عنوان حیوان خانگی نگهداری میشود. لاک‌پشت‌های آب شیرین نیز دارای چند گونه در ایران هستند و در حال حاضر برای نگهداری در خانه‌ها از گونه‌های خارجی نیز استفاده می‌کنند. در این مطلب به لاکپشت آب شیرین و روش‌ها و شرایط نگهداری آن می‌پردازیم. اما قبل از این که به این موضوع بپردازیم، به یاد داشته باشید که توجه به نوع و گونه‌ی لاک‌پشت‌ها در هنگام خرید بسیار مهم است، زیرا برخی از فروشندگان حیوانات، به‌طور غیرقانونی و خلاف قوانین زیست محیطی عمل کرده و گونه‌های کمیاب و در حال انقراض لاک‌پشت‌های ایران را برای فروش عرضه می‌کنند که به طور جدی باید از خرید آنها خودداری کنید تا به این ترتیب در حفاظت از گونه‌های نادر و در حال انقراض کشورمان سهمی داشته باشید.
لاکپشت برکه‌ای گونه‌ای از لاک‌پشت‌های آب شیرین است که در تالاب‌ها و آبگیرهای ایران به فراوانی یافت میشود و به عنوان حیوان خانگی در تراریوم‌ها (نوعی محفظه شبیه آکواریوم که برای نگهداری جانوران نیمه‌آبزی بکار می‌رود) نگهداری میشود. این لاکپشت در آب‌های با جریان کند و راکد زندگی می‌کند و در استان‌های شمالی، غربی، جنوب غربی از جمله گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، لرستان و فارس زندگی می‌کند.
این جانور بی‌آزار می‌تواند تا صد سال یا بیشتر عمر کند ولی گاهی مرگ آنها خیلی سریع فرا می‌رسد و ممکن است به دلیل صدمات ناشی از حمل، گرسنگی و شرایط بد نگهداری آنها در منازل و نامتعادل بودن هوای محیط باشد.
نگهداری لاکپشت برکه‌ای
برخی تصور می‌کنند که برای نگهداری این لاکپشت نیاز به یک آکواریوم بزرگ است و به همین خاطر تمایلی به نگهداری این حیوان ندارند. اما باید گفت که بر خلاف تصور برخی افراد، این حیوان نیاز به آکواریوم بزرگ و لبریز از آب ندارد و با یک ظرف کوچک از آب می‌توان از آن نگهداری کرد. بیشتر افراد آنها را درون حوض، استخر و آکواریوم نگه می‌دارند اما در تشتی کوچک در کنار اتاق نگهداری جانور راحت‌تر است. این لاکپشت به آب عمیق نیاز ندارد زیرا خیلی وقت‌ها دوست دارد روی سنگ، چوب یا لبه حوض استراحت کند. به همین خاطر ساخت استراحتگاه برای جانور لازم است یا این که عمق آب به حدی باشد که بتواند به راحتی سر خود را از آب بیرون بیاورد.
لاک‌پشت‌های آبی عادت دارند که در فضای باز و نیز خشکی گردش کنند برای همین آکواریوم گزینه مناسبی برای نگهداری آنها نیست. به همین دلیل اگر در ظرف آبی باشند، می‌توانند بیرون بیایند و به گردش در اتاق یا حیاط منزل بپردازند. باید محل قرارگیری ظرف آب ثابت باشد و تغییری نکند چرا که لاکپشت به زودی به آن محل عادت می‌کند و به درون ظرف آب برمی گردد.
لاک‌پشت‌های کوچک را هرگز با لاک‌پشت‌های بزرگ در یک جا قرار ندهید برای این که به آنها آسیب‌های جدی وارد خواهد شد. بیشتر مکان‌هایی که برای نگهداری آن انتخاب میشود، تنگ و کوچک هستند. در حالی که نباید در چنین جایی زندگی کند و به اسارت خویش آگاه شود. مکانی به عرض و طول 4 متر می‌تواند جای مناسبی برای زیست لاکپشت آبی باشد. در حالی که در اثر ناآگاهی برخی افراد آن را در قوطی یا داخل کارتن نگهداری می‌کنند.
لاک‌پشت‌ها ممکن است به علت تمایلی که به گیاهان و سبزیجات نشان می‌دهند، گل‌های باغچه یا گلخانه را ازبین ببرند ولی به هر حال توصیه میشود که آن را در فضای آزاد مثل باغچه‌ها نگهداری کرد ولی غذایشان از منابع دیگری فراهم شود. ممکن است با رها کردن آن در باغ در اندک زمانی ناپدید شود یا از سوراخی فرار کند. در هنگام شروع فصل پائیز باید حیوان در مکانی مهار شود زیرا به خواب زمستانی فرو خواهد رفت. برای این منظور چنانچه قسمتی از باغ یا حیاط سیم‌کشی و محصور شود بهتر است. گلخانه نیز مکان بسیار مناسبی برای نگهداری این حیوان است.
