با افزایش ارتفاع برداشت ساقه ذرت به 40- ۳۰ سانتی‌متر به‌جای ارتفاع کلاسیک ۱۰ سانتی‌متر، می‌توان به علوفه‌ای با ماده خشک بیشتر و قابلیت هضم بهتر دست یافت. این راهکار نقش سودمندی در تغذیه گاوهای شیری پر تولید دارد.
تیم تحقیقات علوفه پژوهشگاه گیاهان آروالیس (Arvalis) فرانسه طی مطالعه‌ای به بررسی تأثير ارتفاع برداشت ساقه ذرت و نقش آن بر قابلیت هضم علوفه آن پرداخت. برخی از اطلاعات به‌دست آمده از این مطالعه می‌تواند برای پرورش‌دهندگان گاو شیری و همچنین تولیدکنندگان ذرت علوفه‌ای جهت بهینه کردن کیفیت تولیدات خود، بسیار سودمند باشد.
در این پژوهش پنج رقم ذرت (هیبرید) در دو نقطه شرق و غرب کشور فرانسه مورد کشت واقع شد. میانگین ارتفاع ساقه گیاه ۲۰+۲۲ سانتی‌متر و ارتفاع بلال آن ۹۹۹ سانتی‌متر بود.
جهت بررسی دقیق ترکیب شیمیایی بخش‌های پایینی ساقه، تمامی ذرت‌ها از سطح زمین (0= سانتی‌متر) برداشت شده و به پنج تکه ۰-15 سانتی‌متر، 35-۱۵ سانتی‌متر، ۵۵-۳۵ سانتی‌متر، 75-۵۵ سانتی‌متر و بیش از ۷۰ سانتی‌متر تقسیم شدند (تکه‌ها شامل بلال نیز بودند).
تأثیر افزایش ارتفاع برداشت ذرت
نتایج آزمایشات نشان دادند که در گیاه ذرت از ارتفاع ۰ تا ۷۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین، میزان ماده خشک به‌دست آمده بسیار پایدار است (6 ± 36 کیلوگرم/سانتی‌متر در هکتار). این مقدار ماده خشک کمی پایین‌تر از مقداری است که منابع بین‌المللی عنوان می‌کنند (45 کیلوگرم سانتی‌متر در هکتار) (وو و روت Wu and Roth ، ۲۰۰۳)
افزایش ارتفاع برداشت از ۱۵ به ۵۵ سانتی‌متر محتوای نشاسته علوفه را به میزان ۱۰۰ گرم/کیلوگرم افزایش داد (جدول 1).
|
جدول ۱- ترکیب شیمیایی، قابلیت هضم و ارزش غذایی بخش‌های گوناگون گیاه ذرت |
|
ویژگی |
ارتفاع برداشت گیاه |
|
۱۵ سانتی‌متر |
۵۵ سانتی‌متر |
|
ماده خشک (گرم /کیلوگرم) |
354 |
384 |
|
ماده خشک برداشتی (تن ماده خشک /هکتار) |
15/6 |
14/2 |
|
نشاسته (گرم /کیلوگرم) |
320 |
351 |
|
الياف نامحلول در شوینده خنثی (گرم /کیلو گرم) |
404 |
377 |
|
قابلیت هضم ماده آلی |
0/72 |
0/742 |
|
انرژی متابولیسمی (مگاژول/کیلوگرم ماده خشک) |
12/1 |
12/5 |
|
انرژی خالص شیردهی (مگاژول /کیلو گرم ماده خشک) |
6/7 |
6/95 |
الياف نامحلول در شوینده خنثی پخش فیبری ساقه به - میزان ۷۰ گرم / کیلوگرم کاهش یافت. افزایش ارتفاع برداشت به ۵۵ سانتی‌متر همچنین موجب متراکم شدن مواد مغذی علوفه در برگ‌ها و بلال‌ها شده و اجازه می‌دهد تا ماده خشک آن به ۳۰-۲۰ گرم /کیلو گرم برسد.
این مورد سبب می‌شود تا این علوفه هنگام سیلو شدن خیلی سریع‌تر به شرایط بهینه رسیده و شیرابه کمتری در کف بستر سیلو ایجاد نماید.
