به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مایکوتوکسین‌ها متابولیت‌هایی هستند که به‌وسیله کپک‌ها تولید می‌شوند و می‌توانند محصولات کشاورزی را پیش از برداشت، آلوده کنند و در شرایط نگهداری نامناسب به رشد خود ادامه دهند. به ویژه دانه غلات با رطوبت بالا بدون ثبات هستند و در خطر رشد کپک‌ها، از جمله در خطر تولید مایکوتوکسین‌ها قرار دارند.
باران بیش از اندازه به هنگام برداشت و نیز در دوره‌های کلیدی در فصل رشد غلات می‌تواند عامل اصلی آلودگی خوراک دام به مایکوتوکسین‌ها باشند. این همان شرایطی است که 11 سال پیش محصول ذرت آمریکا را آلوده کرد.
عمده‌ترین سویه‌های قارچ تولیدکننده مایکوتوکسین‌ها که تولید مرغداری ضربه می‌زنند از جمله آسپرژیلوس، فوزاریوم هستند. مهمترین مایکوتوکسین‌هایی که قارچ آسپرژیلوس تولید می‌کند افلاتوکسینها هستند.
اثرات افلاتوکسین روی مرغ‌ها به طور گسترده‌ای مورد بررسی قرار گرفته است و ما فهم خوبی از سطح تحمل رده‌های گوناگون مرغ‌ها در برابر افلاتوکسین به دست آورده‌ایم. بخشی از این توجه گسترده به سبب نگرانی از سلامت انسان در برابر Hepatocarcinogen است که افلاتوکسین تولید می‌کند.
قارچ فوازریوم در مناطق معتدل، از جمله منطقه کمربندی تولید ذرت در آمریکا بهتررشد می‌کند.
فهم کامل ما از تأثیر مایکوتوکسین‌های فوزاریوم روی مرغ‌ها کمتر از فهم ما از تأثیر افلاتوکسینها است. بخشی از این، به سبب انواع بسیار بالای مایکوتوکسین‌هایی است که فوزاریوم تولید می‌کند.
تاکنون بیش از 100 مایکوتوکسین فوزاریوم از نظر شیمیایی مشخص شده‌اند که آنالیز کامل خوراک دام برای پی بردن به آلودگی مایکوتوکسین‌های فوزاریوم را، اگر نگوییم غیرممکن، بلکه بسیار دشوار ساخته است.
مایکوتوکسین‌ها بیشتر شناخته شده فوزاریوم شامل خانواده تریکوتسین‌ها است که یک خانواده بزرگ با موادی که از نظر
ساختاری به هم شباهت دارند. از جمله این‌ها، دی‌اکسی نیولانون (DON وومیتوکسین(، T2 توکسین، نیوالنون، دی‌استوکسی‌سیرپنول (DAS) و بیش از صد نوع دیگر.
آنالیز مایکوتوکسین‌های خوراک مرغ‌ها
مهمترین علت اشتباه در آنالیز مایکوتوکسین، نمونه‌برداری نادرست از مواد خوراک است. دستورالعمل نمونه‌برداری تهیه و انتشار یافته است تا این ریشە اشتباه را به حداقل برساند.
یک علت دیگری که اشتباه پیش می‌آورد وجود انواع مواد شیمیایی مختلفی است که مایکوتوکسین‌ها تولید می‌کنند و احتمال دارد که از روش معمولی آنالیز مایکوتوکسین‌ها بگریزند. توجهات، بیشتر به سوی حضور ترکیبی از مایکوتوکسین‌ها معطوف شده است که به وسیله گیاهان تولید می‌شوند. این شاید به سبب خنثی‌سازی مایکوتوکسین‌ها به وسیله متابولیز گیاهان است که گمان می‌رود حضور ترکیبی از مایکوتوکسین‌ها را شاید بتوان برای گزینش ژنتیکی گیاهان مقاوم در برابر هجوم قارچ‌ها به کار گرفت (al et liu.2005)
با اینکه انواع ترکیب شده دی‌اوکسی نیوالنول (,DON vomitoxin ) با مواد دیگر، سال‌ها پیش شناخته شده‌اند (et Sewald 1992. of) اما اطلاعات اندکی درباره ارتباط عمده‌ای میان حضور این مایکوتوکسین‌های ترکیبی با حضور مایکوتوکسین آزاد، در خوراک مرغ‌ها در دست است.
Schneweis و همکارانش در سال 2002 به حضور زیرالنون ترکیب شده با گلوکز هنگام نمونه‌برداری از گندم و ذرت آلوده به DONترکیبی با گلوکز از کشور اسلواکی پی بردند.
