به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ مصرف بی‌رویه دارو به خصوص آنتی‌بیوتیک‌ها از معضلات جدی صنعت مرغداری ماست که نتیجه آن را به صورت ایجاد سریع مقاومت میکروبی در مقابل داوها، مشاهده می‌کنیم.
نیازهای پرورش طیور را بیابید.
نظر نگارنده بر اولویت پرهیز از مصرف دارو است به عبارت دیگر اصل را بر عدم مصرف دارو بگذاریم مگر خلافش ضرورت داشته باشد.
فرهنگ غلط مصرف بی‌رویه و در عین حال ناقص آنتی‌بیوتیک‌ها، ناشی از تصور غلطی است که از معنا و مفهوم "پیشگیری" به مرغداران ما القا شده است و متأسفانه شرکت‌های تجاری در القای این فرهنگ نقش عمده‌ای داشته‌اند. همان گونه که در مورد انسان و سایر موجودات زنده، مصرف دارو به عنوان پیشگیری معنی ندارد، در مورد طیور نیز همین طور است. همان گونه که معنی ندارد من انسان قبل از دچار شدن به پنومونی، آموکسی‌سیلین و پنی‌سیلین مصرف کنم، در طیور نیز به همین گونه این منطق جاری است.
تنها فرق طیور با سایر جانوران در پرورش متراکم آن‌‌هاست که استعداد سرایت بیماری در آنها را به شدت بالا می‌برد. با این منطق چنان که در سطح گله علائمی از بیماری مسری دیده شد، باید فرض را بر این گذاشت که در سایر طیور هم دوره کمون بیماری جریان دارد و درمان در سطح گله لازم می‌آید. پیشگیری تنها به این معنا درست است ولی اگر هیچگونه علامتی در سطح گله دیده نمی‌شود، مصرف دارو به صرف دستورالعمل کارخانه سازنده، هم به مقاومت باکتریایی می‌افزاید، هم استرس مصرف دارو به جوجه وارد می‌کند و هم هزینه‌ای غیر ضروری به مرغدار تحمیل می‌کند.
- آنتی بیوتیک را صرفاً به دستور دامپزشک و بر اساس کشت و آنتی‌بیوگرام مصرف نمائید.
- یکی از دلایلی که داوهای توصیه شده در آنتی‌بیوگرام‌‌ها بر بیماری‌ها مؤثر نیستند، این است که گاهی "دیسک"های دارویی مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها عیناً از نوع داروهای موجود در بازار نمی‌باشند. مثلاً ممکن است دیسک از نوع خارجی باشد و در شرایط آزمایشگاهی بر میکروب اثر داشته باشد ولی داروی مصرفی از نوع داخلی باشد و عملاً بر میکروب بی‌اثر باشد. در این گونه موارد دامپزشک و مرغدار باید به تجربه عملی و تأثیر عملی مصرف داروها در دوره‌های قبلی هم توجه داشته باشند یا دامپزشک ترکیبی "سینرژیست" از داروها را توصیه نماید و یا- با عنایت به فاصله دز سمی و درمانی دارو- بر غلظت مجاز آنها بیفزاید.
- یکی دیگر از دلایل عدم تطبیق نتیجه کشت میکروبی با وضع موجود گله آن است که نمونه‌برداری از گله درست صورت نمی‌گیرد. غالباً مرغدار چند جوجه وازده را برای کشت، تحویل آزمایشگاه می‌دهد که نمودار و نماینده واقعی گله نمی‌باشند. نمونه‌برداری باید از سطح گله یا جوجه‌هایی باشد که به تدریج از بین جوجه‌های سالم، مریض شده‌اند و علایم خاصی دارند؛ نه جوجه‌های وازده و درجه دو و سه.
- مصرف ویتامین عمدتاً در ماه اول لازم است. به خصوص در دو هفته اول که جوجه قادر به تأمین بعضی از ویتامین‌ها از طریق جیره نیست، مصرف ویتامین‌های مختلف توصیه می‌شود. این میزان در یکی دو هفته اول تا 3 روز در هفته لازم است و پس از آن مصرف یک روز در هفته ویتامین‌ها کفایت می‌کند مگر این که به معضل و مشکل و کمبود خاصی برخورد کنیم که محتاج به درمان خاص و جبران آن کمبود باشد.
