به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ انتخاب ژنتیکی وسیع برای رشد، تولید گوشت بیشتر و ضریب تبدیل غذایی بهتر منجر به بروز تغییرات فیزیولوژیکی زیادی شده است. یکی از این تغییرات افزایش بروز بیماری‌های متابولیکی مانند آسیت میباشد. از لحاظ اقتصادی آسیت یک بیماری مهم در طول 2 دهه گذشته میباشد.
مدت زمان لازم برای رسیدن به وزن بازاری برای جوجه‌های گوشتی در سال 1950، 14 هفته بوده ولی پرندگان امروزی در 6 هفتگی با وزن 6/2 کیلوگرم قابل عرضه به بازار می‌باشند. متاسفانه ظرفیت شش‌ها برای نیاز به تقاضای اکسیژن برای رشد سریع جوابگو نمی‌باشد. اگر رشد شش‌ها در مقایسه با رشد سایر قسمت‌های بدن کمتر باشد باعث ایجاد آسیت می‌گردد.
آسیت زمانی اتفاق می‌افتد که یک عدم تعادلی بین مقدار اکسیژن قابل دسترس و اکسیژن مورد تقاضا طیور وجود داشته باشد. آسیت از طریق تجمع مایع در محوطه بطنی شکمی که به واسطه حوادث مرتبط با نیاز به تامین مقادیر بالای اکسیژن برای بافت‌ها ایجاد می‌گردد بروز می‌کند. این وضعیت بیشتر در پرندگان گوشتی نر که دارای رشد سریع که در ارتفاعات بالا پرورش داده می‌شوند و اندکی تحت تاثیر استرس سرما هستند، شایع است.
مقدار تلفات معمول 5-12% ولی در مواقع حاد تا 25% هم دیده می‌شود.
بیشتر بدانیم:
بیماری‌های متابولیک در طیور
نام‌های دیگر بیماری آسیت:
• بزرگ شدن بطن راست قلب
• فشار بالای سرخرگی
• آب آوردگی شکم
وقوع و علائم عمومی بیماری آسیت
آسیت به وسیله تجمع مایع در محوطه بطنی مشخص می‌گردد که به همین دلیل آب آوردگی شکم نیز نامیده می‌شود. مایع تجمع یافته در محوطه بطنی پلاسمایی است که از کبد تراوش می‌شود و این اتفاق به عنوان نتیجه پایانی از سلسله حوادثی است که در نهایت به وسیله عدم کفایت اکسیژن در پرنده ایجاد می‌گردد.
نیاز به تامین اکسیژن در طیور
1- افزایش برونده قلبی و نهایتاً هیپرتروفی بطن راست
2- همراه با عدم عملکرد دریچه‌های قلب
3- افزایش فشار در سیاهرگ‌ها و ایجاد فشار در کبد و تراوش مایعات
این بیماری اولین بار به عنوان مشکل عمده در پرندگان پرورش یافته در ارتفاع بالا دیده شد، به طوری که تلفات در جوجه‌های گوشتی نر به طور معمول 20-30% بود. امروزه این بیماری به طور معمول در لاین‌های جوجه‌های گوشتی نر دارای رشد سریع که از جیره‌های دارای غلظت بالای مواد مغذی مصرف می‌کنند و دمای محیطی حداقل بخشی از روز خنک یا سرد باشد، دیده می‌شود.
گزارشاتی در مورد وقوع این بیماری در اردک، مرغ شاخدار و پولت‌های بوقلمون نیز وجود دارد. به طور کل می‌تواند در تمام پرندگان دارای رشد سریع با نیاز بالای اکسیژن ایجاد مشکل نماید. غالباً در سنین 4-5 هفتگی تشخیص داده می‌شود. با وجود این بروز آسیت در پرندگان یک روزه هم گزارش شده است و حتی گزارشاتی در ارتباط با نیاز اکسیژنی جنین در طول انکوباسیون تخم‌مرغ نیز وجود دارد.
پرندگان مبتلا در حال له‌له زدن می‌باشند، حتی اگر ظاهراً تنش حرارتی وجود نداشته باشد. علت له‌له زدن تجمع آب در محوطه بطنی است که باعث محدودیت فیزیکی کیسه‌های هوایی بزرگ شکمی می‌شود و بنابراین حجم ورودی در هر چرخه تنفسی کاهش می‌یابد. ممکن است که مخاط پرندگان مسن به دلیل کمبود اکسیژن مخصوصاً در اطراف تاج و ریش آبی به نظر رسد. مقارن با این علائم مرگ می‌تواند اتفاق افتد. پوست و بافت‌ها متراکم شده و به رنگ قرمز تیره در می‌آیند.
