به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در اکثر فارم‌های خصوصی، فکر می‌کنند که دفعات دوشش و برنامه زمانبندی بر اساس دوبار در روز بوده و فاصله هر شیردوشی از هم 12 ساعت می‌باشد. در حقیقت بسیاری از اختلافات در دفعات دوشش و اختلاف در فاصله شیردوشی‌ها از هم، در چند دهه گذشته بوده است. به طور معمول این اهداف جنبه اجتماعی، مدیریت تولیدی یا دلایل اقتصادی داشته است. تولید شیر برای هر گاو و میانگین گله افزایش پیدا کرده است.
نیازهای پرورش گاو شیری خود را بیابید.
یک بار دوشش در روز
یک بار دوشش هنوز در بسیاری از نقاط جهان، جائی که تولید هدف اصلی فارم‌ها نباشد، عملی رایج است. به خصوص در سیستم‌هایی که گوساله با گاو پرورش داده می‌شود (سیستم پرورش گاو گوشتی). در نیوزیلند و استرالیا تحقیقاتی روی دوشیدن گاوها در اواخر دوره شیردهی یک بار در روز در حال انجام است. در این تحقیق گاوهایی در اواخر دوره شیردهی، یک بار دوشش در روز، 8/10 پوند در مقایسه با دو بار دوشش 4/17 پوند در روز تولید می‌کرد.
دو بار دوشش در روز
دو بار دوشش در روز معمول‌ترین برنامه زمانبندی برای گاوهای شیرده می‌باشد. این برنامه زمانبندی در 30 سال اخیر با فاصله 12 ساعت فاصله دوشش مورد توجه قرار گرفته است. در اروپا و استرالیا و نیوزیلند و آمریکا فاصله دقیق 12 ساعت فاصله شیردوشی دقیقاً رعایت نمی‌شود و فاصله 10 تا 14 ساعت فاصله شیردوشی عملی رایج در این زمینه می‌باشد. دلیل اصلی جهت پذیرش فاصله دوشش 10 تا 14 ساعت به ازای 12 ساعت فاصله دوشش به خاطر سازگاری با فاکتورهای اجتماعی نظیر تعداد گاوهای قابل دوشش طول شبانه روز و ..... می‌باشد.
تحقیقات فواید قطعی در مورد تفاوت بین فاصله دوشش 12 ساعت در مقایسه با 10 تا 14 ساعت به اثبات نرسانده است. در مطالعاتی که در سال 1963 در دانشگاه کرونل انجام شد و گاوها روزانه دو بار و با فاصله 8 تا 16 ساعت در مقایسه با گاوهایی دو بار دوشش در روز با فاصله 12 ساعت دوشیده می‌شدند، تنها 3/4% شیر کمتری در مقایسه با سایر گاوها تولید کردند.
مطالعه دیگری در دانشگاه ایلیونز با گاوهایی که 70 پوند شیر تولید می‌کردند و این گاوها دو بار در روز دوشیده می‌شدند، مشخص شد که چنانچه گاوها با فاصله دوشش 9 تا 15 ساعت در مقایسه با گاوهای که با فاصله دوشش 12 ساعت دوشیده می‌شوند حدود 2% کاهش در تولید شیر مشاهده می‌شود. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که رعایت دقیق مدت زمان و فاصله بین دوشش‌ها امری ضروری نمی‌باشد.
سه بار دوشش در روز
در سال‌های اخیر دوشیدن گاوها سه بار در روز رواج پیدا کرده است. از سال 1920 تا 1950 سه بار دوشش تنها به روی گاوهای نژاد خالص ثبت شده، جهت افزایش تولید آنها اعمال می‌شد. در تحقیقات مختلف تفاوت بین تولید در گاوهایی که دو بار در روز یا سه بار در روز دوشیده می‌شدند، بین 3 تا 39% می‌باشد. در این مدیریت و امکانات و تجهیزات نقش مهمی در پاسخ دام‌ها به افزایش تولید در نتیجه سه بار دوشش در مقایسه با دو بار دوشش دارد. باید نیازهای تغذیه‌ای را در جهت هرگونه عوامل که به موجب آن تولید افزایش می‌یابد در نظر گرفت. مدیریت شیردهی و سیستم‌های شیردهی باید دارای کیفیت عالی بوده تا سلامتی و بهداشت پستان حفظ شود.