بیشتر بدانیم:
بررسی علل ناکارآمدی واکسیناسیون در مرغداری‌ها
واکسیناسیون در طیور
اصول مشترک و کلی واکسیناسیون طیور
- در همه عملیات واکسیناسیون، افزایش3-2درجه سانتی‌گراد برحرارت سالن و استفاده از محلول‌های ویتامین و بعضاً آنتی‌بیوتیک‌ها جهت مقابله با استرس‌های حاصله لازم است.
- ثبت تاریخ و مشخصات و بچ واکسن برای پی‌گیری نتایج حاصله از آن ضروری است.
- وسایل پس از مصرف باید سوزانده شود تا ویروس زنده در منطقه باقی نماند.
- مصرف واکسن در مناطق غیر آلوده، باعث ورود ویروس و عامل عفونی به آن منطقه می‌شود و بنابراین هیچگونه توجیهی ندارد.
- جوجه‌های وازده وبیمار، به هیچ‌وجه نباید واکسینه شوند چون خطرحساسیت افزاینده، حدت یافتن ویروس در اثر پاساژهای مکرر و ایجاد بیماری وجود دارد.
- واکسن‌های مصرفی نباید در معرض تابش نور قرار گیرند و بطور معمول باید در حرارت 8-2 درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند.
روش‌های مصرف واکسن در مرغداری
روش اسپری
- در این روش هر 1000 دز واکسن را در cc300-250 آب مقطر (یا آب جوش سرد شده) حل و با مه‌پاش در حالی که جوجه‌ها از کارتن حمل خارج نشده‌اند، از فاصله 100-80 سانتی‌متری روی سر جوجه‌ها اسپری می‌کنند به طوری که جوجه‌ها کمی مرطوب شوند ولی خیس نگردند. ولی اگر جوجه درسالن باشد هر 1000دز واکسن cc 500 حل شود. در مورد اولین واکسن برونشیت، بهتر است که واکسن در همان روز اول و قبل از خارج کردن جوجه‌ها از کارتن‌های حمل جوجه، اسپری شود.
- میزان شدت نور باید کاسته شود تا عملیات با استرس همراه نباشد.
- باید مراقب بود واکسن روی بستر ریخته نشود چون امکان بقاء و حدت یافتن ویروس زنده‌ای که روی بستر ریخته می شود، وجود خواهد داشت.
- از ضدعفونی دستگاه مه‌پاش باید اجتناب شود چرا که مواد ضدعفونی‌کننده، ویروس واکسن را می‌کشند. حرارت مناسب برای آب 18-15 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
- هنگام اسپری، باید هواکشها را خاموش کرد و پنجره‌ها را بست تا موجب اتلاف مقادیری از واکسن و کاهش دز مؤثر واکسن نشوند.20 دقیقه بعد از اتمام عملیات می‌توان هواکشها را مجددا روشن کرد.
- باید از مه‌پاش قطره درشت استفاده نمود، چون قطرات بسیار ریز واکسن با عبور از مجاری باریک هوایی و نفوذ در عمق ریه، می‌توانند موجب حساسیت و واکنش های حاد و ناخواسته شوند. لذا نباید از
"اتومیست"هایی که قطر قطرات آنها بسیار کم است استفاده شود. حجم مناسب قطره (5/. VD) است.
بیشتر بدانیم:
عواملی که کارآیی واکسن را تضعیف می‌کنند
شیوه های اجرایی حذف گله آلوده
روش چشمی
-در این روش هر 1000 دز واکسن در 30-25 آب مقطر (یا آب جوش سرد شده) حل و در چشم یا بینی هر جوجه یک قطره چکانده می‌شود. آلودگی آب یا وسایل مصرفی باعث کونژکتیویت و عفونت یک طرفی چشم می‌شود.
- پس از چکاندن، 2ثانیه تأخیر برای پخش و جذب واکسن در مخاط چشم لازم است.
