به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آغوز یا ماک اولین شیری است که گاو تولید می‌کند. آغوز از شیر طبیعی بسیار غنی‌تر می‌باشد، ولی به طور خاص میزان ایمونوگلوبولین‌ها (آنتی‌بادی‌ها) در آن قابل مقایسه نیست. آنتی‌بادی‌ها در ایجاد سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بروز بیماری‌های عفونی نقش دارند.
کیفیت آغوز بر اساس غلظت آنتی‌بادی‌های موجود در آن تعریف می‌شود. البته میزان آن از گاوی به گاو دیگر بسیار متغیر است.
پس از دومین شیردوشی و متعاقب آن در شیردوشی‌های بعدی میزان آنتی‌بادی‌های موجود در شیر گاو بسیار کاهش پیدا می‌کند بنابراین آن را نباید به عنوان آغوز نامید و معمولاً به آن شیر در مرحله گذار یا انتقال گفته می‌شود (از آغوز به شیر طبیعی). شیر مرحله گذار یا انتقال تا هشتمین شیردوشی قابل فروش نمی‌باشد. آغوز را به هیچ‌وجه نباید با شیر مرحله گذار مخلوط و برای تغذیه گوساله‌های تازه متولد شده استفاده نمود.
گوساله‌ها در زمان تولد با یک سیستم ایمنی ضعیف و توسعه نیافته به دنیا می‌آیند. دلیل این امر این است که (برخلاف انسان) جفت گاو مانع از انتقال مولکول‌های بزرگ ایمونوگلوبولین‌ها (آنتی‌بادی‌ها) که برای ایمنی ضروری هستند می‌شود، که سد خونی جفت مانع این کار می‌شود. بنابراین گوساله‌ها باید ایمونوگلوبولین‌ها را از طریق آغوز جذب کنند و در دیواره روده در 24 ساعت اولیه مکانیسمی برای بدست آوردن ایمنی و جذب ایمونوگلوبولین‌ها بوجود آمده است. این فرآیند در 24 ساعت اول تولد موثر و کارآمد است و اغلب به صورت انتقال غیرفعال انجام می‌شود. زمانی که گوساله‌ها مقدار کافی از آغوز با کیفیت بالا را دریافت می‌کنند، قابل اندازه‌گیری است و غلظت کافی ایمونوگلوبولین‌ها در خون بیشتر از 10 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر است. گوساله‌هایی که موفق به جذب مقدار کافی از ایمونوگلوبولین‌ها در 24 ساعت اول نمی‌شوند، از شکست در انتقال فعال (FPT) رنج خواهند برد.
در گاوهای شیری، کیفیت آغوز در گاوهای شیری پرتولید، پایین‌تر می‌باشد. گاوهای هلشتاین پایین‌ترین کیفیت آغوز را در بین نژادهای شیری دارا می‌باشند.
اگر دوره خشکی کمتر از 3 هفته باشد، کیفیت آغوز کاهش پیدا خواهد کرد.
اگر شیر تولیدی با آغوز به صورت آبکی باشد، کیفیت خوبی نخواهد داشت.
اگر گاو دچار ورم پستان بوده و درمان آنتی‌بیوتیک شده باشند، آغوز تولیدی آن نباید برای تغذیه مصرف شود. این عمل به طور معمول در دوره خشکی انجام نمی‌شود، مگر اینکه دوره خشکی بسیار کوتاه باشد.
آلودگی‌های باکتریایی موجب کاهش آنتی‌بادی‌ها می‌شود.
چرا آغوز برای گوساله مهم است؟
آنتی‌بادی‌ها نمی‌توانند در زمان بارداری از گاو ماده به گوساله انتقال یابند بنابراین گوساله در زمان تولد بدون ایمنی و دفاع در برابر پاتوژن‌ها متولد می‌شود. بنابراین گوساله بلافاصله پس از وارد شدن به کانال زایمان در معرض چالش‌ها قرار خواهد گرفت.