پاسخ به افزایش دفعات دوشش برای شکم‌های مختلف نیز متفاوت می‌باشد. در مقایسه سه گله در کالیفرنیا در سال 1986 افزایش تولید شیر به ازای سه بار دوشش در گاوهای شکم اول 4/19%، در گاوهای شکم دوم 5/13% و گاوهای شکم سوم 7/11% وبرای گاوهای شکم چهارم به بالا 4/13% می‌باشد. در مطالعه دیگری در کالیفرنیا افزایش دفعات دوشش باعث افزایش تولید شیر 12% در گاوهای شکم اول و حدود 14% تولید بیشتر در کل دوره مشاهده شد و تولید شیر برای گاوهای شکم دوم 7% دیده شد.
در تحقیقاتی در انگلستان سه بار دوشش در طی 20 هفته اول شیردهی و گزارش کرد که تولید شیر برای گاوهای چند شکم‌زا 19% و برای گاوهای شکم اول 13%افزایش نشان می‌دهد.
به طورکلی چنانچه دامداران گله‌های خود را سه بار در روز بدوشند تولیدی حدود 10-18% در میزان شیر آنها مشاهده می‌شود، بازده آبستنی در این گاوها در مقایسه با دفعات دوشش کمتر پایین‌تر می‌باشد و شمار سلول‌های بدنی و ورم پستان در این گاوها پایین‌تر می‌باشد. به هرحال چنانچه مدیریت ضعیف در این زمینه وجود داشته باد یا تجهیزات کافی در اختیار نباشد، ممکن است نتایج معکوسی حاصل آید.
بیشتر بدانیم:
تاثیر مصرف چای در گاو بر تولید شیر
پودر سبز باعث افزایش مقدار شیر گاو می‌شود
گاوهای شاد، شیر مغذی‌تری تولید می‌کنند
مزایای افزایش دفعات دوشش در اوایل دوره شیردهی
• افزایش دفعات دوشش در 21 روز اول شیردهی به 4 بار دوشش، باعث افزایش تولید شیر در کل دوره شیردهی می‌شود.
• پرولاکتین تولیدی افزایش پیدا می‌کند و باعث رشد سلول‌های پستانی می‌شود و تبع آن باعث افزایش تولید شیر می‌شود.
• افزایش دفعات دوشش در اوایل دوره شیردهی می‌تواند باعث بهبود تولید در کل دوره شود.
دو تفسیر فیزیولوژیکی در مورد اثرات دفعات دوشش روی تولید شیر وجود دارد. اول اینکه فشارداخل سلول‌های پستانی کاهش یافته و سرعت سنتز شیر توسط سلول‌های پستانی افزایش می‌یابد. نظریه فشار داخلی پستانی پیشنهاد می‌کند که نیروهای فیزیکی حاصل تجمع شیر و نیروهای ممانعت‌کننده ترکیبات موجود در شیر در داخل آلئول‌ها سبب می‌شود که سلول‌های ترشحی داخل پستان به هم چسبیده و در نتیجه متابولیسم این سلول‌ها کاهش یافته و سنتز ترکیبات شیر کاهش می‌یابد. سرعت سنتز شیر بعد از شیردوشی روند سریعی داشته و تا 26 ساعت بعد از آن کاهش یافته تا زمانی که واقعاً ترشح شیر متوقف می‌شود. در ادامه تجمع شیر در پستان فاکتورهای هورمون مانند، توسط سلول‌های اپیتلیالی پستان ترشح می‌شوند که اثر ممانعت‌کننده‌ای بر سنتز شیر دارند. این اثر مهارکنندگی یک روش خودمحدودکنندگی جهت سنتز شیر می‌باشد ودر بین دو شیردوشی که شیر در غده پستانی جمع می‌شود، اثرات خودمحدودکنندگی تجمع شیر از تولید بیشتر شیر و ترکیبات آن توسط سلول‌هایی که باعث سنتز آنها می‌شود جلوگیری می‌کند.
