به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ با اینکه آزمایش‌های بسیار نشان داده‌اند که استرس گرمایی روی آسایش و تولید مرغ‌ها تأثیر منفی جدی می‌گذارد، اما هنوز به آزمایش‌های بیشتری نیاز داریم تا به درستی پی ببریم که این تأثیرات منفی چگونه پدید می‌آیند، و دخالت ما برای کنترل، و کاستن از اثر آنها باید چگونه باشد.
تأثیر بیش از اندازه بودن گرمای هوا را همه ما روی خودمان احساس کرده‌ایم. از کارآیی انسان کاسته می‌شود، میل به خوراک را از دست می‌دهد، آب بیشتری می‌نوشد تا هم از دمای درون بدن بکاهد و هم کمبود آب از دست رفته بدن را جبران کند، و اگر فرصتی بیابد، به استراحت روی می‌آورد (تنبل می‌شود) و این شرایط تا هنگامی که وضع دمای درونی بدن به شرایط دلخواه برنگردد، ادامه می‌یابد.
اکنون به یاد بیاوریم که مرغ‌های گوشتی باید روزانه به وزن بدن خود بیافزایند (گوشت تولید کنند) و مرغ‌های تخمگذار اصلاح نژاد شده هم باید بتوانند روزی یک تخم بگذارند. این درحالی است که نمی‌توانند از انجام این وظایف شانه خالی کنند.
این شرایط برای مرغ‌ها، همچنان که برای انسان، نادلخواه است، سیستم ایمنی‌شان برای مقابله با اثرات این تنش‌ها، واکنش نشان می‌دهد. این سلسله واکنش‌ها روی متابولیزم بدن آنها اثر می‌گذارد از تولید آنها کاسته می‌شود و در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌شوند.
درک بهتر از شرایط محیط زندگی مرغ‌ها، و کنترل این شرایط، عامل اساسی برای فراهم کردن آسایش مرغ‌ها و دستیابی به تولید دلخواه است.
استرس گرمایی، یکی از مهم‌ترین استرس‌آورهای محیط زندگی مرغ‌ها است که آسایش آنها را برهم می‌زند. مرغ‌های ناآسوده هم تولید دلخواهی نخواهند داشت.
استرس گرمایی روی مرغ‌های تخمگذار و گوشتی نه‌تنها از تولید و رشد آنها کم می‌کند بلکه روی کیفیت تولیدات آنها هم اثر بد می‌گذارد. اطلاعات بسیار درباره این آسیب‌ها انتشار یافته است، اما هنوز هم نمی‌دانیم که استرس گرمایی چگونه و با چه مکانیزمی روی رفتار، آسایش و تولید مرغ‌ها اثر می‌گذارد.
بیشتر روش‌های مدیریتی برای کاستن و کنترل استرس‌ها، یا با هم متفاوت هستند، یا نتایج یکسانی از آنها به دست نیامده است.
1- بازنگری شواهد علمی
بنا به تعریف Sely، که 40 سال به بررسی استرس‌ها گذرانده است:
استرس، پاسخ غیراختصاصی به هر نیاز بدن است. بدنی که به آسایش، خوراک، آب، دمای مناسب محیط، آرامش و پاکیزگی نیاز دارد، اگر به این نیازها دست نیابد دچار استرس می‌شود.
بنا به تعریف بالا، استرس‌آورها عواملی هستند که می‌توانند موجود زنده را دچار استرس کنند. استرس، نشان‌دهنده واکنش جانور به یکی از این استرس‌آورها است. به عواملی که وضع فیزیولوژیکی عادی جانور، و شرایط دلخواه او را برهم می‌زنند. یکی از مهم‌ترین عوامل، نامناسب بودن دمای محیط زندگی جانور است.ر
به دیگر سخن، استرس گرمایی هنگامی پیش می‌آید که توازن میان مقدار انرژی خالصی که از بدن او به محیط پیرامونش رها می‌شود نسبت به مقدار انرژی گرمایی که در درون او تولید می‌گردد برهم می‌خورد، و انرژی که در بدن تولید می‌شود بیشتر از انرژی است که مرغ می‌تواند آن را دفع کند.
این نامتوازن شدن، می‌تواند در اثر یک عامل، یا مجموعه‌ای از عوامل پیش بیاید، مانند: تابش آفتاب، هوای گرم و مرطوب.
مشخصات جانور (نوع جانور، شدت متابولیز، و مکانیزم تنظیم دمای بدن). در ایجاد استرس، که همان واکنش بدن، برای بازگشت به شرایط دلخواه اوست، دخالت دارد.
پاسخ جانور به چالش‌های محیط زندگی، به ویژه در مرغ‌ها که در برابر دمای محیط زندگی بسیار حساس هستند، بسیار اهمیت دارد.
مرغ‌های مدرن، به سبب فعالیت بیشتر متابولیز بدنشان، دمای بیشتری در بدن خود تولید می‌کنند. برای این است که ما می‌خواهیم پی ببریم که درباره اهمیت تأثیر استرس گرمایی روی تولید مرغ‌های تخمگذار و گوشتی چه می‌دانیم.
