به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ قیمت پایین نمک باعث شده اغلب فراموش کنیم که چه مقدار نمک به غذا اضافه کنیم اما مطمئنا زیاده‌روی در استفاده از آن چه در مصارف انسانی و چه در خوراک دام و طیور کار درستی نیست. همچنین کمبود آن نیز می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند.
نمک در تاریخ حیات انسان خیلی زود به عنوان عنصری حیاتی شناخته شد. اهمیت آن در واقع زمانی شناخته شد که در دوران باستان نمک به عنوان یک شیوه پرداخت پول به حساب آمد. امروزه، نمک تقریباً ارزان است و در تمام جهان نیز موجود است. اهمیت آن در مواد غذایی تغییر نکرده است اما خیلی از افراد زمانی که برای حیوانات غذا تهیه می‌کنند به میزان نمک آن توجه نمی‌کنند.
درواقع، قاعده طلایی این است که 0.5 درصد نمک در غذای خوک و طیور استفاده شود و این قاعده سال‌های طولانی است که در صنعت خوراک به کار گرفته می‌شود. این قاعده هنوز پابرجا است اما دانش کنونی توضیحات واضح‌تری در این زمینه داده است و استثناهایی را در نظر گرفته است.
سدیم و کلر
نمک، نیاز حیوان به سدیم (Na) و کلر (Cl) را تامین می‌کند. به گفته شورای ملی پژوهش ایالات متحده آمریکا، نیاز به سدیم و کلر تقریباً از 0.10 تا 0.25 درصد در غذای کامل طیور و خوک است. اگر فرض کنیم که نمک 39.5 درصد سدیم و 60.5 درصد کلر دارد، در نتیجه اضافه کردن 0.5 درصد نمک در رژیم غذایی، تقریباً 0.20 درصد سدیم و 0.30 درصد کلر در بدن حیوان فراهم می کند. بدیهی است که قاعده طلایی به درستی 0.5 درصد نمک را درنظر گرفته است تا رژیم غذایی به اندازه کافی سدیم داشته باشد. کلر اضافی از طریق ادرار دفع می‌شود.
عمکردهای نمک
به طور خلاصه، سدیم و کلر الکترولیت‌های عمده‌ای هستند که در حفظ شیب الکتروشیمیایی بافت‌های غشاء سلولی سهیم هستند. این دو عنصر همچنین در هضم (هیدروژن کلرید)، جذب (سدیم) و جابجایی مواد مغذی از روده‌ها به خون شرکت دارند. سدیم و کلر در حفظ حجم و فشار خون موثر هستند و در سیستم رنین-آنژیوتانسین- آلدوسترون نیز شرکت دارند. از عملکردهایی که ذکر شد مشخص می‌شود که سدیم و کلر برای ارگانیسم و حیات بسیار ضروری می‌باشند.
کمبود سدیم و کلر
کمبود شدید سدیم و کلر موجب آماس مغزی، حمله ناگهانی بیماری‌ها، کما، آسیب مغزی و مرگ ناگهانی می‌شود. کمبود خفیف سدیم و کلر مسلماً موجب کاهش باروری در تمامی حیوانات می‌شود. امروزه، کمبود سدیم و کلر فقط زمانی امکان دارد که در زمان مخلوط کردن خوراک و فرمولاسیون آن خطایی رخ دهد. این اشتباه موردی نادر نیست و ممکن است اتفاق بیفتد و زمانی علائم خود را بروز می‌دهد که دیر شده است. در بسیاری از موارد، علت آن اضافه نکردن نمک به میزان کافی است و موجب کاهش باروری و از دست رفتن سوددهی می‌شود.
کمبود خفیف سدیم و کلر در همه حیوانات موجب کاهش باروری می‌شود.