هم اثر فشار داخل پستانی و هم اثر خودمحدودکنندگی (به علت فاکتورهای هورمون مانند) در هنگامی‌که دفعات دوشش افزایش می‌یابد، کاهش می‌یابند و باعث افزایش تولید شیر می‌شود. پاسخ‌های معمول (پاسخ فیزیولوژیک دوم) بیشتر به دفعات دوشش، عبارت است از تأثیر آن روی ترشح پرولاکتین.غلظت خونی پرولاکتین درست بعد از هر بار دوشش افزایش می‌یابد. پیشنهاد شده است که با افزایش پرولاکتین در اوایل دوره شیردهی در همان دوره شیردهی، باعث افزایش تعداد سلول‌های ترشحی در داخل غده پستان می‌شود، واضح است که رشد سلول‌های پستانی جهت تولید شیر در انتهای آبستنی شروع می‌شود و در چندین هفته اول شیردهی ادامه می‌یابد، در واقع تولید شیر به خاطر عملکرد صحیح سلول‌های ترشحی می‌باشد. شروع شیردهی همراه با افزایش سلول‌های ترشحی پستان باعث افزایش تولید شیر می‌شود.
اثرات فاصله بین دوشش‌ها
رفلکس خروج شیر جهت کارآمدی بالای برداشت شیر و ترشح شیر از پستان ضروری می‌باشد. فاصله بین دوشش‌ها هم روی عملکرد شیردهی مؤثر می‌باشد. به هرحال گاوهای شیرده روزانه دو بار و به فاصله زمانی 12:12 یا 8:16 دوشیده می‌شوند. اکثر تحقیقات در این زمینه روی زمان دقیق فاصله بین دوشش‌ها جهت به حداکثر رساندن تولید و کاهش صرف وقت و هزینه می‌باشد.
در گاوهای شیرده با فاصله دوشش 12:12 در مقایسه با گاوهای با فاصله دوشش 10:14 حدود 3-5 درصد افزایش در تولید نشان داده می‌شود. پیشنهاد شده است زمانی که فاصله دوشش‌ها زیاد شود اثر مهارکنندگی روی تولید زیاد می‌شود. بعضی از مطالعات هدفشان به حداکثر رساندن فاصله بین دوشش‌ها بدون اینکه کاهش در تولید شیر ایجاد شود. توانایی هر دام جهت سازگاری با افزایش فاصله بین دوشش‌ها به میزان حجم و ظرفیت سیسترنی هر گاو بستگی دارد. این گاوها هم تولید بیشتر و هم تداوم شیر بیشتری دارند.
شیر عصر در مقایسه با با شیر صبح چربی و پروتئین بیشتری دارد. شاید یکی از دلایل آن نامنظم بودن فاصله بین دوشش‌ها می‌باشد. شیر صبح از شیری که به مدت طولانی‌تری جمع شده، دوشیده می‌شود، گلبول‌های چربی که در داخل آلوئول‌ها به دام افتاده‌اند، هنوز به طور کامل از داخل مجرای پستانی عبور نکرده است و تا شیردوشی عصر به تعویق می‌افتد.
مدت زمان فاصله شیردوشی
فاصله بین دوشش‌ها نباید بیشتر از 18 ساعت شود، زیرا در غیر این صورت اثرات زیان‌آوری روی تولید یا کیفیت شیر خواهد داشت. افزایش فاصله بین دوشش‌ها به 24 ساعت باعث کاهش تولید شیر از 10 تا 50 درصد خواهد شد.