با باز کردن حفره شکم پرندگان مبتلا به آسیت مایع بیرنگی (لنف) شبیه پلاسما خون مشاهده می‌شود. این مایع شکمی همان مایع آسیتی میباشد. قلب پرندگان بزرگ شده و مایعی نیز در پریکاردیوم مشاهده می‌شود. کبد ممکن است دچار ادم شده باشد. حضور پروتئین‌های لخته شده بر سطح کبد دلیلی بر نقش کبد در منشا مایع تراوش شده میباشد.
رشد سریع همراه با نیاز به متابولیسم پایه بالا باعث افزایش تقاضا برای اکسیژن می‌شود. جوجه‌های گوشتی دارای پتانسیل ژنتیکی بیشتری برای رشد در مقایسه با پتانسیل برای تهیه اکسیژن برای نگهداری رشد می‌باشند. بطن راست قلب (که خون را به شش پمپ می‌کند) به افزایش تقاضا برای اکسیژن به وسیله افزایش میزان و حجم خون قلب پاسخ می‌دهد.
افزایش فشار سرخرگ ششی که در نتیجه هم افزایش در جریان خون و هم افزایش در مقاومت به جریان خون میباشد. برای افزایش در ظرفیت انتقال اکسیژن در خون، تولید سلول‌های قرمز افزایش می‌یابد. غلیظ شدن و افزایش مقاومت در برابر جریان خون باعث جمع شدن خون در شش‌ها می‌شود. افزایش پمپ کردن خون به وسیله بطن باعث گشاد شدن بطن راست، و در نتیجه دریچه‌ها دچار اختلال شده و باعث برگشت مقداری از خون به دهلیز می‌شود. افزایش در برگشت خون، باعث ادم کبد به دلیل اینکه مویرگ‌ها نمی‌توانند خون را انتقال داده و فشار بالا باعث تراوش خون به کبد می‌شود.
بحث در مورد آسیت همواره حول و حوش نقش سیستم‌های قلبی ریوی و رابطه متقابل آنها متمرکز می‌شود.
ویلسون و همکاران نشان دادند که پرندگان زمین‌گیر دارای اتساع و هیپرتروفی قابل توجهی در بطن راست، هیپرتروفی دهلیز، گرفتگی و ادم ریه، فیبروز کپسول کبدی و تجمع آسیت در محوطه بطنی بودند. در پرندگان مبتلا به آسیت مقدار وزن بطن راست تقسیم بر وزن کل بطن حدود 50 میباشد، در حالی که این مقدار در پرندگان سالم 20 میباشد.
مکسول و همکاران نیز اثر آسیت بر شاخص‌های فیزیولوژیکی را با جزئیات اندازه گیری کردند (جدول 1).
پرندگان مبتلا به آسیت کوچکتر بوده و میزان گلبول قرمز در گردش و هموگلوبین آنها افزایش می‌یابد. این محققان پیشنهاد کردند که افزایش در تعداد گلبولهای سفید می‌تواند نتیجه تنش در پرنده باشد زیرا افزایشی در تعداد هتروفیل در برابر کاهش تعداد لنفوسیت وجود دارد.
اوون و همکاران یافته‌های مشابهی را در پرندگان مبتلا به آسیت نگهداری شده در قفس‌های دارای فشار کم هوا که برای شبیه‌سازی فشار اکسیژن در ارتفاع بالا مورد استفاده قرار گرفته بود، مشاهده نمودند. هنگامی‌که پرنده‌ها در فشار اکسیژن معادل با ارتفاع 336 متری نگهداری شدند هیچ مرگ و میری مشاهده نشد، در صورتی که 24درصد از پرنده‌ها در فشار اکسیژن معادل ارتفاع 3000 متری و 47 درصد در ارتفاع 5000 متری مردند.
مکسول و مبوگوآ (1990) اثر ارتفاع بر بافت‌های مختلف را مورد مطالعه قرار دادند. نشان دادند که پرنده‌ها در 4 روزگی می‌توانند دارای 5 میلی‌لیتر مایع آسیت در محوطه بطنی باشند، و شواهدی برای چنین توسعه ابتدایی آسیت ارائه دادند که شاید با شرایط کمبود اکسیژن که در طول اواخر انکوباسیون تحمیل می‌گردد، مرتبط باشد.