نمونه‌های گندم و ذرت از کشور اسلواکی که با ترکیب شده DONو گلوکز در طبیعت، آلوده شده بودند دارای 29% دی‌اکسی نیوالنون در ترکیب با گلوکز بود (2005al at Berthiller .) به تازگی نیزZhou و همکارانش (2007) افزایش تراکم دی‌اکسی نیوالنول در ترکیب با گلوکز به DON به 88% را در نمونه‌های جو محصول داکوتای شمالی را پیش ازاین که برای آنالیز با " تری‌فلورواستیک اسید" آغشته شود گزارش نمودند.
این روش، DON های ترکیب شده گوناگون را هیدرولیزه می‌کند. همین روش بکار بردن اسید روی نمونه‌های مختلف جو، نشان داد که تا سطح 21% از DON در شکل ترکیب شده آن وجود دارد (2008.al et Zhou) به تازگی نیزZachariasova و همکارانش (2008) حتی سطح بالاتری از DON باند شده پیوسته در نمونه‌های جو، و آبجوهایی که به روش‌های گوناگون اروپایی آنالیز شده بودند را پیداکردند.
تکرار وجودFumonisin های پیوسته (باند شده) نسبت به وجودfumonisin آزاد در نمونه‌های ذرت اروپایی و مواد غذایی با پایه.(Dall' Asta et al., 2008) بود بیشتر، ذرت هنوز روشن نیست که آیا مایکوتوکسین‌های ترکیب شده (باند شده) به همان اندازه ماده اصلیشان در خوراک مرغ، زیان‌رسان هستند یا نه، اما نشان داده شده است که برخی از این مایکوتوکسین‌های ترکیب شده می‌توانند در دستگاه گوارش دام هیدرولیز شوند. (Gareis et al.,1990)
نتیجه‌ای که می‌گیریم این است که تا هنگامی که، درک بهتری از تکراز موارد، شدت مسموم‌کنندگی و طبیعت مایکوتوکسین‌های ترکیب شده را به دست نیاورده‌ایم آنالیزهای کنونی مایکوتوکسین‌های خوراک مرغ‌ها در بیشتر موارد پایین‌تر از مقدار درست آنها است. بنابراین اکنون ضروری است که بدانیم که آنالیزهای مایکوتوکسین‌های خوراکی، تنها نشان‌دهنده مقدار تقریبی از خط واقعی مواد آلوده به مایکوتوکسین‌ها است.
اثرات خوراندن مخلوطی ازغلاتی که به طور طبیعی به مایکوتوکسین‌های فوزاریوم آلوده هستند، به مرغ‌ها یک سری پژوهش‌ها، برای تعیین اثرات خوراندن مخلوطی از غلاتی عمدتاً ذرت وگندم، که در طبیعت آلوده شده بودند، طیور مختلف انجام شده است. یافته‌های این پژوهش‌ها به وسیله Girgis و Smilh (2010) بررسی شده است. این آزمایش‌ها با هدف شبیه‌سازی شرایطی که در مرغداری‌های صنعتی که جیره مرغ‌هایشان دارای چندینVectors های چندگانه با آلودگی مایکوتوکسین‌ها بود انجام گرفته‌اند. مشخص شد که DONمایکوتوکسین عمده، و سپس به مقدار کمتری زیرالنون، 15 استیل DON ، ونیز فوزاریک اسید در این جیره وجود داشت. چهار شیوه اثرگذاری مایکوتوکسین‌هایی که به مرغ‌ها خورانده شده بود به قرار زیر مشخص شدند:
1 - کاهش سنتز پروتئین سلولی
2 - کاهش ایمنی
3 - تغییرات شیمیایی در مغز
4 - آسیب به اپیتلیوم روده
پیامد کاهش سنتز پروتئین سلولی پدید آمدن زخم‌هایی در دستگاه گوارش، ازجمله نکروز، فرسودگی سنگدان، خونریزی، و جذب ناقص مواد مغذی. کاهش سنتز پروتئین در جگر می‌تواند بهره بردن از اسیدهای آمینه جیره را کاهش دهد که پیامد آن بالا رفتن سنتز اسید اورئیک به عنوان اسید آمینه و اکسیده کردن آن برای به دست آوردن انرژی می‌باشد.
نشان داده شده است که بسیاری از مایکوتوکسین‌های فوزاریوم، و نیز افلاتوکسین، سبب تضعیف ایمنی می‌شوند، که آسیب‌پذیری مرغ‌ها در برابر بیماری‌زاها، مشکلات Lingering سلامتی در گله و بدون اثر شدن واکسیناسیون‌ها را پیش می‌آورد.
عوارض بیماری که در اثر ضعف ایمنی پیش می‌آید شبیه عوارض برخواسته ازمایکوتوکسین‌ها نیست. این عوارض تنها به گونه‌ای غیرمستقیم به وسیله مایکوتوکسین‌ها پدید می‌آیند و به همین سبب تشخیص این که تضعیف سلامتی گله در اثر آلودگی خوراک به مایکوتوکسین‌ها است بسیار دشوار می‌شود.