بیشتر بدانیم:
استرس گرمایی در مرغداری‌ها
برنامه حرارتی در مرغداری
تغذیه مرغ‌های گوشتی در استرس گرمایی
2- تأثیر استرس رفتاری و فیزیولوژیکی استرس گرمایی
مرغ‌ها در هوای گرم رفتار خود را تغییر می‌دهند، و می‌کوشند با این تغییر رفتار، دمای بدنشان را تنظیم کنند و به شرایط فیزیولوژیکی دلخواه خود – که برهم خورده است – برگرداند. برای اینکار باید دمای بدنشان را کاهش دهند.
یک بررسی جدید نشان داده است که این مرغ‌ها، وقت کمتری به خوردن می‌گذرانند، اما وقت آنها برای نوشیدن آب افزایش می‌یابد، بیشتر از معمول نفس‌نفس می‌زنند، بال‌هایشان را بیشتر باز نگه می‌دارند، کمتر راه می‌روند، کمتر حرکت می‌کنند، و بیشتر به استراحت می‌گذرانند. همۀ این تغییرات رفتاری، برای کاستن از دمای درون بدن آنها انجام می‌گیرند.
جانورانی که در برابر دمای بالای هوا، از جمله افزایش پرتو آفتاب، قرار می‌گیرند، برای تنظیم دمای بدن و رسیدن به شرایط دلخواه، و برای بیرون راندن دما از بدن به تغییر رفتار خود دست می‌زنند که در بالا به آنها اشاره کردیم. اما مرغ‌ها یک راه اضافی برای بهبود تبادل گرمای بدنشان به محیط پیرامون خود دارند، و آن استفاده از کیسه هوا است. کیسه‌های هوا، هنگامی که تنفس مرغ‌ها بالا می‌رود، جریان هوا در سطوح بدن را افزایش می‌دهند، و به بخار شدن گرما کمک می‌کنند.
سودمند است بدانیم که افزایش تنفس در شرایط استرس گرمایی، سبب بالا رفتن سطح دی‌اکسیدکربن، و سطح pH خون می‌شود.
اینها سبب می‌شوند که سطح بی‌کربنات خون برای تشکیل پوسته تخم‌مرغ پایین بیاید. کاسته شدن اسید ارگانیک‌ها هم باعث کاهش کلسیم خون می‌شود.
این شرایط، روی کیفیت پوسته تخم‌مرغ اثر منفی می‌گذارند که برای مرغداری‌های تخمگذار اهمیت بالایی دارد.
استرس گرمایی می‌تواند روی فعالیت سیستم تولید‌مثل مرغ‌ها نیز از چندین راه تأثیر منفی بگذارد، و وضع عادی تراوش هورمون‌های تولید‌مثلی در هیپوتالاموس و تخمدان را برهم بزند.
در خروس‌ها، تأثیر منفی استرس گرمایی، در چندین آزمایش دیده شده است. از حجم و تراکم اسپرم، تعداد سلول‌های زنده اسپرم، و از تحرک آنها کاسته می‌شود.
سیستم ایمنی دمای بالای محیط، فعالیت سیستم عصبی مرغ‌ها را زیر تأثیر قرار می‌دهد و فعالیت آن را دگرگون می‌سازد. پیامد این دگرگونی‌ها این است که محور (هیپوتالاموس، هیپوفیز– آدرنال) فعال می‌شود، و سطح کورتیزول در خون بالا می‌رود.
دمای بدن مرغ‌ها، و فعالیت هورمونی آنها به وسیله هورمون‌های غده تیروئید و توازن این هورمون‌ها، تنظیم می‌شود. گزارش‌های پیشین نشان داده‌اند که تراکم هورمون T3 غده تیروئید در اثر گرمای هوا همواره رو به کاهش می‌نهد.
فعالیت غده تیروئید در آغاز بلوغ و تولید تخم‌مرغ، از اهمیت برخوردار است، و برهم خوردن این فعالیت در اثر استرس گرمایی، روی عملکرد تولید تخم‌مرغ اثر منفی می‌گذارد.
در مرغ‌های گوشتی نیز تغییرات فعالیت غدد درون ریز، در اثر استرس گرمایی سبب انباشته شدن چربی بدن، و کاهش متابولیز چربی می‌شود.
خلاصه این که استرس گرمایی با تأثیر روی کار سلسله اعصاب، سبب کاهش خوراک، فعال شدن محور هیپوتالاموس -هیپوفیز- و آدرنال می‌شود و اثر منفی آن در کاهش تولید تخم‌مرغ و گوشت پدیدار می‌گردد.
این نکته مهم است که استرس گرمایی با تنش‌زاهای دیگر، مانند کمبود جا، تهویه ناکافی، و روابط اجتماعی میان مرغ‌ها و تجارب پیشین آنها همراه است که به استرس گرمایی شدت می‌بخشند.
«پروتکسین» با 7 سویه لاکتوباسیل، و دو سویه قارچ و مخمر که معمولاً به طور مداوم برای برخورداری از سودمندی‌های آن به جیره مرغ‌ها افزوده می‌شود، با دوز بالاتر، کارآیی چشم‌گیری در کاهش پیامدهای زیان‌بار تنش گرمایی نشان داده است.
تأثیر استرس یا تنش گرمایی روی تولید مرغداری‌ها (بخش دوم)
منبع: نیکوتک