جولین و ویلسون (1986) عوامل عمده‌ای را که می‌توانند فشار سرخرگ ششی را تحت تاثیر قرار دهند توصیف نمودند.
سیستم قلب و عروق
بطن راست، قلب خون را با فشار کمی پمپ می‌کند، زیرا بطن راست به ندرت به تغییرات فشار پاسخ می‌دهد. با وجود این بطن راست می‌تواند به سرعت با افزایش مقدار خون پاسخ دهد. به طور معمول دیواره بطن راست نازک بوده و نسبت آن به کل اندازه بطنی 1 به 4 (بطن راست به چپ) است.
دریچه دهلیزی بطنی در پرندگان عمدتاً از عضله بطن راست تشکیل شده است، و هنگامی‌که بطن راست به هر دلیلی دچار هیپرتروفی گردد، بر عملکرد دریچه نیز تاثیر می‌گذارد. در نتیجه ضخیم شدن دریچه ممکن است در عملکرد آن اختلال ایجاد کرده که منجر به کاهش کارایی دریچه ای و آسیت می‌گردد.
ارتفاع زیاد سبب کمبود اکسیژن، افزایش تعداد گلبولهای قرمز، افزایش مقاومت به جریان خون و افزایش فشار خون سرخرگی شده که این افزایش فشار در نرها بیشتر از ماده‌ها میباشد. همچنین افزایش فشار سرخرگی می‌تواند به دلیل مگالوسیتوزیس (بزرگ شدن سلول‌های خونی) و یا انعطاف‌پذیری گلبولهای قرمز خون باشد.
انعطاف‌پذیری گلبولهای قرمز می‌تواند عامل موثری در فشار سرخرگی باشد زیرا این سلول‌ها باید در جهت عبور از مویرگ‌های ششی چین بخورند یا تغییر شکل دهند. بنابراین عواملی که باعث تغییر شکل گلبولهای قرمز می‌شوند در ایجاد مقاومت در برابر جریان خون نقش دارند.
شش‌ها در بیماری آسیت
رابطه آشکاری درخصوص کفایت ساختمان شش با نرسیدن اکسیژن کافی به بافت‌های پرنده وجود دارد. در این شرایط عموماً عوامل تاثیرگذار بر شش، مانند گرد و خاک و آمونیاک می‌توانند احتمالاً از طریق دخالت در ساختمان کیسه‌های هوایی، مشکلات آسیت را برجسته نمایند. حجم ناکافی شش‌ها نسبت به وزن بدن عامل موثر در ایجاد آسیت میباشد.
تفاوت‌های آناتومیکی در جوجه‌های گوشتی امروزی باعث می‌شود که آنها به عوامل تنش‌زا مانند سرما، ارتفاع و آلودگی هوا که مستعدکننده کمبود اکسیژن و در نهایت آسیت هستند، حساس باشند.
علاوه بر کاهش حجم شش، توسعه شش با رشد کلی پرنده در طول دوره رشد 7 هفته‌ای کامل نمی‌باشد. برای مثال به وسیله جولیان و همکاران (1989) حجم شش به ازای هر واحد وزن بدن از 1 تا 53 روزگی اندازه‌گیری شد و نشان داده شد که این حجم کاهش یافت.
همچنین وجود برآمدگی‌های کوچک استخوانی و غضروفی در شش‌های پرندگان مبتلا به آسیت بیشتر از پرندگان سالم میباشد. تجمع غیرطبیعی بافت‌های فیبروزی در این برآمدگی‌ها ساختار طبیعی شش را خراب می‌کند و همراه با حضور سلول‌های التهابی و ضخیم شدن دیواره‌های مویرگی پیشنهاد شده است که فیبری شدن شش در ایجاد آسیت نقش داشته باشد.
عوامل مرتبط با آسیت
1- میزان رشد و ترکیب بدن
2- ارتفاع
3- محیط
4- سلامت
5- سن مرغ مادر و ژنتیک
6- برنامه تغذیه‌ای
7- میزان متابولیسم پایه زیاد
8- نسبت دی اکسید کربن به اکسیژن
• میزان رشد و ترکیب بدن
نقش میزان رشد بر بروز آسیت کاملاً ثابت شده است. رشد سریع پرنده نیاز به اکسیژن بیشتری دارد. رشد قلب و شش‌ها نسبت به افزایش در اندازه بدن و تولید گوشت سینه زیاد نبوده است.