بیشتر بدانیم:
آلودگی آسپرژیلوس در پرندگان
آنتی‌بیوتیک‌های غذایی در تغذیه دام
نقش پری‌بیوتیک‌ها در خوراک دام و طیور
مرغ‌های گوشتی
خوراندن جیره‌ای که در طبیعت مجموعه‌ای از فوزاریوم‌ها مایکوتوکسین آلوده باشد سبب کاهش رشد، بالا بردن سطح اسید اورئیک خون، تغییر رنگ گوشت سینه، و تضعیف ایمنی می‌شود. (Swamy et al. 2002, Swamy et al. 2004a) تغییر neurochemistry نیزمشاهده شده است (al et Swamy . 2004)
مرغ‌های مادر
خوراندن جیره‌ای مشابه آنچه در بالا گفته شد به مرغ‌های مادر، به سبب کاستن از ضخامت تخم‌های Fertito ،هچ شدن جوجه‌ها را (Yegani et al.,2006) میدهد کاهش تغییرات neurochemistry نیز دیده شده است. تأثیری در کیفیت اسپرم پدید نمی‌آید.
در یک پژوهش دیگر با پولت‌های مرغ مادر، تضعیف ایمنی و نیزتغییرات در مورفولوژی روده‌ای مشاهده
شده است (et Girgis al.,2008 ,2010)
مرغ‌های تخمگذار
مرغ‌های تخمگذار به جیره با اینگونه آلودگی بسیار حساس هستند. همراه با کاهش تولید تخم‌مرغ و کاهش کارآیی خوراک، افزایش بالایی از سطح تراکم اسیداورئیک خون نیز دیده شده است (2004 ,Smuth and Chowdhury) افزایش سطح اسید اورئیک خون شاید به سبب کاهش نرخ سنتزprotein fractional hepatic باشد و (2005Smith and chowdhury .) تضعیف ایمنی نیز دیده شده است.
بوقلمون‌ها
بوقلمون‌ها نیز به آلودگی جیره‌ای که در طبیعت به مجموعه‌ای از فوزاریوم مایکوتوکسین‌ها آلوده باشد بسیار حساس هستند. نرخ رشد آنها حتی در دوره استارتر به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد و تضعیف ایمنی آنها نیز دیده شده است (Smith and Chowdhury) و ( chowdhury et al,.2005و 2007)
خوراندن جیره با آلودگی سطح تراکم کمتری ازفوزاریوم نیز رشد آنها را کاهش میدهد، سطح اسید اورئیک خون را بالا می‌برد، و به ایمنی آنها آسیب می‌زند (2008al et Girish) و نیز ترکیب شیمیایی neurochemistry مغز آنها را تغییر میدهد.
مرغابی‌ها
مرغابی‌ها در مقابل آلودگی غلات به این فوزاریوم‌ها کاملاً مقاوم هستند (2005al et Chowdhury ) اما نشانه‌هایی از تضعیف ایمنی آنها دیده شده است.
نتیجه‌گیری
می‌توان نتیجه گرفت که ماکیان نسبت به آلودگی موادی ازجیره به ترکیبی ازفوزاریوم‌های مایکوتوکسین‌ها حساس هستند و می‌باید خوراک آلوده به این‌ها را کاهش داد. چنین می‌نماید که تکرار آلودگی خوراک ماکیان به مایکوتوکسین‌ها رو به افزایش نهاده است، و این شاید به سبب آب وهوای متفاوت در بسیاری نقاط مختلف جهان، پیش از برداشت محصول بستگی داشته باشد که در اثر تغییرات جوی پیش آمده است.
طبیعت پیچیده جیره خوراک مرغ‌های امروزی، مانند استفاده از فرآورده‌های جانبی آلوده مواد تخمیری غلات که شاید .......اثر مسمومیت‌کنندگی ترکیبی ازمایکوتوکسین‌ها را پیش می‌آورد و شدت واکنش مرغ را نسبت به این آلودگی‌ها بالا می‌برد باشد.
از بسیاری از اثرات منفی آلودگی‌هایی که در این مقاله گفته شد را می‌توان با مواد خنثثی‌کننده، یا جذب‌کننده مایکوتوکسین‌ها کاهش داد.
این امیدواری وجود دارد که استراتژی درازمدت، مانند بهبود فنی کنترل کیفی در اثر پیشرفت متدولوژی آنالیز و استراتژی‌های بهبود بذر غلات بتوانند آسیب‌پذیری گیاه غلات در برابر حمله قارچ‌ها را به کمترین برسانند واز چالش صنعت مرغداری در برابر این گرفتاری در آینده بکاهند.
پروفسورSmith. K Trevor استاد بخش علوم طیور – دانشگاه Guelph(انتاریو- کانادا(
شرکت نیکوتک