اگر جوجه چشمش را باز نکرد، می‌توان قطره را در بینی جوجه چکاند.
- چون حجم قطره چکان‌ها با هم فرق دارد بهتر است اول قطره چکان را امتحان کرد و حساب کرد که یک cc 1 آب به چند قطره تبدیل می‌کند.
روش آشامیدنی
در این روش هر 1000 دز واکسن، در میزانی از آب (به لیتر) که مساوی سن جوجه (به روز) است، حل و در آبخوری‌ها ریخته می‌شود. مثلا اگر سن جوجه 15 روز باشد ، هر1000 دز واکسن را در 15 لیتر آب می‌ریزیم. در حرارت های بالای 30 درجه که مصرف آب بیشتر است، میزان آب مصرفی باید 1/5 تا 2برابر شود. روش مناسب دیگری برای برآورد میزان مورد نیاز آب، یک پنجم آب مصرفی در 24 ساعت گذشته است. مثلاً اگر گله در 24 ساعت گذشته 100 لیتر آب مصرف کرده، میزان آب لازم برای تهیه واکسن 20 لیتر خواهد بود.
- آبخوری‌ها باید فقط با آب جوش شسته شوند چرا که مصرف هرنوع ضدعفونی به کشتن اجرام ضعیف شده واکسن می‌انجامد. در واکسن‌های مربوط به بیماری میکروبی، به علاوه از مصرف آنتی‌بیوتیک هم حین مصرف واکسن و هم بعد از آن، باید اجتناب شود تا واکسن از بین نرود.
- آب مصرفی معمولی حدود ppm1-5/. کلر دارد ولی برای واکسیناسیون باید از آب فاقد کلر و فلوئور و سایرعوامل ضدعفونی‌کننده استفاده کرد. ترجیحاً باید از آب چاه و آب بدون کلر استفاده شود. چنانچه چاره‌ای ازمصرف آب کلردار نیست، باید این آب به مدت 24 ساعت در جایی ساکن بماند تا کلرزدایی شود. آب چاه نیز حاوی املاح مس و آهن است که برای تاثیر بیشتر واکسن‌ها، نوترالیزه کردن (خنثی کردن) آنها هم مهم است.
- برای کلرزدایی، از شیر بدون چربی به میزان 33 گرم در لیتر یا شیرخشک کم چربی به‌میزان 2/5 گرم در لیتر استفاده می‌شود. شیر، علاوه بر کلرزدایی، باعث محافظت اجرام زنده واکسن هم می‌شود. کازئین و سایر پروتئین‌های شیر، املاح موجود در آب را خنثی می‌کنند، لذا باید نیم ساعت قبل از افزودن واکسن به محلول، شیر به آب اضافه شده باشد تا املاح موجود در آب راخنثی کرده باشد.
- چربی شیر باعث نامحلول شدن واکسن و احتباس آن در ذرات چربی و در نتیجه اتلاف آن می‌شود لذا استفاده از مواد شیمیائی مصنوعی و سنتتیک مثل cevamune، بر مصرف شیر ترجیح دارد. خاصیت اضافی این مواد سنتتیک نسبت به شیر آن است که با رنگی نمودن نوک و چینه‌دان، امکان ارزیابی میزان پوشش عملیات واکسیناسیون را فراهم می‌سازد. در صورتی 90-80% جوجه‌ها رنگی شده باشند واکسن خوب توزیع شده است. رنگ ایجاد شده 2-1 ساعت بعد از بین می‌رود و ارزیابی باید قبل از آن صورت گیرد.
- آب مصرفی باید غیر از آب موجود در سیستم آب‌رسانی مرغداری باشد. چرا که این سیستم به واسطه عبور از تانکرها و لوله‌های فلزی حاوی رسوبات شیمیایی و دارویی و املاح فلزی است. لذا بهتراست آب مورد نظر برای واکسن، در بشکه‌های پلاستیکی جداگانه ریخته شده و واکسن در آنها تهیه شود.
