به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در چند ماه گذشته، دو سه نفر از مدیران تولید مرغداری‌ها از ما پرسیده‌اند که چگونه است که شما، هر مشکلی که در مرغداری‌ها در زمینه سلامتی مرغ‌ها پیش می‌آید «پروتکسین» را پیشنهاد میکنید؟ ما، در گفتگوی تلفنی، به این پرسش، به ویژه به مدیران و کارشناسان جوان که آشنایی کمتری با شیوه کار ما دارند، به تفصیل پاسخ می‌دهیم، اما تکرار این پرسش، هشداری بود که ما را به نوشتن این پاسخ وا داشت. انتظار داریم که همکاران، کارشناسان و مدیران مرغداری‌ها در باور به درستی آنچه می‌نویسیم تردیدی به خود راه ندهند.
19سال پیش که یکی از مدیران ما برای نخستین بار با کارشناسان شرکت International Probiotics در منطقه «سامرست» انگلستان دیدار کرد تا از کاربردها و سودمندی‌های فرآورده‌های آنها آگاه شود با یک یادآوری جدی روبرو شد، آن، این که: «بهتر است در آغاز کار، از همه سودمندی‌های این فرآورده سخن نگویید!»
چرا؟
پاسخ این بود که "تا مدت‌ها، کسی سخن شما را باور نخواهد کرد، باید بردبار باشید".
از 18 سال پیش که فرآورده‌های«پروتکسین» دام و طیور را، که نخستین فرآورده‌های پروبایوتیکی بودند که در ایران مطرح می‌شدند، پس از انجام موفقیت‌آمیز آزمایش‌های فارمی دانشگاهی مستقل، نزد سازمان دامپزشکی کشور به ثبت رساندیم، این پند ارزشمند شرکت انگلیسی را تا چند سال به کار بستیم، تا هم خودمان، و هم بسیاری از دامپزشکان، مرغداران، کارشناسان، و با سودمندی‌های گوناگون این فرآورده‌ها آشنا شوند.
خوشبختانه این پذیرش همگانی، با اندک کوشش خود ما، و بیش از آن، با پاسخ‌هایی که در مرغداری‌ها در زمینه‌های گوناگون، از پرورش مرغ تا مشکلات متابولیکی و گوارشی گله به دست می‌آوردند بسیار زودتر از آنچه که گمان می‌کردیم، به دست آمد، چنان که کارشناسان و مدیران مرغداری‌ها به تأثیر پروتکسین در حل بسیاری از مشکلات تندرستی مرغ‌ها، پی بردند و نتایج را به ما منتقل کردند.
ما اکنون گنجینه‌ای از این دست‌آوردهای تجربی مرغداری‌ها را در اختیار داریم. برای نمونه، ما میدانستیم که «پروتکسین» در حل مشکلات دستگاه گوارش بسیار کارآمد است اما نمی‌دانستیم در افزایش کارآیی واکسن‌ها نیز مؤثر است. برشمردن این زمینه‌ها، در این نوشته به درازا می‌کشد. آنچه از کارآیی «پروتکسین» در همه زمینه‌های تندرستی، کاهش بیماری‌های گوناگون و بهبود تولید دیده‌ایم به ما نشان داده است که این فرآورده، در کمک به رفع مشکلات گله در همه زمینه‌ها مؤثر است.
در سطح جهان نیز، پژوهش‌های تازه‌ای در زمینه تأثیر جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش دام، طیور، و انسان، در10 سال گذشته گسترش شگفت‌آوری پیدا کرد، و به تأثیر فرآورده‌های کارآمد پروبایوتیکی در اصلاح و بازسازی فلور باکتریایی دستگاه گوارش و کنترل بیماری‌ها، تقویت ایمنی، و کنترل استرس‌ها، بعد تازه‌ای داده شد.
این زمینه‌های تازه، به نکات ایمنی، استرس‌ها و به مکانیزم عمل پروبایوتیک‌ها در رفع این مشکالت در دام، طیور، و انسان مربوط می‌شوند، و اصولاً جایگاه پروبایوتیک‌ها را بسیار بالاتر از آنچه گمان می‌رفت بالا بردند و این روند همچنان ادامه دارد.
پیش از آگاهی کامل از مکانیزم عمل پروبایوتیک‌ها در این زمینه‌ها، برای نمونه، ما همواره می‌گفتیم که «پروتکسین» می‌تواند باکتری‌های بیماری‌زای دستگاه گوارش را به گونه‌ای کنترل کند که شمار بیماری‌زاها از 10به توان 5 در هر گرم از محتویات روده بالاتر نرود زیرا اگر شمار بیماری‌زاها بیش از این باشد، بیماری بروز خواهد کرد. اما از مکانیزم عمل باکتری‌های سودمند پروتکسین آگاهی صد درصد نداشتیم، و آن را به «حذف رقابتی»، «تولید مواد ضدباکتری» و «برانگیختن سیستم ایمنی» منحصر می‌کردیم.
