به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ کفال ماهیان، ماهیانی Euryhaline بوده و از شوری صفر تا ۳۸ گرم در لیتر را تحمل مینمایند. بعلاوه Stenotherm بوده و نسبت به سردی بیش از حد حساسند. این ماهیان نسبت به کاهش بیش از حد اکسیژن حساس بوده و قادر به تحمل اکسیژن زیر ۲ میلی‌گرم در لیتر نیستند.
نیازهای پرورش ماهی خود را بیابید.
این ماهیان معمولاً در ۳ سالگی بالغ شده و تا حدود ۱۶ سال عمر میکنند. در دریای خزر طول آنها به ۶۰ سانتیمتر و وزن آنها به ۲/۵ کیلوگرم میرسد. از لحاظ تغذیهای بطور کلی کفال بالغ از مواد دیتریت شامل بقایای گیاهی و جانوری تغذیه مینماید.
کفال ماهی بدلیل گستردگی وسیع و اختلاف ناچیز بین گونهها، اختلافات زیادی در طبقه‌بندی سیستماتیک آنها وجود دارد.
مشخصات بارز ماهی کفال
این ماهیان دارای بدنی دراز و دوکی متمایل به استوانه‌ای که در ناحیه جلویی بدن در طرفین کمی فشرده شده است. فلس‌ها تمام بدن و سر را پوشانده است که این فلس‌ها درشت و از نوع سیکلوئیدی (گرد) یا کتنوئیدی (شانهای) است.
کفال ماهیان فاقد خط جانبی بوده اما چندین خط طولی در اطراف بدن دیده میشود که خط جانبی محسوب نمی‌گردند. این ماهیان داراری دو باله پشتی با اندازه متوسط بوده که با فاصله نسبتاً زیادی از یکدیگر قرار گرفتهاند. همچنین اکثر این ماهیان دارای پلک سوم یا پلک چربی (پوشش نیمه شفاف پوستی که قسمتی از چشمها را از جلو و عقب میپوشاند) هستند.
از لحاظ تشریحی این ماهیان دارای معدهای سنگدان مانند بوده و نیز تعداد کمی زوائد بابالمعدهای دارند (حداکثر ۱۰ عدد). طول روده آنها حدودا ۴ تا ۶ برابر طول بدن است.
کفال ماهیان معمولاً در آبهای گرمسیری و معتدله پراکندهاند و بصورت گروهی زندگی مینمایند. معمولاً آبهای کم عمق و بسترهای متحرک و غنی از گیاهان را اشغال میکنند که بعضی از گونههای آن متعلق به آبهای شیرین میباشند. تخم ماهی کفال پلاژیک بوده ودر آب شناور میباشد و تخم‌ریزی آنها در دریا صورت میگیرد. که این تخم‌ریزی در آبهای دریای خزر در طی ماه‌های خرداد تا شهریور صورت میگیرد.
رده بندی کفال ماهیان
کفال ماهیان بدلیل گستردگی وسیع و اختلاف ناچیز بین گونهها، اختلافات زیادی در طبقه‌بندی سیستماتیک آنها وجود دارد. در زیر نمونهای از طبقه‌بندی سیستماتیک کفال ماهیان آمده است که این ماهیان را در ۲۲ جنس تقسیم مینماید:
|
Phylum: Chordata |
|
Class: Osteichthyes |
|
Order: Mugiliformes Berg, 1940 |
|
Family: Mugilidae Cuvier, 1829 |
|
Genus: (22) |
|
Cestraeus |
Aldrichetta |
Agonostomus |
|
Crenimugil |
Chelon |
Chaenomugil |
|
Gracilimugil |
Ellochelon |
Dajaus |
|
Moolgarda |
Liza |
Joturus |
|
Neomyxus |
Myxus |
Mugil |
|
Rhinomugil |
Paramugil |
Oedalechilus |
|
Velamugil |
Valamugil |
Sicamugil |
|
|
|
Xenomugil |
اهمیت کفال ماهیان
کفال ماهیان با توجه به خصوصیات خاص و منحصر بفرد خود از جمله ماهیان مناسب پرورشی در بین ماهیان قابل پرورش دریایی محسوب میگردند. این خصوصیات به شرح ذیل میباشد:
۱) ارزش غذایی مناسب
مقدار چربی ۶/۸درصد، مواد ازته ۲۱/۸ و میزان انرژی حاصل از ۱۰۰ گرم قسمت خوراکی آن حدود ۱۵۹ کالری میباشد که رقمی نسبتاً بالاست.
