به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بهداشت جایگاه دام: اصطلاحاً به کلیه ساختمان‌هایی مثل بهاربند، شیردوشی، بیمارستان، زایشگاه و سایر سالن‌ها و ساختمان‌های یک دامپروری گفته می‌شود.
محوطه دامداری: به فضا و سطوحی گفته می‌شود که جایگاه دام را احاطه کرده‌اند و شامل خیابان‌ها، پیاده‌روها، مبادی ورود و خروج دام و کامیون و خودروها و... است این محوطه دامداری به چاه آب، مخزن آب دامداری و فاضلاب و سیستم‌های مربوطه نیز شامل می‌شود.
همانگونه که بهداشت ساختمان‌های دامداری مورد اهمیت است بهداشت محوطه دامداری نیز از اهمیت برخوردار است خصوصاً در ورودی دامداری که باید حوضچه ضدعفونی داشته و حتماً باید همیشه از ماده ضدعفونی مناسب و موثر پر بوده و هر از چند گاهی کنترل گردد، خصوصاً بعد از بارندگی‌ها نیاز به افزودن ضدغفونی دارد.
در دامداری باید از بشکه‌های و یا ظروف مخصوص زباله استفاده گردد و در آنها محکم بسته شوند.
به هیچ‌وجه وسایل مورد استفاد شده مثل دستکش یک بار مصرف ظروف پلاستیکی سرم‌ها، شیشه‌های خالی واکسن‌ها و یا سایر داروها، کیسه‌های نایلونی ویا باند و پنبه‌های آلوده در محوطه دامداری انداخته نشوند.
در بهداشت محوطه دامداری و جایگاه دام باید توجه خاص به جوندگان و موش‌ها گردد.
از ورود و خروج حیواناتی مانند گربه و سگ به داخل دامداری جلوگیری گردد و در ضمن امکان ورود حیواناتی مثل شغال و روباه، گرگ به دامداری نداشته باشد.
بهداشت زایشگاه:
1- کف زایشگاه باید بتون‌ریزی بوده و شیب ملایمی به طرف فاضلاب داشته باشد.
2- دیوارها از کاشی یا سنگ سفید و قابل ضدعفونی و شعله افکنی باشد.
3- حرارت و تهویه در داخل زایشگاه قابل تنظیم باشد.
4- حرارت اطاق زایشگاه باید در هنگام تولد گوساله حداقل 20 درجه و حداکثر 30 درجه سانتی‌گراد باشد پیش از زایمان مقداری کاه و کلش خشک با ضخامت کافی در کف زایشگاه ریخته شود.
5- از کوران و جریان شدید هوا به داخل زایشگاه به خصوص در فصل زمستان جلوگیری شود.
6- در داخل زایشگاه وسایل و ابزار اولیه نظافت و ضدعفونی مثل ساولون و ترکیبات یددار، دستکش مامایی، طناب مخصوص کشیدن گوساله و وسایل جراحی و.... در محل مخصوص وجود داشته باشد.
7- بعد از زایمان کاه و کلش که زیر گاو پهن شده بود همراه با جفت و مایعات جنین و خونابه دور شوند.
8- بعد از زایمان بعد از تمیز کردن زایشگاه کاملا کف و دیوارها ضدعفونی شده و از شعله‌افکن استفاده شود وسایل و تجهیزات مورد استفاده نیز ضدعفونی شده و برای زایمان آماده شوند.
بهداشت مرکز پرورش گوساله:
1- حداقل با زایشگاه باید 10 متر فاصله داشته باشد.
2- از رفت وآمد افراد غیرمسئول خوداری شود.
3- گوساله‌ها پس از چند ساعت که از تولد گذشت و توسط مادر لیسیده شد و خشک گردید و نیز پس از خوردن اولین آغوز (ماک) حتماً به سالن پرورش گوساله منتقل شوند.
4- رعایت موارد بهداشتی و ضدعفونی بسیار مهم است.
به طور معمول گوساله‌ها از دو ماهگی به تدریج از شیر گرفته و به بهاربند مخصوص گوساله‌های 3 تا 6 ماهه و بعد به بهاربند گوساله‌های 6 تا 12 ماهه منتقل می‌شوند.