چنانچه فاصله دوشش بیشتر از 16 ساعت در اوایل شیردهی شود، محتوای ترکیبات شیر از جمله چربی شیر تغییر خواهد نمود، ولی تأخیر 16 ساعته تأثیر روی ترکیبات شیر در اواخر دوره شیردهی ندارد. کاهش دفعات دوشش از دو بار در روز به یک بار در روز باعث افزایش محتوای چربی، پروتئین، سدیم، کلر و شمار سلول‌های بدنی و کاهش لاکتوز و پتاسیم می‌شود.
بررسی پژوهش‌های انجام شده در مورد افزایش دفعات دوشش (IMF)
افزایش دفعات دوشش از 2 بار به 3 بار باعث افزایش تولید شیر به میزان حدود 10% می‌شود. با این حال در شرایط اقتصادی این مقدار به نحو و کیفیت مدیریت بستگی دارد. سه بار دوشش در روز، لزوماً حداکثر پاسخ را به همراه ندارد. در یک آزمایش، 6 بار دوشش در مقایسه با 3 بار دوشش باعث افزایش تولید به میزان 20% می‌شود.
محققین در طی سال‌های اخیر اثرات سه بار دوشش در روز را بررسی کرده‌اند و اخیراً به دنبال اثرات 4 بار دوشش در روز می‌باشند. محققین اسرائیلی اثرات 6 بار دوشش نسبت به 3 بار دوشش را بررسی کردند. در این آزمایش گاوها در 6 هفته اول شیردهی برای 6 بار دوشیده شدند و بعد از آن به میزان معمول، یعنی 3 بار در روز تا پایان شیردهی دوشیده شدند. گاوهای کنترل (سه بار دوشش) به طور میانگین روزانه 78 پوند در روز در شش هفته اول شیردهی شیر تولید می‌کردند و بقیه دوره شیردهی به طور میانگین 83 پوند در روز تولید می‌کردند. گاوهای 6 بار دوشش در 6 هفته اول شیردهی به طور میانگین 94 پوند در روز شیر تولید می‌کردند و تا پایان شیردهی و در مرحله‌ای که سه بار دوشیده می‌شدند، همان عدد نزدیک به 94 پوند در روز را به طور میانگین تولید می‌کردند. گاوهای 6 بار دوشش زمان طولانی‌تری لازم بود که به بالانس مثبت انرژی و اسکور بالای 5/2 برسند.
نتیجه‌گیری
کاهش دفعات دوشش به یک بار در روز باعث کاهش بالانس منفی انرژی در اوایل دوره شیردهی می‌شود. افزایش در غلظت انرژی در غلظت انرژی جیره، به ازای دو بار دوشش در روز، بالانس انرژی را تحت تأثیر قرار نداد زیرا این افزایش در خوراک مصرفی، به ازای افزایش در بهبود شرایط بدنی صرف تولید شیر بیشتر می‌شد. مسیر و سیر متابولیت‌های خونی برای هر دو آزمایش یکسان بود. کاهش دفعات دوشش باعث کاهش فاصله تخمک‌گذاری در هر دو آزمایش شد ولی غلیظ نمودن جیره هیچ تأثیری روی آن نداشت و بازده آبستنی تغییر نکرد.
پیشنهاد مدیریتی در رابطه با شیردوشی
افزایش دفعات دوشش در اوایل دوره شیردهی جهت اجرا ساده می‌باشد. طرح اینکه گاوها 2 بار یا 3 بار دوشیده شوند، گاوهای تازه‌زا باید بعد از اولین و آخرین شیردوشی دوباره دوشیده شوند، تا دفعات دوشش به 4 یا 6 بار در روز برسد. در حالی‌که ممکن نیست فاصله دقیق 4 یا 6 ساعت بین شیردوشی‌ها وجود داشته باشد. همچنین ممکن است که تا شش بار افزایش دفعات دوشش باعث افزایش تولید (10%) شود ولی افزایش دفعات دوشش به بیشتر از 3 یا 4 بار در روز توصیه نمی‌شود.
تهیه و تنظیم: جاجوندیان