۲) تحمل شوری
ماهیانی اوریهالین بوده و قدرت تحمل از آب شیرین تا آبهای اقیانوسی و حتی شورتر را تحمل نماید. بنابراین امکان پرورش آن در آبهای شیرین، لب شور و شور وجود دارد.
۳) زنجیره غذایی پست
دتریتخوار بوده و قدرت تبدیل این مواد را به پروتئین دارد.
۴) گسترش جهانی
در بسیاری از آبهای دنیا یافت شده و پراکنش گستردهای در دنیا دارند.
۵) عمومیت مصرف
برای بسیاری از مردم دنیا جهت مصرف خوراکی مقبول است.
۶) امکان پرورش توام با سایر ماهیان
بدلیل نداشتن رقابت غذایی با سایر ماهیان پرورشی، در بسیاری از نقاط دنیا، با سایر گونههای پرورشی، بصورت توام پرورش داده میشود.
پیوند کفال ماهیان به دریای خزر
خصوصیات ویژه و مطلوب کفال ماهیان و درنتیجه سازگاری آنان با شریط متفاوت موجب شده است که این ماهیان از آبهای اقیانوسی به دریاچههای شیرین، لب شور و شور داخلی معرفی گردد.یکی از انواع این معرفی، ورود کفال ماهیان به دریای خزر میباشد. منشا کفال ماهیان دریای خزر از دریای سیاه میباشد.
روس‌ها، اولین بار در سال ۱۹۰۲ و سپس طی سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۵ اقدام به انتقال سه گونه از این ماهی (Mugil cephalous, Liza saliens , Liza aurata) به دریای خزر نمودند. روس‌ها در اولین تلاش خود در سال ۱۹۰۲، در حدود ۶۰۰ قطعه ماهی کفال را با راه آهن به ناحیه مخاچ قلعه دریای خزر حمل نمودند که موفقیتی بدنبال نداشت. دلایل عدم موفقیت روس‌ها بصورت زیر بیان شده است:
۱) محل رهاسازی ماهیان در نزدیکی ساحل و در حد شکست امواج بود.
۲) به علت شرایط نامناسب حمل اکثراً ضعیف شده و بلافاصله بعد از رهاسازی به حالت تلف شده به کنار ساحل آمدند.
انتقال کفال بصورت انبوه (۳ میلیون قطعه) و طبق یک برنامه مدون از سال ۱۹۳۰ آغاز و تا سال ۱۹۳۵ ادامه یافت.
از سه گونه ماهی معرفی شده به خزر، دو گونه آن (Liza saliens , Liza aurata) بصورت کاملا موفقیت‌آمیز به دریای خزر پیوند خورده و امروزه بصورت تجاری صید میگردند، اما پیوند گونه سوم (Mugil cephalous) در این دریا با شکست مواجه شد.
پروبانوف در سال ۱۹۵۹ دلایل موفقیت پیوند این دو گونه را به صورت زیر بیان نموده است:
۱) آب دریای خزر گرمتر (۲۷ تا ۲۹ درجه سانتی‌گراد) از آب دریای سیاه (۲۲ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد) میباشد.
۲) میانگین درجه حرارت ماهیانه خزر ۳ درجه سانتی‌گراد بیش از دریای سیاه است.
۳) حداکثر درجه حرارت در دریای سیاه در ماه اوت (مرداد و شهریور) و در دریای خزر در ماه ژوئیه (تیر و مرداد) میباشد.
۴) مناطق کم عمق جهت زیست کفال ماهیان در دریای خزر به مراتب بیشتر از دریای سیاه میباشد.
تکثیر کفال ماهیان
۱) تکثیر کفال ماهیان در دنیا
تکثیر مصنوعی ماهی کفال، اولین بار در سال ۱۹۳۰ در ایتالیاو با تکنیکی مشابه با ماهی آزاد، انجام شد.
بعدها تایوانیها این تکنیک را با تزریق هورمون گسترش دادند. ماهیان مولد در مرحله مهاجرت تخم‌ریزی از آذر تا بهمن ماه صید شدند که نرها ۴ ساله و ۱/۲ کیلوگرم و مادهها ۴ تا ۶ ساله و ۲ کیلوگرم بودند. در تکثیر کفال ماهیان، قطر مناسب تخمک جهت شروع عملیات تکثیر و انجام القای هورمون ۶۰۰ میکرون میباشد. اوولاسیون در درجه حرارت ۱۹ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد و شوری ۳۲/۵ تا ۳۳ گرم در لیتر انجام شد و از روش لقاح خشک استفاده گردید. در این روش، تفریخ تخم‌ها در درجه حرارت ۲۲ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد ۵۰ تا ۶۰ ساعت بطول انجامید.
