بیماری های دستگاه گوارش گوساله ها

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در این بخش از مقاله به بررسی بیماری‌های دستگاه گوارش گوساله‌ها می‌پردازیم.

برای مطالعه بخش‌های دیگر این مقاله کلیک کنید: بیماری‌ها و اختلالات شایع در گوساله‌ها تا سن شیرگیری

اختلال عملکرد ناودان مری

• علل شایع:

– دما و مقدار نامناسب شیر

– محل نامناسب قرار گرفتن سطل شیر

• عواقب:

– ورود شیر به شکمبه

– کاهش اشتها

– ایجاد تخمیر و نفخ

• درمان:

– قطع شیر

استفاده از ORS به مدت سه چهار روز

نفخ شکمبه

• در اثر تجمع زیاد گاز در شکمبه، به علت اختلال در عمل آروغ زدن، ایجاد می‌شود.

• علل:

– اشکال در تغذیه

– عدم عادت به جیره غذایی غیر شیر

– اختلال عملکرد ناودان مری

• علائم:

– اتساع تهیگاه چپ و صدای طبل در ناحیه، که با ضربه زدن شنیده می‌شود.

– لگد زدن به شکم و نشست و برخاست زیاد

• درمان:

– اصلاح جیره

– استفاده از سوند معدی، برای خارج کردن گاز

– استفاده از سوزن بلند در موارد اورژانسی

انباشتگی شکمبه

– علل:

• مصرف بیش از حد مواد غذایی خشک، فیبری و نسبتاً غیرقابل هضم

• دسترسی ناکافی به آب

– پیشگیری:

• تامین خوراک با کیفیت مناسب

زخم شیردان

• علت:

تغذیه بیش از حد با مواد نشاسته ای، در 3-2 هفته اول زندگی

• علائم:

– معمولاً بدون نشانه است.

– گاهی بروز خونریزی در زخم‌ها و ایجاد ملنا، دیده می‌شود.

– کم خونی و گاهاً مرگ نیز، قابل مشاهده است.

• درمان:

– استفاده از داروهای ضد اسید نظیر هیدروآسید منیزیوم

– تجویز کائولین

آترزی روده‌ای (اغلب آترزی قولون و ایلئوم)

• علت:

– علت، احتمالاً لمس ناهنجار وزیکول آمنیوتیک تا ٤٢ روزگی، می‌باشد.

• علائم:

– کم خوراکی و ضعف در روز اول مشاهده می‌شود .

– اتساع دو طرفی شکم، دل درد، افزایش ضربان قلب و تنفس، در روزهای بعد

– مدفوع، وجود ندارد .

• تلف:

در عرض 7-3 روز، حادث می‌شود.

• درمان:

– جراحی

– عواقبی نظیر اختلال حرکت روده‌ها و پریتونیت دارد.

اسهال در گوساله

• مدفوع شل، غیرعادی و تکرر دفع، از علائم اسهال هستند .

• علل:

– می‌تواند عفونی، تغذیه‌ای، استرس، مسمومیت، داروها و عوانل ارثی، باشند.

• عوامل مستعدکننده:

– سخت‌زایی، سوء تغذیه و آلودگی انگلی مادر، محیط نامناسب و غیربهداشتی، آغوز نامناسب و ناکافی، عدم ضدعفونی صحیح بندناف، از این دسته‌اند.

• اصول درمان اسهال:

– جبران مایعات و الکترولیت‌های ازدست رفته

– برطرف کردن اسیدیته خون

– تغییر جیره مصرفی

– آنتی‌بیوتیک درمانی اختصاصی

– داروهای ضدترشحی

– کورتیکواستروئیدها

– داروهای ترمیم‌کننده مخاط

نام بیماری	عامل ایجادکننده	سن ایجاد	علائم بالینی و ملاحظات
فرم روده‌ای کلی باسیلوز	سویه +K99 باکتری E.coli	١ - ٣روزگی حداکثر تا ٥ روزگی	معمولاً همراه سایر اسهال‌هاست. اسهال بسیار آبکی به رنگ زرد کاهی تا سفید، نسبتاً بدبو، دهیدراتاسیون، ضعف، فرورفتن چشم در حدقه، سردی اندام‌های انتهایی، دما طبیعی سپس کاهش، دیده می‌شود.  ٨٠‌% بهبود خودبخود دارد.
فرم سپتی‌سمیک کلی‌باسیلوز	E.coli	اغلب زیر ٤ روزگی	حاد، همراه با افسردگی، ضعف، افزایش ضربان قلب، اسهال در انتها خونی، زمین گیری و کما. دما بالا سپس پائین، مرگ در طی ٤ روز در صورت عدم درمان
فرم سپتی‌سمیک سالمونلوز	بیشتر S. dublin S. typhimurium	16-3 روزگی	وقوع در ماه‌های گرم، کسالت، دهیدراتاسیون، تب بالا، پنومونی، زردی، تورم مفاصل و اسهال، مرگ در عرض سه روز
فرم روده‌ای سالمونلوز	بیشتر S. typhimurium	1-3 هفتگی	اسهال آبکی یا موکوسی خونی با بوی متعفن و رنگ آجری، تب بالا، بی‌اشتهایی، دهیدراتاسیون، ضعف و بی‌حالی، درد شکم، قانقاریا در اندام‌های انتهایی درموارد بسیار شدید
انتروتوکسمی هموراژیک	Clostridium perferingens type B	1-10 روزگی گاهی تا ١٠ هفتگی	همه‌گیری اسهال خونی، درد شکمی، نعره‌زدن، علائم عصبی مرگ درعرض ٢٤ ساعت
اسهال ویروسی	روتا ویروس	14-4روزگی	زمینه‌سازی برای اسهال‌های باکتریایی بیشتر در زمستان، افسردگی، بی‌اشتهایی، تب خفیف، اسهال زرد روشن موکوسی با رگه خون، درد شکمی، دهیدراتاسیون
اسهال ویروسی	کرونا ویروس	7-1روزگی	اسهال حجیم، سبز تیره تا قهوه‌ای روشن، موکوسی، دهیدراتاسیون
کریپتوسپوریدیوز	کریپتوسپوریدیا پارووم	35-5روزگی	اسهال زرد آبکی متعفن، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، افسردگی، گاهی زورپیچ، بندرت تب، ابتلا بالا، مرگ ومیر کم
کوکسیدیوز	گونه‌های ایمریا	1ماهگی تا یک سالگی	مدفوع آبکی موکوسی با خون تازه، بوی تعفن، زورپیچ، لرزش عضلانی، افزایش حساسیت، مرگ در عرض ٢٤ ساعت در 80-90%در صد مبتلایان
اسهال‌های تغذیه‌ای	مقدار زیاد شیر، دمای نامناسب، جیره نامناسب، بالا بودن چربی شیر، عدم وجود آنزیم لاکتاز	معمولاً تا سه هفتگی	بی‌اشتهایی، منگی، اسهال حجیم و بدبو و موکوسی، مصرف زیاد شیر

پیشنهادات درمانی برای اسهال گوساله

١. جبران مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته گوساله

– مایع درمانی خوراکی:

• در موارد اسهال، بدون علائم عمومی، و در گوساله‌های بالای سه روز، انجام می‌شود .

• رقیق کردن الکترولیت‌ها، صرفاً با آب صورت گیرد.

• سه تا چهار بار در روز، هر بار 1/5 لیتر، به مدت دو سه روز، ادامه یابد.

– مایع درمانی تزریقی:

• در گوساله زیر سه روزه و یا موارد اسهال همراه علائم عمومی و دهیدراتاسیون (گودرفتگی چشم، سردی پوست و اندام‌های انتهایی و افزایش CRT)، انجام می‌شود 

• تجویز، به تناسب مایع از دست رفته، انجام پذیرد .