اگر گوساله بلافاصله پس از تولد میزان کافی از آنتی‌بادی‌ها را از طریق آغوز دریافت نکند، انتقال غیرفعال آنتی‌بادی‌ها (FPT) بروز می‌نماید. نرخ مرگ و میر و بیماری در گوساله‌های با FPT بسیار بالا است. گوساله‌هایی هم که زنده می‌مانند نرخ رشد ضعیف‌تری نسبت به گوساله‌هایی که آغوز با کیفیت مناسب دریافت کرده‌اند دارند.
همچنین آغوز میزان انرژی بالاتری نسبت به شیر طبیعی دارد که این برای گوساله تازه متولد شده که ذخیره چربی بالایی ندارند بسیار مهم می‌باشد. با اطمینان از این موضوع به گوساله‌های نر و تلیسه‌های شما با میزان کافی و زیاد آغوز تغذیه شده‌اند، به شما کمک خواهد کرد تا فشار بیماری‌های عفونی در کل گله شما کاهش یابد.
تنها گذاشتن گوساله با گاو یک روش مطمئن برای مصرف آغوز نمی‌باشد و میزان موفقیت در آن کمتر از 50درصد است.
FPT می‌تواند منجر به افزایش میزان مرگ و میر و بیماری در گوساله شود که در آینده بر روی سطح تولید حیوان نیز تاثیر خود را خواهد گذاشت. در این شرایط گوساله‌ها حساسیت بیشتری به اسهال پیدا کرده و موارد بروز اسهال در آن‌ها افزایش می‌یابد و در ضمن شاهد بروز بیماری‌های تنفسی سپتی‌سمی و یا آنتریت خواهیم بود. همچنین FPT می‌تواند برروی توسعه دستگاه گوارش در حال رشد نیز تاثیر گذاشته و مصرف خوراک در آن‌ها کاهش یابد که در نتیجه رشد و تولید شیر کاهش می‌یابد.
موارد شیوع و رخ دادن FPT در گوساله‌ها بر اساس گزارشات ارائه شده در سرتاسر جهان 40-19 درصد می‌باشد. در سال 2015 در مطالعه‌ای که با استفاده از 4000 گاو شیری از 9 منطقه مختلف کشور نیوزلند انجام شده بود نشان داد که متوسط رخ دادن FPT در فواصل زمانی مختلف در طول دوره زایش بهاره 33درصد بود که این میزان در فارم‌های مختلف در دامنه ای از 5درصد تا 80درصد بود. این نشان‌دهنده این است که بسیاری از گوساله‌ها به میزان کافی آغوز با کیفیت را بلافاصله پس از تولد دریافت نمی‌کنند. که در نتیجه میزان ایمنی غیر فعال در آن‌ها دچار مشکل می‌شود.
مخلوط کردن و ادغام آغوز توصیه نمی‌شود:
با توجه به خطر انتقال بیماری‌ها به عنوان مثال بیماری یون.
به صورت مخلوط کردن با شیر مرحله گذار با آغوز موجب رقیق شدن یک آغوز با کیفیت بالا خواهد شد. (افت کیفیت)
(در گاوهایی که آغوز با کیفیت پایین‌تری تولید می‌کنند) حجم بالاتری از آغوز خواهیم داشت که موجب آبکی و رقیق شدن آغوز با کیفیت بالا می‌شود.
چرا گوساله دچار شکست در انتقال غیر فعال می‌شود؟
غلظت ایمونوگلوبولین IgG در آغوز، زمان و حجم
آغوز با کیفیت بالا حاوی بیش از 50میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر IgG است. گوساله باید حجمی برابر با حداقل 100 گرم ایمونوگلوبولین را برای اطمینان از داشتن ایمنی غیرفعال مناسب مصرف نماید. علاوه بر این توجه به این موضوع هم مهم است که پس از 24 ساعت از تولد، روده گوساله تازه متولد شده نسبت به ورود مولکول‌های بزرگ ایمونوگلوبولین نفوذناپذیر می‌شود، در نتیجه زمان تغذیه با آغوز نیز حیاتی است. تغذیه آغوز خیلی دیر می‌تواند منجر به FPT شود.