محل پرورش گاوهای بالغ
1- بهاربند تلیسه‌های 12 تا 18 ماهه غیر آبستن
2- بهاربند تلیسه‌های آبستن
3- بهاربند گاوهای شیرده که بنا به ضرورت به بهاربند گاوهای کم شیر و پر شیر می‌توان تقسیم کرد.
4- جایگاه بسته
5- جایگاه باز
بیشتر بدانیم:
اقدامات مدیریتی در رابطه با کنترل بو در جایگاه‌های دامی بسته
مدیریت آغوز: شروعی عالی برای گوساله
آشنایی با نحوه کار دستگاه شیردوشی
صد قانون کاربردی در تغذیه گاوهای شیری
شیردوشی و بهداشت آن:
الف: بهداشت فردی کارکنان شیردوشی
1- کنترل بهداشتی و سلامتی کارگران و داشتن گواهی لازمه از مراکز مربوطه
2- داشتن لباس کار و چکمه و دقت در تمیزی و ضدعفونی آنها
3- شستن و ضدعفونی دست‌ها قبل از شیردوشی
4- قبل از شیردوشی باید از حوضچه ضدعفونی عبور کرده و چکمه‌هایش را ضدعفونی نماید.
ب: بهداشت لوازم: دستگاه‌های شیردوشی که شامل ا- منبع خلع 2- مخزن شیر 3- پل ساتور 4- کلاهک‌ها 5- لایه داخلی می‌باشند.
شستشوی کلاهک‌ها بعد از اتمام دوشش هر گاو برای جلوگیری از انتقال باکتری‌ها بسیار مهم است کلاهک و چنگگ در ابتدا با آب گرم شسته می‌شود و سپس با یک محلول ضدعفونی می‌شود و دوباره یک شستشوی دیگر با آب انجام می‌گیرد و سپس به طور معکوس آویزان می‌کنند تا برای دوشش بعدی آماده باشند ضدعفونی مورد استاده ساولن و یا هیپوکلریت سدیم می‌باشد.
در پایان شیردوشی بهتر است ابتدا به به مدت 10 دقیقه با آبگرم تمام لوله‌های برنده شیر شسته شده و و سپس با محلول 2 تا 3 در صدی هیپوکلریت سدیم به مدت 15 دقیقه شستشو و ضدعفونی شوند می‌توان ار ساولن 100/1 تا 200/1 نیز استفاده نمود.
بهتر است تمام سطوح داخل لوله‌ها هر هفته 2 الی 3 نوبت با سود کاستیک 2 تا 3 درصد (محلول ولرم) ضدعفونی شوند در عمل ضدعفونی باید بعد از استفاده از مواد ضدعفونی تمام لوله‌های مجاری انتقال شیر از ابتدا تا انتها با آب گرم شسته و آبکشی شوند.
در پایان عملیات شیردوشی باید دیوارها و کف سالن شیردوشی با آب گرم پرفشار بخوبی شسته شده و بهتر است این کار با آب گرم انجام گیرد و فضولات از طریق فاضلاب به بیرون هدایت شده و بعد کف سالن و ناحیه چال شیردوشی با ستریمید C با رقت 30/1 ضدعفونی شود از لحاظ احتیاط بهتر است که هفته‌ای دو نوبت از سود کاستیک 5 درصدی به‌جای ستریمید استفاده شود از ساولن و هیپوکلریت سدیم 5درصدی نیز می‌توان استفاده کرد.
بهداشت انبار علوفه و مواد غذایی
در انبار علوفه و مواد غذای خصوصاً به کنترل رطوبت و درجه حرارت باید دقت بیشتر گردیده و از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها پیشگیری گردد و در ضمن به وجود حیوانات مثل موش دقت شود.
بهترین روش برای خلاص شدن از کود، انبار آن در کنار زمین‌های زراعی در فاصله‌ای دور از گاوداری است و برای جلوگیری از رشد مگس و سایر حشرات پاشیدن پودر آهک خشک روی کود می‌باشد. (مقدار 5 کیلوگرم آهک خشک بر روی سطح 100 مترمربع)