• ویژگی مایع تزریقی: جبران مایعات، جبران مواد معدنی از دست رفته (سدیم، پتاسیم، منیزیم، کلراید و بی‌کربنات) و تامین انرژی

• انواع مایعات تزریقی مورد استفاده: محلول کلرید سدیم 0/9%، رینگر ساده، رینگر لاکتاته، دکستروز ٥%، دکستروز سالین (قندی-نمکی)

٢. برطرف کردن اسیدیته خون:

pH طبیعی خون، 7/45 – 7/35 می‌باشد.

–دام با 7/1= pH، در حال مرگ است.

– به دلیل برطرف نشدن اسیدیته خون، ممکن است، پاسخ به درمان، ایجاد نشود .

– در استفاده از بی‌کربنات سدیم باید دقت شود (احتمال ایجاد آلکالوز)

– مایع استریل تزریقی حاوی بی‌کربنات سدیم، در بازار موجود نمی‌باشد.

– بی‌کربنات خالص انستیتو پاستور، 3/75گرم در هر ویال، است.

– میزان مصرف بی‌کربنات g/KgBW 0/4-0/2 می‌باشد. 

–محلول آماده شده، باید حاوی 1/3% بی‌کربنات، باشد.

٣. تغییر جیره مصرفی گوساله:

– از مصرف شیر به مدت یک روز، در اسهال ویروسی و باکتریایی، پرهیز شود.

– تغذیه با شیر به صورت تدریجی، پس از این مدت، شروع شود.

۴. آنتی‌بیوتیک درمانی اختصاصی:

– مصرف آنتی‌بیوتیک در اسهال ناشی از سویه +E.coli K99 و اسهال‌های تغذیه‌ای، لزومی ندارد .

– در صورت ابتلا به کریپتوسپوریدیوز، گوساله معدوم شود.

– در اسهال کوکسیدیایی، از سولفادیمیدین، به شکل خوراکی تا سه روز، استفاده شود.

– در اسهال‌های باکتریایی، از پنی‌سیلین+ استرپتومایسین، انروفلوکساسین، کوتریموکسازول، به شکل تزریقی و یا سولفادیمیدین به شکل خوراکی تا سه روز، استفاده شود.

– از آنتی‌بیوتیک خوراکی، به علت از بین بردن فلور میکروبی طبیعی روده و اجازه رشد به باکتری‌های فرصت‌طلب نظیر پروتئوس و زودوموناس و قارچ کاندیدا، بیش از سه روز، استفاده نشود .

– مقاومت باکتریایی و بهداشت عمومی‌، در نظرگرفته شود.

۵. داروهای ضد ترشحی و ضد التهاب غیر استروئیدی:

– التهاب روده‌ها، به دلیل تولید پروستاگلندین، با این داروها کاهش می‌یابد .

– از فلونیکسین مگلومین، به میزان ٢میلی‌لیتر به ازای هر ٤٥ کیلوگرم وزن بدن، به شکل وریدی، استفاده می‌شود.

– در اثر مصرف بیش از ٥ روز آن، زخم شیردان، ایجاد می‌شود.

۶. کورتیکواستروئیدها:

– در گوساله‌های در حال شوک، استفاده می‌شود.

– بتامتازون، دگزامتازون و پردنیزولون، از این دسته‌اند .

– سبب تضعیف سیستم ایمنی، می‌گردند.

٧. داروهای ترمیم‌کننده مخاط:

– از ویتامین A استفاده می‌شود.

کنترل و پیشگیری اسهال گوساله‌های نوزاد:

• تغذیه متناسب و متعادل مادران در دوره خشکی

• خوراندن به موقع و کافی آغوز

• ضدعفونی صحیح بند ناف

• رعایت اصول فنی و بهداشتی زایشگاه و گوساله‌دانی

• جدا کردن دام‌های بیمار و درمان آنها

• کالبدگشایی و کمک گرفتن از آزمایشگاه، جهت تشخیص عامل ایجادکننده اسهال