در ادامه آزمایشات، میزان تجزیه‌پذیری شکمبه‌ای بخش ساقه‌ای (تا 15 سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین) با روش کیسه‌گذاری (in sacco) اندازه‌گیری شد. از آن‌جا که تجزیه‌پذیری مؤثر ماده خشک در ارتفاع پایین‌تر از ۷۵ سانتی‌متر بسیار پایدار و ثابت است، به بخش‌های بسیار پایین‌تر از ۷۵ سانتی‌متر نیز بلال افزوده شد.
بنابراین قابلیت هضم پیش‌بینی شده ماده آلی به‌طور میانگین 0/497 واحد برای ساقه‌های ۷۵-۱۵ سانتی‌متر و ۰/۷۵۲ واحد برای ساقه‌های بالاتر از ۷۰ سانتی‌متر، افزایش یافت.
علوفه ذرتی که از ارتفاع 55 سانتی‌متری برداشت شده بود، ریسک ایجاد اسیدوز را به‌واسطه وجود مقادیر بیشتر و تجزیه‌پذیری بیشتر ماده خشک در شکمبه (3%+)، به میزان اندکی افزایش داد. در هر پنج رقم ذرت کشت شده، برداشت از ارتفاع ۵۵ سانتی‌متر موجب افزایش قابلیت هضم ماده آلی به میزان ۲/۲ برابر بیشتر در مقایسه با علوفه برداشت شده از ارتفاع 15 سانتی‌متر بود.
این قابلیت هضم بهتر موجب بهبود چهار درصدی انرژی خالص شیردهی و ویژگی‌های بلعیدن علوفه گردید. ارزش پروتئین علوفه به‌واسطه مقدار بیشتر پروتئین خام و تخمیر بهتر ماده آلی در شکمبه، افزایش یافت.
استانداردسازی کیفیت علوفه
تنظیم ارتفاع برداشت ذرت به ما این اجازه را می‌دهد تا شاهد تغییرات بسیار کمتری در ترکیب مواد مغذی علوفه سیلو شده در طی سال‌های گوناگون و یا کشت در زمین‌های مختلف باشیم. با این راهکار می‌توان محتوای ماده خشک علوفه برداشت شده را به میزان ۰/۷ درصد به ازای هر ۱۰ سانتی‌متر از ساقه افزایش داد.
پس این امکان وجود دارد که بسته به میزان خشک شدن گیاه (1- 0/2 درصد از ماده خشک در هر روز در طی دوره پر شدن دانه‌ها)، برداشت ذرت را ۱۵-۵ روز زودتر انجام داد.
اگر ماده خشک ذرت بیش از 36- ۳۵ درصد بود، پیشنهاد نمی‌شود که علوفه از ارتفاع 55 سانتی‌متری برداشت گردد. بهتر است که برداشت را کمی به تأخیر انداخته و علوفه‌ای با دانه بیشتر جهت سیلو کردن برداشت شود (ذرت سیلوی شده‌ای شامل دانه، چوب بلال و پوسته بیرونی آن).
بنابراین جیره دامی که با این علوفه سیلو شده تهیه می‌شود باید به گونه‌ای تنظیم گردد که مقادیر بالایی علوفه فیبری در آن باشد تا حداقل ۲۲ درصد الياف نامحلول در شوینده خنثی و تولید شیر بالا را موجب شود.
تغییر در فرمولاسیون جیره خوراکی
نتایج افزایش ارتفاع برداشت ذرت از ارتفاع کلاسیک ۱۵ سانتی‌متر به ۵۰ سانتی‌متر در جیره‌نویسی گاو شیری (تولید ۳۵ کیلوگرم شیر اصلاح شده بر پایه چربی) و شرایط سطحی زمین کشت با جیره حاوی علوفه سیلو شده ذرت علوفه سیلو شده خانواده گراس‌ها، دانه گندم و کنجاله سویا، مورد بررسی قرار گرفت.
تغییر ارتفاع برداشت موجب افزایش نسبت علوفه به کنسانتره جیره به میزان میانگین پنج درصد شد که این مورد خود به مصرف حداکثری علوفه ذرت بدون تأثیر منفی بر فیبر جیره و کیفیت شیر، کمک می‌کند.