غلظت ناکافی IgG در آغوز، حجم نامناسب آغوز و تغذیه آغوز خیلی دیر پس از تولد از عوامل عمده و اصلی FPT هستند.
گوساله‌ها باید به میزان 10 تا 15درصد از وزن بدنشان در 6 تا 12 ساعت اول پس از تولد با یک آغوز با کیفیت عالی تغذیه شوند تا میزان کافی آنتی‌بادی‌های محافظ جذب بدنشان شود، که این برای گوساله 40 کیلوگرمی 4 تا 6 لیتر است. اولین آغوز را باید با توجه به ظرفیت معده یا شیردان به دو قسمت تقسیم نمود و در هر وعده 1.5 تا 2 لیتر از آغوز مورد تغذیه قرار گیرد. آغوز طلایی تازه بهترین است (آغوز طلایی بهترین آغوز از نظر کیفیت است که از اولین شیردوشی پس از گوساله‌زایی بدست آمده است.)
آلودگی باکتریایی آغوز
در حالی که غلظت IgG آغوز و حجم تغذیه شده با آن کافی است، باکتری‌ها ممکن است موجب آلوده کردن آغوز در زمان برداشت، در طی دوره ذخیره‌سازی و یا زمان تغذیه شوند. این باکتری‌ها می‌توانند موجب محدودیت جذب IgG شوند که منجر به کاهش انتقال غیرفعال و پایین آمدن غلظت IgG در سرم خون می‌شود. کلی‌فرم‌ها (باکتری‌های موجود در مدفوع) از باکتری‌های بسیار مضر برای جذب IgG هستند. این احتمال وجود دارد که تاثیر باکتری‌ها به دلیل موارد ذیل رخ می‌دهند.
• اتصال به IgG در دستگاه گوارش که موجب پایین آمدن حجم و توده IgG در دسترس برای جذب می‌شود.
• تحریک سلول‌های روده‌ای و کاهش جذب
• تداخل با گیرنده‌های جذب IgG در سلول‌های اپی‌تلیال روده‌ای که این رقابت موجب مسدود شدن گیرنده‌های IgG می‌شود.
گودن و همکاران (2012) نشان دادند که آسیب به سلول‌های اپی‌تلیال می‌تواند منجر به بسته شدن سریعتر منافذ موجود در روده شود و سریعتر سلول‌های اپی‌تلیال روده در گوساله‌های تازه متولد شده به سرعت به سلول‌های بالغ که نفوذپذیری به مولکول‌های بزرگ مثل ایمونوگلوبولین‌ها را ندارند، تغییر می‌کند و در نتیجه جذب سلول‌های بزرگ (ایمونوگلوبولین‌ها) در این حالت کاهش می‌یابد.
از روشهای مناسب حفظ کیفیت آغوز در زمان برداشت و جابجایی آغوز می‌بایست برای به حداقل رساندن خطر آلودگی باکتریایی استفاده نمود.
چرا تغذیه با آغوز با کیفیت بالا می‌تواند یک چالش باشد؟
مشکل زمان و محدودیت نیروی انسانی در زمان گوساله‌زایی می‌تواند تغذیه با میزان کافی آغوز با کیفیت بالا را بلافاصله پس از تولد دچار مشکل نماید. گوساله‌های شیری را گاها پس از 12 تا 24 ساعت پس از تولد از مادر جدا می‌کنند، که می‌تواند منجر به تغذیه خیلی دیر با آغوز با کیفیت بالا شود یعنی قبل از زمانی که هنوز دیواره روده برای جذب IgG باز است (در صورتی که گوساله میزان کافی آغوز را از طریق مادرش دریافت نکرده باشد). در مطالعه‌ای که در سال 2015 در 105 فارم گاو شیری انجام شد، نشان داد که تنها 22 درصد از گوساله‌ها 2 بار در روز Pick up انجام دادند.