اسرائیلی‌ها نیز با استفاده از سه بار تزریق هیپوفیز کپور معمولی به موفقیت‌هایی در تکثیر این ماهی دست یافتند. (تزریق اول ۱/۶ هیپوفیز به ازای هر کیلو وزن بدن ماهی ماده و تزریق‌های دوم و سوم ۲ غده هیپوفیز به ازای هر کیلو وزن بدن ماهی ماده).
بچه ماهیان نورس(Fry) کفال ماهیان از روز سوم، شروع به تغذیه فعال مینمایند. تعداد ۴۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ لارو را میتوان در یک تشت به قطر یک متر و ارتفاع چند سانتیمتر که بستر آن با خاک پوشیده شده، و با پردههای پلاستیکی همانند گلخانه درآمده است، نگهداری نمود.
۲) تکثیر کفال ماهیان در ایران
برای اولین بار در تیر ماه ۱۳۷۷ بالغ بر ۱۰۰۰ قطعه از ماهیان پنج ساله با وزن متوسط ۱/۵ تا ۲ کیلوگرم که بصورت بچه ماهی در سال ۱۳۷۳ از هنگ کنگ وارد و در ایران پرورش یافته بودند در سه استخر خاکی ایستگاه پرورش ماهیان آب شور گمیشان جهت مولدسازی معرفی شدند. این کار تا سال ۱۳۸۱ ادامه یافت. در این ایستگاه، غذادهی در دو نوبت به مقدار ۳ تا ۶ درصد وزن بدن از طریق استقرار ۸ تشت انجام میگرفت.
تغذیه کفال ماهیان
بطور کلی سه مرحله مجزای تغذیهای برای کفال ماهیان در نظر میگیرند:
۱) تغذیه بچه ماهیان با پلانکتون‌ها به مدت تقریبا کوتاه همزمان با گسترش ماهیان در آبهای باز و قبل از رسیدن به مناطق ساحلی.
۲) تغذیه مختلط پلانکتونی توام با مصرف جانوران کفزی که مختص ماهیان نزدیک به یکسال و یکساله است.( دیاتومه، جلبک‌های ریز و سختپوستان کوچک).
۳) تغذیه از مواد دتریت موجود در بستر دریا (اجسام آلی فاسد شده، مراحل مختلف دیاتومهها، خزهها، داینوفلاژله‌ها، فرامینیفرها، جلبک‌های تاژکدار، پاروپایان، شن و ماسه و…)
پرورش کفال ماهیان در دنیا
الف) فلسطین اشغالی
پرورش کفال ماهیان در اسرائیل بعد از سال ۱۹۴۰ آغاز و شدیداً رو به پیشرفت و افزایش است.Mugil capito, Liza aurata و به میزان کمتر Mugil cephalus در پرورش پلیکالچر با کپور معمولی و تیلاپیا به عنوان ماهی اصلی هستند. در این کشور بچهماهیان نورس از خلیج‌های دریای مدیترانه جمعآوری میشوند.
یکی از روش‌های موفقیت‌آمیز، مورد استفاده در پرورش تجاری کفال دراسرائیل این است که ۱۲۰۰ قطعه کپور، ۱۰۵۰قطعه تیلاپیا و ۶۰۰ قطعه ماهی کفال در هکتار، جهت پرورش کشت شوند. مدت پرورش برای کفال و تیلاپیا ۱۲۰ تا ۱۵۰ روز است.
در سال ۱۹۶۴، اسرائیلی‌ها برای اولین بار اقدام به پرورش آزمایشیMugil cephalus و تیلاپیا در Vinciniti در بحرالمیت نمودند (شوری ۳۶ تا ۱۴۶ گرم در لیتر). در یک استخر۸/۰ هکتاری، کفال‌های ۵۰ گرمی به نسبت ۲۱۴ قطعه در هکتار و تیلاپیا ۵۰ گرمی به نسبت ۱۳۹ قطعه در هکتار ذخیرهسازی نمودند. کل محصول این استخر در یک فصل پرورش ۱۰۹ روزه، ۱۵۵۱ کیلوگرم در هکتار بود که ۵۱۲ کیلوگرم آن که ۴۴/۳% را شامل میشد، مربوط به کفال بود.
ب) ایتالیا
در ایتالیا، پرورش کفال به صورت Valley Culture در ونیز گسترش زیادی دارد.
Valleyها نواحی ساحلی هستند که با دریچهسازی و دیوارههای اطراف بعنوان سواحل و خلیج‌های اصلاح شده برای تولید Bream ، Bassو مارماهیان و نیز کفال ماهیان بکار میبرند. کل محصول سالیانه در این سیستم پرورشی بین ۹۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است.