ترکیب بدن عامل دیگری است که نیاز به اکسیژن و تمایل به بروز آسیت را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اگرچه میزان رشد به تنهایی عامل عمده مرتبط با نیاز اکسیژن میباشد، با این حال ترکیب بافت‌های رشد یافته نیز عامل موثری است، زیرا اکسیژن به مقدار متفاوتی برای متابولیسم چربی در مقابل متابولیسم پروتئین مورد نیاز است.
نیاز اکسیژن برای متابولیسم نیتروژن و پروتئین در مقایسه با چربی بالاتر میباشد. لاشه حاوی مقادیر بالایی از ماهیچه است، ولی 80درصد ماهیچه از آب میباشد. از طرف دیگر بافت‌های چربی حاوی حدود 90% چربی می‌باشند و بنابراین نیاز به اکسیژن در خصوص بافت چربی نیز نسبتاً زیاد میباشد. بنابراین چربی اضافی در پرنده منجر به افزایش قابل توجهی در نیاز به اکسیژن برای انجام فرایندهای متابولیسمی خواهد شد.
• تاثیر ارتفاع بر بروز آسیت
به دلیل کاهش فشار اکسیژن با افزایش ارتفاع، سیستم قلبی عروقی تحت تنش شدیدتری در خصوص کاهش مقادیر اکسیژن در پارابرونش‌ها میباشد.
• محیط
درجه حرارت محیط نیاز به اکسیژن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دمای خارج از محدوده حرارتی خنثی (20-26 درجه سانتی‌گراد) باعث افزایش میزان متابولیسم و در نتیجه افزایش مصرف اکسیژن می‌گردد. در دمای پایین برای مثال 10 درجه نیاز به اکسیژن دو برابر دمای 26 درجه میباشد. این افزایش در نیاز با اکسیژن با نیاز به انجام متابولیسم همراه شده و سبب افزایش مقدار مصرف خوراک و آسیت می‌گردد. همچنین در دمای پایین کم کاری تیروئید نیز نقش دارد.
• آمونیاک
میزان گاز آمونیاک به مقدار 25 در میلیون دارای اثر تعیین‌کننده‌ای بر ساختمان شش در جوجه‌های گوشتی جوان دارد و باعث آسیب در ساختمان شش می‌گردد. این آسیب به صورت ضخیم شدن دیواره سرخرگی به علت تجمع سلولی مایعات و توسعه بافت‌های جراحت یافته میباشد. اغلب در ساختمان‌های تجاری طیور با افزایش سن پرنده میزان آمونیاک زیاد شده و می‌تواند باعث بروز آسیت گردد.
• داروهای ضدتیروئید
لاین‌های ژنتیکی مستعد به آسیت دارای تولید هورمون تیروئید محدودی خصوصاً در دماهای پایین هستند. کم‌کاری تیروئید منجر به کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن و بنابراین آسیت می‌گردد. بنابراین استفاده از داروهای ضد تیروئید می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای تعیین لاین‌های مستعد ژنتیکی به آسیت باشد.
• گاز اکسیژن و دی اکسید کربن
• گرد وغبار
تنفس کردن ذرات گرد وغبار می‌تواند باعث بروز آسیت گردد. نشان داده شده است که اندازه این ذرات در دامنه‌ای هستند که قابل تنفس می‌باشند. این ذرات می‌توانند حساسیت بافت ششی را زیاد کرده و سبب محدودیت در برونشیول‌ها شبیه واکنش‌های حساسیت‌زا شوند. این عوامل بازده مصرف اکسیژن را به وسیله شش‌ها کاهش می‌دهند.
• وضعیت سلامت
هر آلودگی یا عفونتی که وضعیت شش یا قلب را تحت تاثیر قرار دهد، احتمالاً شیوع آسیت را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. عفونتهای شدید ویروسی سبب آسیب به شش و کاهش رشد می‌گردد. آلودگی آسپرژیلوس نیز می‌تواند به ساختار شش آسیب رسانده و تاثیر کمی‌بر رشد داشته باشد.
• سن مرغ مادر و ژنتیک
هر عامل زمینه‌ساز آسیت و نارسایی قلبی احتمالاً باید با میزان رشد مرتبط باشد. پرنده‌های با سرعت رشد و راندمان غذایی بهتر، بیشتر با آسیت مستعد می‌باشند.