اگر برای مدتی لاکپشت خود را در منطقه معینی از باغ غذا دهید، حیوان به زودی عادت کرده و هر روز برای گرفتن غذا به همان نقطه مراجعت می‌کند. اگر لاکپشت به صورت آزادانه نگهداری میشود، یک گودال کوچک که بتواند به راحتی در آن وارد و خارج شود بسیار مناسب است.
لاک‌پشت‌های کوچکی که تازه سر از تخم درمی‌آورند باید درون یک محفظه قرار گیرند و یک ظرف آب نیز در کنار آنها گذاشت. هر روز باید مدتی مقابل نور خورشید قرار بگیرند تا قوی شوند. به این نکته توجه داشته باشید که آفتاب برای لاک‌پشت‌ها بسیار ضروری است و نبود محلی برای آفتاب‌گیری ممکن است باعث مبتلا شدن حیوان به بیماری‌های عفونی شود یا این که دچار ضعف جسمانی شود.
برای خواب زمستانی آنها نیز باید جای مناسبی را تدارک دید. باید توجه داشت که تشک معمولی یا ماسه نرم، خاک اره به عنوان بستری برای استراحت حیوان مناسب نیست. لاکپشت برای این که خواب آرام و مداومی داشته باشد باید در محلی به خواب رود که گرمای آن بین 5 تا 8 درجه سانتی‌گراد باشد.
ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا لاک‌پشت‌هایی که همنشین انسان شده‌اند می‌توانند از خواب زمستانی خود چشم بپوشند؟ جواب کاملاً منفی است زیرا براساس تحقیقات انجام شده تعداد مرگ و میر در لاک‌پشت‌هایی که به خواب زمستانی فرو نرفته‌اند دو برابر بیشتر است.
این حیوان برای این که به خواب زمستانی فرو رود باید درونش خالی از طعام باشد به همین علت در طبیعت هشت روز قبل از این که به آرامش زمستانی برسد، خوراکی نمی‌خورد در حالی که در اسارت تا آخرین ساعات به آنها غذا خورانده میشود.
کوران شدید هوا، مرطوب و نمناک بودن بیش از حد محل زندگی و پائین بودن حرارت محیط آنها را به سرعت به بیماری‌های ریوی مبتلا می‌سازد.
در صورتی که قصد نگهداری طولانی‌مدت و اصولی از لاکپشت خود را دارید، یک آکواریوم کوچک را به پهلو روی آکواریوم اصلی خود قرار دهید و با استفاده از یک قطعه پلاستیک مثلاً یک فیلتر زیر شنی، یک پل برای عبور لاک‌پشت‌ها از آب آکواریوم اصلی به خشکی آکواریوم کوچک‌تر بسازید. در انتخاب قطعه پلاستیکی توجه کنید که به حالتی باشد تا بر اثر تماس با سطح پایینی لاک باعث خراشیدن و ا بین رفتن آن در مدت‌های طولانی نشود.
لاک‌پشت‌ها مدفوع بسیار‌اندکی دارند. تمیز کردن این مدفوع راحت است و هر چند وقت یک بار تشت لاکپشت باید شسته و ضدعفونی شود. خود لاکپشت نیز باید شسته شود. این کار را با مقدار یک قاشق چایخوری شامپو بچه ملایم و اسفنج نرم ابری صورت بگیرد. مواظب باشید که کف شامپو درون لاک لاکپشت نشود.
هنگام خرید لاکپشت به وضع لاکپشت نگاه کنید. حیوان سالم در آکواریوم بسیار سریع شنا می‌کند بسیار سالم و سرحال است. هر لاکپشت مشخصه خاص خود را دارد. لاک لاکپشت آب شیرین نباید خیلی نرم باشد و با انگشت فرو نرود.
اصولاً خزندگان از جمله لاک‌پشت‌ها از تمیز‌ترین حیوانات بشمار می‌آیند و اگر بوی بدی از آنها به شامه برسد به دلیل محل زندگی آنها است که آلوده است و باید به سرعت تمیز شود. همچنین لاکپشت هنگام ترس مدفوع می‌کند.
قبل از خرید لاکپشت لازم است به برخی نکات بهداشتی توجه شود. اغلب فروشندگان حیوانات خانگی معمولاً لاک‌پشت‌ها را در یک محیط مناسب و تمیز قرار نمی‌دهند و ممکن است آنها دچار آسیب، عفونت، سوءتغذیه و سالمونلا باشند. به همین دلیل باید لاکپشت جدید را سه ماه قرنطینه کنید.
به منظور بهداشت شخصی و نیز جلوگیری از سرایت برخی بیماری‌ها و انگل‌ها به لاکپشت، قبل و بعد از دست زدن به لاکپشت و محیط آن باید دست‌ها را شست.
این مورد به ویژه برای کودکان باید رعایت شود. صابون‌های مایع ضدباکتری برای این کار مناسب و راحت‌تر هستند. دمای آب را 24 تا 5/25 درجه سانتی‌گراد و دمای آفتابگیر را 2/32 درجه سانتی‌گراد قرار دهید.