ج) هندوستان
بطور کلی پرورش کفال ماهیان در حوزه اقیانوس هند از اهمیت بیشتری نسبت به حوزه مدیترانه برخوردار است. چراکه کفال ماهیان آسیایی، عادات غذایی متنوعتری را نسبت به گونههای کفال اروپایی از خود نشان میدهند. در هندوستان علاوه بر Mugil cephalus ، M. macrolepis، M.dussumieri و M. trochelli نیز مورد توجه پرورش‌دهندگان قرار دارد. در هندوستان نیز برداشت از دریا صورت میگیرد و زمان برداشت بچه ماهیان از دریا از مهر ماه تا اردیبهشت ماه است.
محصول سالیانه استخرهای پرورشی کفال ماهیان در این کشور، بر حسب میزان رهاسازی، حاصلخیزی استخر و نیز میزان ونوع غذای داده شده بین ۱۵۰ تا ۱۵۰۰کیلوگرم درهکتار میباشد.
د) اندونزی
انواع کفال ماهیان پرورشی در اندونزی شامل M. dussumieri, M. engeli و M. tade میباشد. بچه ماهیان کفال در اندونزی، از سواحل West monsoon از مهر ماه تا اردیبهشت ماه صید میگردند.
پرورش‌دهندگان اندونزیایی بر حسب درجه شوری استخر، تخصصی کردن کپور یا ماهی شیر را ترجیح میدهند، اما کفال ماهیان که در حد رقابت با ماهی شیر است، معمولا مانند یک ماهی بیگانه در آبهای لبشور جاوه و ماهی اصلی جزیره اندونزی توصیه میشود.
پرورش کفال ماهیان در اندونزی معمولاً در استخرهای با دیوارههای سست و استخرهایی که هزینه تعمیراتشان بیش از درآمدشان باشد صورت میگیرد. در این استخرها عموماً از M. engeli برای پرورش استفاده میکنند. محصول سالیانه در چنین حالتی ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار است.
ه) فیلیپین
در این کشور نیز کفال ماهیان بعنوان یک ماهی فرعی در کنار ماهی شیر، بعنوان ماهی اصلی و تیلاپیا میباشد. متوسط محصول سالیانه کفال ماهیان در فیلیپین ۳۳۶ کیلوگرم در هکتار عنوان شده است.
و) چین
پرورش ماهی کفال در چین همانند سایر گونههای پرورشی در بالاترین حد خود در میان کشورهای آسیایی، توسعه و پیشرفت داشته است. در چین همواره ماهی کفال در درجه دوم اهمیت، بعد از کپور ماهیان چینی قرار دارد.
ز) هنگ کنگ و تایوان
در خلال انقلاب کمونیستی در چین، تهیه و تدارک بچه ماهیان نورس کپور ماهیان چینی برای پرورش‌دهندگان تایوان و هنگ کنگ، نسبت به فراهم کردن بچه ماهیان کفال بسیار مشکل‌تر بود و این امر موجب توسعه پرورش کفال ماهیان در این کشورها شد.
تنها گونه کفال پرورشی در چین، هنگ کنگ و تایوان Mugil cephalus میباشد. بچه ماهیان نورس (۲۵ تا ۴۵ میلی‌متری) در اواخر پائیز و زمستان از آبهای ساحلی، در جزر و مد‌های ضعیف، صید میگردند. بچه ماهیان صید شده، در استخرهای زمستان گذرانی ذخیره و در بهار، وقتی به طول ۷۵ میلیمتر و وزن ۲/۴ گرم رسیدند به استخرهای پرورشی کپور ماهیان چینی معرفی میگردند.
در آبهای لبشور این استخرها، ۱۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ در هکتار، بچه ماهیان انگشت قد ۷۵ میلی‌متری کفال، همراه با۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ در هکتار از بچه ماهیان انگشت قد کپور ماهیان چینی، از اواسط بهمن ماه تا اواسط اردی بهشت ماه اضافه میگردد. امکان افزایش دوباره کفال ماهیان بزرگتر در اواخر بهار وجود دارد.
تنوع کپور ماهیان چینی مورد استفاده، بر حسب تنوع غذایی استخرها، تعیین میگردد. تعداد کفال ماهیان در این استخرها، وقتی به وزن حدود ۱۴۰ گرم رسیدند، به ۳۵۰۰ قطعه در هکتار تقلیل مییابد. بالاترین رقم محصول کفال ماهیان بعد از یک دوره پرورش ۳۰۰ روزه، ۲۵۰۸ کیلوگرم در هکتار ذکر شده است.
منبع: سایت شیلاتی‌ها