به دلیل تولید کمتر محصول با افزایش ارتفاع برداشت، نیاز هست تا زمین‌های کشت ذرت علوفه‌ای ۱۰-25 درصد گسترش یابند.
مطالعات پژوهش گران آمریکایی در مورد افزایش ارتفاع برداشت کلاسیک به 55 سانتی‌متر نشان دادند که این مورد موجب افزایش تولید شیر به میزان1/4 کیلو گرم در روز شد اما چربی شیر را تا میزان سه گرم در کیلوگرم کاهش داد.
نتیجه گیری
افزایش ارتفاع برداشت گیاه ذرت به ما این اجازه را می‌دهد تا علوفه‌ای با ارزش تغذیه‌ای بالا داشته باشیم، اما این مورد هم‌زمان موجب کاهش ماده خشک برداشتی در هکتار می‌گردد. تنظیم ارتفاع برداشت می‌تواند راهکاری مؤثر در تغییر ترکیب شیمیایی علوفه به‌منظور فراهم کردن نیازهای غذایی دام باشد.
استفاده از علوفه سیلو شده ذرتی که از ارتفاع بالایی برداشت شده، می‌تواند سهم علوفه با کیفیت را در فرمولاسیون جیره افزایش دهد، اما باید درنظر داشت که این راهکار نیازمند گسترش زمین‌های کنونی کشت ذرت است.
|
جدول ۲- جیره بازسازی شده با علوفه ذرت سیلو شده با ارتفاع برداشت ۵۵ سانتی‌متر و نتايج فارمی استفاده از آن |
|
|
جيره |
شاهد |
مصرف حداکثر ذرت |
مصرف حداکثر
خانواده گراس‌ها |
ترکیب جیره
(کیلوگرم ماده خشک/
روز/گاو)
|
علوفه سیلو شده چاودار |
4 |
4 |
4/8 |
علوفه سیلو شده ذرت
(۱۵ سانتی‌متر) |
11/5 |
- |
- |
علوفه سیلو شده ذرت
(55 سانتی‌متر) |
|
12/9 |
11/5 |
|
دانه گندم |
2 |
0/8 |
1/3 |
|
کنجاله سویا |
4/8 |
4/5 |
4/45 |
|
مواد معدنی |
0/1 |
0/1 |
0/1 |
|
مصرف ماده خشک کل |
22/4 |
22/3 |
22/2 |
ویژگی‌های جيره
|
كل نشاسته جیره (گرم/
کیلوگرم ماده خشک) |
25/6 |
25/9 |
25/1 |
الياف نامحلول در شوینده خنثی
(گرم /کیلوگرم ماده خشک) |
31/5 |
31/1 |
31/4 |
الياف نامحلول در شوینده خنثی علوفه‌ای
(گرم /کیلوگرم ماده خشک) |
27/2 |
27/8 |
27/8 |
|
نسبت علوفه به کنسانتره جیره |
69% |
76% |
74% |
|
استفاده از زمین کشت |
علوفه چاودار -۱۱ تن
ماده خشک/هکتار |
0/36 |
0/36 |
0/44 |
ذرت با ارتفاع 15 سانتی‌متر
برداشت شده -15/6 تن
ماده خشک /هكتار |
0/74 |
- |
- |
ذرت با ارتفاع 55 سانتی‌متر
برداشت شده – 14/2 تن
ماده خشک /هكتار |
- |
0/91 |
0/81 |
گندم -۷/۷ تن
ماده خشک /هكتار |
0/26 |
0/1 |
0/17 |
|
مساحت کشت علوفه اصلی |
1/36 |
1/38 |
1/42 |
نسبت سطحی علوفه
گندم به علوفه ذرت |
0/35 |
0/12 |
0/21 |
منبع: Férard, A., 2016. The effect of maize cutting height on cows. Dairy global. Vol. 3. No. 5
برگردان: امیررضا حبیبی علمی- فنی شرکت توسعه کشت و صنعت فرمان کارا
دانشجوی دکتری تغذیه دام و طیور