- میزان آب مصرفی برای واکسن باید به میزانی باشد که ظرف 2 ساعت پس از ریخته شدن در آبخوری‌ها به طور کل مصرف شود وگرنه واکسن به مرور زمان، دچار کاهش تیتر می‌شود. لذا در زمستان‌ها 4-3 ساعت و در تابستان‌ها و فصول گرم، 2-1 ساعت قبل از مصرف واکسن به گله تشنگی داده می‌شود تا آب حاوی واکسن به سرعت مصرف شود. به طور کلی میزان تشنگی و میزان آب مصرفی در نهایت امر می‌بایست به نحوی تنظیم و محاسبه شودکه محلول واکسن طی2ساعت مصرف گردد.
- ازپرکردن آبخوری‌ها باید اجتناب کرد چراکه هجوم جوجه‌های تشنه به آنها باعث سر ریز شدن آب به بستر و پرت و اتلاف واکسن ازطرفی و آلوده کردن بستر با ویروس زنده از طرف دیگر می‌شود.
- میزان آبخوری‌ها پس از واکسیناسیون باید به 2 برابر حالت معمولی افزایش داده شود تا واکسن در اسرع وقت مصرف گردد. کل مدت توزیع واکسن در آبخوری‌های هر سالن، نباید از 5/. ساعت بیشتر شود.
- آبخوری‌ها باید از بخاری و مراکز حرارتی فاصله داشته باشند تا گرمای آنها واکسن‌ها را تخریب نکند. پس ازعملیات واکسیناسیون، باید باراه رفتن داخل سالن‌ها، جوجه‌ها را تحریک به آشامیدن آب کرد.
- قرار گرفتن مستقیم واکسن در معرض هوا، باعث تخریب آن می‌شود. لذا بهتر است نیم ساعت قبل از تهیه واکسن، محلول شیر و آب و یا محلول سوامیون و آب را تهیه کرد و بعد از نوترالیزه شدن املاح آب،2سی‌سی از محلول بدست آمده، با سرنگ، در ویال حاوی واکسن تزریق و حل شود و بعد از ایجاد محلول جدید، آن را به بقیه محلول اضافه نمائیم. راه دیگر هم آن است که درپوش ویال، در زیر آب و در داخل محلول باز شود تا در معرض هوا قرار نگیرد.
- بهترین زمان واکسیناسیون صبح زود است.
روش تزریق
- این روش برای واکسن‌های غیرفعال و کشته استفاده می‌شود.
- برای جریان یافتن بهتر واکسن در سرنگ، بهتر است حرارت شیشه حاوی واکسن به حدود 21درجه سانتی‌گراد رسانده شود. برای این کار می‌توان واکسن را به مدت 12ساعت در هوای محیط نگهداری کرد.
- در جریان عملیات واکسیناسیون، مرتباً شیشه حاوی واکسن بهم زده شود تا از رسوب امولوسیون واکسن، جلوگیری گردد.
- پس از هر 500 تزریق، سر سوزن سرنگ‌ها که کند شده است، باید تعویض گردد.
- از سر سوزن 18و19 و با طول 1/25 سانتی‌متر برای تزریق استفاده شود.
- باقی‌مانده مصرف نشده‌ی واکسن، نباید جهت استفاده‌های بعدی نگهداری شود.
- برای استفاده از واکسن‌های زنده به روش تزریقی، می‌باید هر 1000دز از واکسن ، دریک لیتر آب مقطر حل گردد و یک سی‌سی در سینه هر جوجه تزریق شود.
- ضدعفونی وسایل واکسیناسیون و سرنگ‌ها درواکسن‌های غیرفعال، به دلیل فقدان اجرام زنده، نه تنها بلااشکال، بلکه ضروری است.
- جهت کنترل دز تزریقی ومیزان پرت واکسن، پس ازهر 1000تزریق، میزان واکسن مصرفی با تعداد جوجه‌های واکسینه شده مطابقت داده شود. همین‌طور باید سرنگ را با حجم معینی از آب امتحان کرد و دید آیا میزان تزریق همان قدری است که سرنگ را برای آن تنظیم کرده‌ایم.
برای مطالعه بخش‌های دیگر این مقاله کلیک کنید: آموزش راه‌اندازی مرغداری
نوشته شده توسط دکتر محمد امین مروتی