غلظت IgG و حجم آغوز در گاوهای شیری بسیار متغیر است و در یک دامنه‌ای از 2 تا 200 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر و حجم 2.8 تا 26.5 لیتر بود.
مخلوط کردن (ادغام) آغوز یک روش معمول در فارم‌های گاو شیری کشور نیوزلند است. این عمل می‌تواند مشکل‌ساز شود؛ به این دلیل که ممکن است که یک گاو که آغوزش را مخلوط می‌کنند، غلظت IgG پایین داشته باشد (کمتر از 50 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر) و در نتیجه گوساله مستعد FPT می‌شود.
در مطالعه‌ای که در سال 2015 انجام شد نشان داد که کیفیت آغوزهای مورد بررسی ضعیف بود و تنها 9.7 درصد از 298 نمونه آغوز جمع‌آوری شده در زمان‌های مختلف در طی فصل گوساله‌زایی دارای غلظت IgG بالاتر از سطوح توصیه شده را داشتند و تنها 11 درصد از نمونه‌ها سطح قابل قبولی از نظر آلودگی باکتریایی داشتند. تنها 3.4 درصد از نمونه‌ها در حد آستانه از نظر باکتری‌ها و کلی فرم‌ها بودند.
جدا کردن گوساله از مادرش در مقابل تغذیه با استفاده از لوله
در زمان جدا کردن گوساله از مادرش شما باید در خصوص موارد ذیل اطمینان حاصل کنید: آغوز با کیفیت بالا گرم و تازه بالافاصله پس از تولد، درست است؟ لازم نیست؟ انجمن NIW نشان دادند که:
خطر FPT در گوساله‌هایی که از پستان مادرشان تغذیه می‌کنند در مقایسه با گروهی که به سرعت جدا می‌شوند (در 6 تا 12 ساعت اول زندگی) بیشتر است و تغدیه کافی (10 تا 15 درصد از وزن بدن) با آغوز با کیفیت بالا (بیشتر از 50 میلی‌گرم به ازای هر میلی‌لیتر) IgG در گوساله‌های جدا شده را شاهد هستیم.
اگر آغوزی که برای تغذیه استفاده می‌شود از نظر بهداشتی پاک باشد و به عبارتی آغوز فاقد آلودگی باشد (تعداد باکتری‌های پایین) و به خوبی مدیریت شود، گوساله جدا شده از مادر نسبت به گوساله‌هایی که در کنار مادر نگه داشته می‌شوند (مادر یک منبع آلودگی و عفونت است) سالم‌تر هستند.
لوله‌های معدی به این معنی است که یک حجم مشخصی از آغوز در یک زمان معینی مورد تغذیه قرار گیرد. با این حال تحقیقاتی که اخیراً انجام شده سوالاتی را بوجود آورده است:
استفاده از این لوله‌ها می‌تواند موجب عدم بسته شدن ناودان مری شده و شیر در داخل شکمبه تجمع پیدا می‌کند و منجر به رشد بیش از حد باکتری‌ها می‌شود. این امر می‌تواند منجر به جذب ضعیف‌تر IgG شود.
لوله‌های تغذیه‌ای با کیفیت ضعیف موجب آلوده شدن آغوز خواهد شد و خطر FPT افزایش می‌یابد.
لوله معده‌ای برای گوساله‌ها
مایع تغذیه شده با لوله معده‌ای وارد شکمبه می‌شود نه شیردان اما با توجه به اینکه شکمبه گوساله تازه متولد شده بسیار کوچک است آغوز وارد شیردان خواهد شد اما در تغذیه با لوله معده‌ای حجم بیشتری از آغوز می‌بایست خورانده شود.