اشاره شده است که سویه‌های جدید گوشتی که دارای رشد سریعی هستند، ممکن است به آسیت به دلیل عدم کند شدن رشد که معمولاً به طور طبیعی در دماهای محیطی بالا دیده می‌شود، حساس باشند. چنین جوجه‌هایی در دماهای محیطی پایین به رشد سریع خود ادامه داده و بنابراین چنین وضعیتی ممکن است عامل مستعد کننده باشد.
پرندگان هچ شده از مرغان مادر جوان در مقایسه با پرندگان حاصل از مرغ‌های مادر مسن‌تر بیشتر در معرض آسیت قرار دارند. همچنین جوجه‌های نر نیز به آسیت مستعدتر می‌باشند. بنابراین اثرات ژنتیک مادری می‌تواند در بروز این سندرم نقش داشته باشد. علارغم سن مادر یا جنس جوجه‌های گوشتی، پرندگان مبتلا به آسیت از تخم‌های بزرگتر حاصل می‌شوند و در مقایسه با جوجه‌های مشابه خود (حاصل از یک مادر) بزرگتر می‌باشند.
• برنامه تغذیه‌ای طیور
- دستکاری ترکیب جیره و یا سیستم عرضه خوراک می‌تواند اثر عمده‌ای بر بروز آسیت داشته باشد.
علت ← تاثیر بر میزان رشد
- تاثیر مواد مغذی بر تعادل الکترولیتی و آب بخصوص سدیم
- افزایش سدیم باعث انبساط گلبولهای قرمز و افزایش مقاومت آنها در برابر عبور از مویرگ‌های ششی و افزایش فشار خون در شش‌ها می‌شود. همچنین سبب قلب شل با بطن راست اتساع یافته همراه با کلیه‌های رنگ پریده و متورم می‌گردد.
- آسیت به صورت ثانویه بصورت کمبود فسفر و ریکتز
کمبود فسفر باعث ریکتز شده که خود باعث تنفس غیرطبیعی به واسطه تا شدن و ضعف دنده‌ها می‌شود.
- افزایش انرژی جیره مخصوصاً زمانی که جیره به صورت پلت باشد
- تعادل و کیفیت پروتئین
مقادیر نیتروژن بیش از نیاز باید از بدن دفع گردد و این دفع نیاز به انرژی (اکسیژن) دارد. به طور کل کاتابولیسم 5 گرم پروتئین خام اضافی در روز به معنی 3 لیتر نیاز به اکسیژن است که منجر به 8% افزایش نسبی در نیاز به اکسیژن می‌گردد.
درمان و پیشگیری از بیماری آسیت
به نظر نمی‌رسد درمان موثری برای آسیت وجود داشته باشد. هنگامی‌که پرنده علائم آسیت را نشان می‌دهد مرگ به سرعت اتفاق می‌افتد.
• روش‌ها:
- ژنتیک
یکی از روش‌های کاهش آسیت می‌تواند انتخاب پرندگانی باشد که می‌توانند سرعت رشد بالای خود را بدون اینکه تسلیم بیماری شوند و بر روی سلامتی انها تاثیری داشته باشد. که به برنامه و استراتژیهای انتخاب (ویژگی‌هایی که حساسیت پرنده را به آسیت نشان می‌دهد و پارامترهای ژنتیکی برای این ویژگی‌ها) نیاز دارد.
• ویژیگی‌ها:
نسبت وزن بطن راست به کل وزن بطن.
ارزش هماتوکریت.
مقدار تروپونین T پلاسمایی به عنوان شاخص خرابی ماهیچه قلبی.
هیپرتروفی شش‌ها و تجمع آب در حفره شکمی.
به طور کل این ویژگی‌ها بسته به شدت بیماری متغیر می‌باشند.
• شرایط محیطی
دمای پایین باعث افزایش نیاز به انرژی (نیاز با اکسیژن بیشتر) برای نگهداری دمای بدن شده و باعث بروز آسیت می‌گردد. بنابراین باید دمای مناسبی برای طیور فراهم گردد. باید هر تلاشی برای حفظ درجه حرارت سالن انجام داد. این عمل در 2 هفته اول زندگی که جوجه‌ها به تنش سرمایی حساس تر می‌باشند حائز اهمیت میباشد.