مسمومیت با نمک
از سوی دیگر، تحمل میزان زیاد نمک در حیوانات بالا است. مطالعات نشان داده است که خوک‌های در حال رشد می‌توانند بیش از 8 درصد نمک را در رژیم غذاییشان تحمل کنند (این میزان 40برابر بیشتر از میزان نمک مورد نیاز است). اما برای مدیریت این میزان نمک و ادامه رشد خود نیاز به میزان زیادی آب شیرین دارند. اگر میزان آب کافی نباشد و یا آب شور باشد، خوک‌ها نمی‌توانند حتی 1درصد نمک را در رژیم غذاییشان تحمل کنند (که این میزان دو برابر میزان مورد نیازشان است). طیور تحمل نمک پایینی دارند و در برابر نمک انعطاف‌پذیر نیستند، به ویژه مرغ‌های تخم‌گذار که زیاد بودن نمک بر کیفیت تخم آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
آب شور
در بسیاری از مناطق جهان، تنها منبع آب آشامیدنی برای مصرف دام و طیور آب شور است. آب دریاها ممکن است بیش از 200 میلی‌گرم بر لیتر یا حتی در برخی موارد بیشتر سدیم داشته باشد. این مورد باید در فرمولاسیون رژیم‌های غذایی آن‌ها در نظر گرفته شود. این کار با کاهش متوازن نمک در غذا و عدم استفاده از مواد دارای نمک (مثل پودر ماهی، آب پنیر، فرآورده‌های خونی) در رژیم غذایی آن‌ها بهبود می‌یابد. در غیر این صورت حیوانات برای رفع مسمومیت در اثر استفاده زیاد از نمک وارد شده از طریق آب شور بیهوده تلاش می‌کنند و فقط مسمومیت خود را مزمن می‌کنند. در موارد خفیف‌تر، اسهالی خفیف ممکن است بروز کند و تا زمانی که این مشکل وجود دارد، به دلیل مختل شدن عملکرد یون منفی و مثبت، اسهال نیز باقی بماند.
ملاحظات عملی
در صورتی که رژیم غذایی حیواناتی که تازه به دنیا آمده‌اند یا تازه سر از تخم بیرون آورده‌اند سرشار از سدیم و کلر باشد، ممکن است با خطر مسمومیت با نمک مواجه شوند. به همین دلیل، آب‌خوری فنجانی نسبت به آب‌خوری نیپل مزایای بیشتری دارد. چکیدن آب از آبخوری‌های نیپل موجب می‌شود که طیور متوجه منبع آب شوند.
نمک، مکمل غذایی بسیار ارزان قیمتی است. قطعاً زمانی که دام و طیور دچار اسهال می‌شوند، نمک اضافی موجب شل شدن مدفوع آن‌ها می‌شود. اگر این اسهال ریشه در بیماری نداشته باشد، دادن نمک اضافی به حیوان جلوی رشد و باروری را نمی‌گیرد و ضرری ندارد.
دادن نمک کافی به دام و طیور برای تامین نیازهای آن‌ها مهم است. مرغ‌های تخم‌گذار باید برای تامین کلر مورد نیاز خود نمک کافی مصرف کنند و سدیم مورد نیاز آن‌ها نیز باید از یک منبع اضافی دیگر تهیه شود.
عناصر حاوی نمک در خوراک دام و طیور
پودرماهی، آب پنیر و مشتقات آن‌ها سرشار از سدیم و کلر می‌باشند. در واقع، ترکیب این عناصر در رژیم‌های غذایی گران قیمت معمولاً سدیم و کلر را بیش از حد معمول تامین می‌کند. به همین دلیل در صورتی که دام و طیور جوان با این عناصر تغذیه می‌شوند، باید به آب شیرین دسترسی داشته باشند. زمانی که آب شور تنها آب در دسترس آن‌ها است، باید از دادن این عناصر کاملاً خودداری شود.
پلاسما بیش از 5درصد سدیم و 2درصد کلر دارد، این در حالی است که پودر ماهی کمتر از 1درصد سدیم و کلر دارد. پود گوشت نیز مانند پودر ماهی همین میزان نمک را دارد و باید توجه داشت که چه زمانی این عناصر را در رژیم غذایی آن‌ها اضافه نمود. آب پنیر، ماده دیگری که اغلب استفاده می‌شود، تقریبا 1درصد سدیم و 1.5درصد کلر دارد. آب پنیر بدون لاکتوز و دیگر فرآورده‌های آب پنیر با توجه به میزان پروتئین ممکن است سدیم و کلر بیشتری داشته باشند.
نتیجه‌گیری
سدیم و کلر برای حیات و باروری بسیار ضروری هستند. نمک ارزان‌ترین منشا این دو عنصر است. در محل‌هایی که آب غیرشور وجود دارد، وجود نمک در رژیم‌های غذایی حیوان بسیار مهم است. توازن صحیح در میزان نمک ورودی از طریق آب و دانه می‌تواند باعث بهبود باروری و کاهش اسهال شود.
منبع: itpnews