بیشتر بدانیم:
لوله معدی، ناجی گوساله‌های نوزاد
بیماری‌ها و اختلالات شایع در گوساله‌ها تا سن شیرگیری
نکات مهم در پرورش گوساله
آزمایش‌هایی برای شناسایی و تشخیص شکست در انتقال غیرفعال:
صرف نظر از اینکه گوساله در کنار مادرش نگهداری می‌شود و یا اینکه جدا شده و گوساله با استفاده از لوله‌های تغذیه‌ای و یا فیدرهای مختلف تغذیه شده است از مراحل مدیریتی زیر می‌توان برای اندازه‌گیری و جلوگیری از FPT بهره برد:
مرحله 1- تست گوساله‌ها برای بررسی FPT
شما می‌توانید برای تشخیص FPT در گوساله‌ها با نمونه‌گیری خون در گوساله‌های سالم (فاقد اسهال و کم آبی) از یک روزگی (24 ساعت) تا 7 روزگی با استفاده از روش آنالیز آزمایشگاهی پروتئین کل، انجام دهید. معمولاً توصیه می‌شود که این کار در زمان آغاز و اوج زمان گوساله‌زایی که به طور معمول FPT هم بالاتر است، انجام شود.
غلظت کل پروتئین یک برآورد خوب و مناسبی از IgG به ما می‌دهد. از روشهای مختلفی برای طبقه‌بندی FPT در گوساله استفاده می‌شود ولی به طور معمول از حد کمتر از 52 گرم در لیتر پروتئین کل استفاده می‌شود.
مرحله 2- تست آغوز از نظر کیفیت
شما می‌توانید از دستگاه رفرکتومتر بریکس برای آزمایش کیفیت آغوز استفاده نمایید. شما می‌توانید آزمایش را از نمونه آغوزهای جمع‌آوری شده، آغاز نمایید. اگر کیفیت مناسب نداشت، نیازمند این هستند که گوساله‌ها را به صورت انفرادی مورد آزمایش قرار دهید که ممکن است نتایج بسیار مختلفی بدست آید. استفاده از دستگاه بریکس یک روش آسان بوده که تنها 5 ثانیه زمان می‌برد.
دستگاهی که برای اندازه‌گیری کیفیت آغوز مصرف می‌شود تحت عنوان کلسترومتر شناخته می‌شود.
بهترین راه برای جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آغوز چیست؟
آلودگی باکتریایی آغوز بسیار مشکل‌ساز خواهد بود چون موجب انتقال بیماری خواهد شد و همچنین مقدار آنتی‌بادی‌هایی که می‌تواند توسط گوساله جذب شود را کاهش می‌دهد. بنابراین رعایت اصول بهداشتی در زمان اخذ و تغذیه با آغوز بسیار حائز اهمیت است.
باکتری‌ها به سرعت می‌توانند در دمای محیط تکثیر پیدا کنند. اگر شما قصد ذخیره‌سازی آغوز را دارید در ظروف تمیز و در یخچال و یا فریزر ذخیره کنید. دمای مناسب فریزر 18- تا 25- درجه سانتی‌گراد. تکثیر باکتری‌ها در یخچال به طور کامل متوقف نخواهد شد و فقط برای مدت یک روز نگهداری آغوز قابل قبول است.
آیا می‌توان از محصولات جایگزین آغوز استفاده نمود؟
آغوز تولید شده توسط گاوهای شما به طور خاص به مشکلات گاوداری شما همخوانی دارد بنابراین بهترین منبع آنتی‌بادی‌ها برای گوساله‌های شما خواهد بود. برای مواردی که آغوز گاو در دسترس نیست شما باید از آغوزهای مازاد منجمد (ترجیحاً از گاوهای مسن‌تر) به عنوان یک منبع اضطراری استفاده نمایید. در صورت عدم دسترسی به آغوز محصولات جایگزین اثر بخشی و کیفیت متغیری خواهند داشت.
بهترین روش مدیریت گوساله‌ها
صرف نظر از وضعیت FPT پیروی کردن از یک روش پرورش درست و مناسب آینده گله ما را تضمین خواهد کرد. اگر شما در گله مشکل FPT دارید باید به دقت موارد را ارزیابی و در جهت رفع و از بین بردن آن‌ها در آیید.