با این که پژوهش‌های علمی تازه، بیشتر در زمینه انسان به عنوان میزبان، انجام گرفته‌اند و بخش «پروتکسین انسانی» ما این یافته‌های تازه را به دقت پیگیری می‌کند، اما این که پروبایوتیک‌ها در بدن دام و طیور، همین مکانیزم را به کار می‌برند نیز دور از واقعیت نیست.
پدیده تازه‌ای که جوامع انسانی را با خطر جدی روبرو کرده است نیزدر افزایش اهمیت کارآیی فرآورده‌های پروبایوتیکی تأثیرگذاشته است.
این خطر جدی، که اخیراً وزارت بهداشت کشورمان نیز هشداردهی درباره آن را آغاز کرده است، پدید آمدن باکتری‌هایی است که به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم می‌شوند و دیگر هیچ آنتی‌بیوتیکی توان درمان بیمارانی را که گرفتار عفونت این باکتری‌های مقاوم می‌شوند نخواهد داشت و به مرگ بیمار می‌انجامد.
متأسفانه یکی از راه‌های انتقال این باکتری‌های مقاوم به جوامع انسانی، آلودگی شیر و گوشت دامداری‌ها، و گوشت و تخم‌مرغ مرغداری‌ها است که آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد را به گله خود می‌خورانند.
این خطر بسیار جدی، سبب شده است که مصرف آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد به دام و طیور در کشورهای اروپایی به کلی ممنوع شود، و به جای آن، از فرآورده‌های پروبایوتیکی برای افزایش سلامتی، و افزایش تولید استفاده کنند.
صادقانه باید بگویم که نخستین مشوق ما برای اولویت دادن به وارد کردن پروتکسین به ایران، سرکار خانم دکتر یوسفیان در سازمان دامپزشکی کشور بودند، و نیز ترجمه کتابی به وسیله آقایان دکترنادر افشار و دکتر ابوالفضل رجب، از مقامات سازمان دامپزشکی کشور بود.
آنچه به ما اجازه می‌دهد پروتکسین را برای همه زمینه‌های گرفتاری مرغداری‌ها پیشنهاد کنیم این واقعیت است که باکتری‌های موجود در این فرآورده‌ها، کارآیی خود را در همه این زمینه‌ها، آشکارا به اثبات رسانده‌اند و اغراقی در کارآیی آنها نیست.
نخستین آزمایش فارمی دانشگاهی برای برآورد تأثیر مصرف «پروتکسین طیور» روی جوجه‌های گوشتی در 15 سال پیش زیر نظر استادان دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران آقایان دکتر سید مهدی کیانی و دکتر مهرداد مدیرصانعی، با همکاری استاد دکتر محسن فرخوی انجام شد.
در آن سال‌ها، هنوز هیچ فرآورده پروبایوتیکی برای مصرف در مرغداری‌ها، به ایران وارد نشده بود و پس از آن نیز سال‌ها طول کشید تا پای دیگر فرآورده‌ها در این زمینه به ایران گشوده شد.
با گذر 15 سال و تجربه‌ای که دست‌اندرکاران صنعت مرغداری از مصرف پروتکسین طیور به دست آورده‌اند، پروتکسین طیور هنوز در تأثیرگذاری روی عملکرد گله‌های طیور (مادر، تخمگذار و گوشتی) بی‌رقیب مانده است.
برتری این فرآورده و دامنه تأثیرگذاری آن نه تنها مرهون فرموالسیون برجسته آن به وسیله دکتر Fouler Roy پدر دانش پروبایوتیک‌ها در عصر حاضر است، بلکه تکنولوژی پیشرفته ساخت، و سویه‌های استثنایی آن هستند که آن را به عنوان یک فرآورده استثنایی درآورده‌اند.
در 15 سال گذشته، تا آنجا که ما آگاه هستیم 31 آزمایش مستقل فارمی روی کارآیی پروتکسین، در صنعت مرغداری (مادر، تخمگذار، و گوشتی) انجام گرفته است که نتایج بسیاری از آنها در مجلات معتبر علمی به چاپ رسیده‌اند.
شاید، اگر فرصتی داشته باشیم، کاربردهای «پروتکسین‌های انسانی» را، به کوتاهی و گاه گاه برای دست‌اندرکاران مرغداری نیزبفرستیم.
اکنون امیدواریم همکارانی که از ما پرسیده‌اند چرا پروتکسین را برای هر مشکلی که در زمینه سلامتی گله مطرح می‌شود پیشنهاد می‌کنیم، با این توضیحات به درستی ادعاهای ما پی ببرند.
خواهش می‌کنیم هرکس نیز توضیحات بیشتری در این زمینه‌ها دارد با ما در میان بگذارد.
با تقدیم احترامات-دکتر مهتا فرید
شرکت نیکوتک