آلودگی‌هایی که باعث آسیب و سوزش شش‌ها می‌شوند، باعث بروز آسیت می‌شوند. عمده‌ترین آنها گرد وغبار و آمونیاک می‌باشند. اگر آمونیاک در سالن به حدی باشد که به وسیله انسان تشخیص داده شود، می‌تواند باعث آسیب مختصر شش گردد. باید مقادیر کافی هوا در بالابی پرنده‌ها در جریان باشد و این حالت در سالن‌هایی که از لحاظ محیطی کنترل شده هستند، دارای اهمیت میباشد.
• وضعیت سلامتی عمومی
بیماری‌ها و واکسن‌هایی که دستگاه تنفس را تحت تاثیر قرار می‌دهند احتمالاً با بروز آسیت مرتبط خواهند بود و بنابراین باید به صورت بخشی از وضعیت بهینه پرورش حداقل شوند.
محدودیت غذایی یکی از عمومی‌ترین روش‌های استفاده شده برای کاهش آسیت میباشد. تاثیر این روش به وسیله کاهش دادن سرعت رشد میباشد. ولی همیشه کاهش رشد نمی‌تواند آسیت را کاهش دهد. یک موضوع مهم در مورد استفاده از محدودیت غذایی، زمان و مدت زمان محدودیت میباشد.
- جیره‌های دارای انرژی کم در طول دوره پرورش مثلاً:
جیره آغازین 2850 کیلوکالری انرژی متابولیسمی در روز
جیره رشد 2950 کیلوکالری انرژی متابولیسمی در روز
جیره پایانی 3100 کیلوکالری انرژی متابولیسمی در روز
- استفاده از جیره آردی به جای پلت: از جیره‌ای که به صورت آرد خیلی نرم است نیز نمی‌توان استفاده کرد زیرا سبب اتلاف خوراک و ایجاد گرد وغبار می‌کند.
- از برنامه تغذیه یک روز در میان در سن 7 تا 21 روزگی استفاده گردد. دوره‌های بلندتر محدودیت غذایی ممکن است هنگامی‌که وقوع آسیت بالا است، مورد نیاز باشد. مدیریت آب در هنگام استفاده از این سیستم تغذیه‌ای بسیار مهم است.
- محدودسازی زمان تغذیه، به طوری که پرنده‌ها روزانه به مدت 8 تا 10 ساعت به خوراک دسترسی داشته باشد. در این روش توجه بسیار زیادی در خصوص مدیریت آب در جهت جلوگیری از خیس شدن بستر مورد نیاز است.
- حداقل کردن آلودگی‌های سمی در خوراک.
- محدود کردن مقدار سدیم به 19/0 درصد جیره.
- استفاده از داروی فروزماید در سطوح 001/0، 005/0 و 01/0%
- استفاده از پروبیوتیک‌ها (به دلیل کاهش هیپوکسی و افزایش توسعه دستگاه گوارش و اجازه به استفاده بیشتر از اکسیژن و نگهداری متابولیسم بالا به پرنده) نیز می‌تواند آسیت را بدون تاثیر بر وزن کاهش دهد.
توصیه‌هایی در رابطه با بیماری آسیت یا آب آوردگی شکم در طیور
- ایجاد تهویه کافی و تامین اکسیژن در هچر و سترها، که بسیار بحرانی می‌باشند، مخصوصاً در تخم‌های بزرگتر برای گله‌های مادری مسن‌تر با افزایش نیاز به اکسیژن.
- ایجاد کاهش آهسته دما در طول دوره بعد از برودینگ برای اجازه دادن به پرنده برای دستیابی به سازگاری موفق بدون آسیت.
- تهیه تهویه مناسب در سالن‌های گوشتی برای از بین بردن محرک‌های تنفسی مانند آمونیاک، دی‌اکسید کربن و مونوکسید کربن همراه با پاتوژنهای باکتریایی تنفسی.
- پرورش جنس‌های نر و ماده به طور جداگانه به دلیل مدیریت نیازهای انرژی پرندگان نر به طور دقیق‌تر.
- استفاده از جیره‌ای با پروتئین و انرژی کمتر برای کاهش تقاضای اکسیژن در جوجه‌های گوشتی.
به طور کل، ترکیب بهبود خصوصیات ژنتیکی همراه با پیشرفت دانش نیازهای تغذیه‌ای و محیطی پرندگان، آسیت را در پرندگان تجاری کاهش خواهد داد.
محمد جواد ابرقوئی