گوساله‌های تازه متولد شده باید به میزان 10 تا 15درصد از وزن بدنشان (4 تا 6 لیتر برای گوساله‌های 40 کیلوگرمی) با یک آغوز طلایی در 6 ساعت اول زندگی تغذیه شوند. آغوز طلایی، آغوز با کیفیت بالایی است که حاصل اولین شیردوشی پس از گوساله‌زایی است. به یاد داشته باشید از آنجایی که شیردان گوساله تازه متولد شده ظرفیت محدودی و تقریباً 1.5 تا 2 لیتر دارد، باید میزان آغوز کمتر در دفعات بیشتر مورد تغذیه قرار گیرد (یعنی 2 بار تغذیه در 12 ساعت اول زندگی)
با ادغام کردن آغوز خطر آلوده شدن گوساله‌ها و بیماری‌های مسری مثل یون افزایش پیدا می‌کند.
آلوده شدن آغوز ممکن است در هر مرحله ای از برداشت (از گاو)، زمان ذخیره‌سازی و یا تغذیه رخ دهد. باکتری‌ها می‌توانند جذب IgG را در گوساله‌های تازه متولد شده محدود کند؛ بنابراین نیاز است که کل لوازم و تجهیزات خوراک‌دهی تمیز و پاک باشند. از آب گرم و صابون برای شستشوی کل تجهیزات و تانکرها برای حذف چربی‌های باقی مانده آغوز استفاده می‌شود.
آغوز باید در ظروف سر بسته ذخیره شود. در حالت ایده‌آل باید برای متوقف کردن رشد باکتری‌ها و کمک به حفظ غلظت IgG آن را در یخچال (در 4 درجه سانتی‌گراد) قرار دهید.
اگر امکان استفاده از یخچال وجود ندارد، می‌توانید از نگهدارنده‌های شیمیایی آغوز مانند سوربات پتاسیم به میزان 1درصد در حجم 50درصد از محلول استفاده کنید. استفاده از نگهدارنده‌های سنتی مانند فرمالدئید و اسید هیدروکلریک از آنجایی که این ترکیبات سرطان‌زا تشخیص داده شده‌اند، در صنایع غذایی توصیه نمی‌شود. آغوز را باید 2 تا 3 روز پس از جمع‌آوری مصرف کرد.
ادامه دادن تغذیه با آغوز پس از 24 ساعت اول تولد با توجه به اینکه منافذ روده بسته شده است هنوز هم مزایایی برای گوساله‌ها دارد و می‌تواند با عوامل عفونی موجود در روده اتصال پیدا کرده و بروز و شیوع بیماری‌ها و شدت آن‌ها را کاهش دهد. در ضمن آغوز از نظر مواد مغذی نیز یک ماده خوراکی غنی محسوب می‌شود.
با استفاده از واکسیناسیون گله 3 تا 6 هفته قبل از گوساله‌زایی با واکسن‌هایی مانند Rotavec و Scourguard می‌توان سطح آنتی بادی‌ها را در آغوز افزایش داد.
یافته‌های کلیدی:
عدم جذب ایمونوگلوبولین‌های کافی در 24 ساعت اولیه پس از تولد از طریق آغوز می‌تواند گوساله را مستعد ابتلا به بیماری و در نهایت مرگ کند.
این شکست عمدتاً به عنوان عدم موفقیت در انتقال غیرفعال Failure of Passive Transfer (FPT) شناخته می‌شود که نسبتاً هم شایع است.
دامپروران می‌توانند برای جلوگیری از FPT کیفیت آغوز گاوها را مورد آزمایش قرار دهند.
شیوه‌های مدیریتی صحیح می‌تواند موجب محدود کردن موارد FPT می‌شود.
پرورش گوساله سالم به عنوان حیوانات مولد جایگزین در گله، تعیین‌کننده بهره‌وری هر گله می‌باشد. بهبود سلامت گوساله شامل افزایش ایمنی گوساله است که موجب بوجود آمدن مقاومت در برابر عفونت‌ها و همچنین کاهش خطر ابتلا به عفونت و بیماری می‌شود.
منبع: سایت گاو شیری