تولیدمثل لاکپشت برکه‌ای
تصور بر این است که لاک‌پشت‌های ماده هنگامی که به سی تا پنجاه سالگی می‌رسند، تخمگذاری را شروع می‌کنند ولی باید توجه داشت که این امر به طور دقیق مشخص نشده است. بین هر دو دوره تخمگذاری به طور معمول دو تا چهار سال فاصله وجود دارد اما ماده تا سنین 70 تا 100 سالگی قابلیت تولیدمثل را دارد. نکته جالب این است که به طور معمول ماده‌ها به همان محلی که به دنیا آمده‌اند برای تخمگذاری بازمی‌گردند.
وزن متوسط لاک‌پشت‌های تخمگذار از 136کیلو تجاوز می‌کند و متوسط طول آنها یک متر یا بیشتر است آنها در هر دوره تخمگذاری حدود110 تخم می‌گذارند. پس از تخمگذاری حدود 55 روز بعد تخم‌ها تبدیل به نوزاد می‌شوند.
طرز تشخیص لاکپشت نر از ماده به راحتی میسر است. ابتدا لاکپشت را به صورت وارونه در دست بگیرید و به لبه پوششی که زیر شکم را فرا گرفته نگاه کنید. لاک زیر شکم نر، بیضی شکل و محدب است ولی لاک زیر شکم ماده‌ها پهن است.
لاکپشت ماده پس از جفت‌گیری با دو پای عقبی خود که دارای ناخن‌های قوی هستند، زمین را می‌کند و تخم‌های خود را در عمق 12 سانتی‌متری آن می‌گذارد و با دقت و حوصله خاک‌ها را سر جای خود می‌ریزد سپس زمین را مسطح می‌کند. به طوری که غیرممکن است کسی بتواند به وجود آنها پی ببرد. به طور معمول نوزادان از چهار تا هشت هفته بعد سر از تخم در می‌آورند. در این هنگام آنها را باید درون یک محفظه قرار داد و یک فنجان آب نیز در کنار آنها گذاشت. هر روز باید مدتی مقابل نور خورشید قرار بگیرند تا قوی شوند.
تغذیه لاکپشت
در رابطه با تغذیه لاکپشت می‌توان از غذاهایی مانند کرم‌های فریز شده (در فروشگاه‌های ماهیان زینتی وجود دارد)، میگوی نمکی، گوشت دل (به مقدار کم) و مقدار بسیار کمی کاهو و سبزیجات دیگر به عنوان منبع غذای گیاهی استفاده کنید. باید توجه داشت که اگر از غذایی مثل کاهو به فراوانی برای لاک‌پشت‌های آب شیرین استفاده شود، باعث بروز علائم اسهال در لاکپشت میشود و در این حالت مدفوع آن بسیار نرم میشود و به سرعت می‌تواند باعث آلودگی آب و ایجاد بوی بد در آب شود. توجه کنید که غذاهای فوق را باید در آب در اختیار لاکپشت قرار دهید. معمولاً تا مدتی لاکپشت کمی ترسو است و از نزدیک شدن و گرفتن غذا خودداری می‌کند، بنابراین در اوایل غذا کمی در اختیارش قرار دهید و از آکواریوم یا محل نگهداری آن دور شوید تا موجب ترس آنها نشوید ولی پس از مدتی لاک‌پشت‌ها حتی از دست شما نیز غذا می‌گیرند.
به طور کلی گیاهان آبزی، سبزیجات، حشرات، ماهی و غیره به عنوان رژیم غذایی متنوع بسیار متعادل، مقوی و سرشار از کلسیم و ویتامین‌ها است. ترکیبات فسفر و کلسیم عناصر مهمی از لاک و استخوان‌ها را تشکیل می‌دهند. هر چند، مقدار بیشتر از حد فسفر با حل شدن در کلسیم از بدن خارج میشود. اگر کلسیم مورد نیاز در دسترس نباشد این کلسیم از استخوان‌ها و لاک تهیه خواهد شد و لاکپشت دچار بیماری سوخت وساز و نرمی لاک میشود. در یک رژیم غذایی متوازن مقدار کلسیم باید بیشتر از فسفر باشد.
غالب گیاهان به دلیل داشتن «اگزالیک اسید» و oxalates مانع جذب کلسیم می‌شوند. به همین منظور باید از مصرف گیاهانی مانند ریواس به دلیل داشتن مقدار زیاد و خطرناک «اگزالیک اسید» خودداری کرد. خزندگان ولاک‌پشت‌ها می‌توانند به نوعی بیماری نقرس، نوعی از ورم مفاصل که بر اثر انباشته شدن کریستال «اسید اوریک» در مفاصل به وجود می‌آید مبتلا شوند. مهمترین عامل ابتلا به نقرس استفاده زیاد از پورین (purine) در رژیم غذایی است.
منبع: وبلاگ دامپزشک