به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در این مقاله به بررسی عوامل مهمی که در تغذیه و پرورش ماهیان گرم‌آبی (کپور ماهیان) می‌پردازیم.
نیازهای پرورش ماهی خود را بیابید.
1- کپور معمولی (Common)
کپور معمولی سرسلسله خانواده کپور ماهیان است. اسم علمی این ماهی Cyprinus Carpio می‌باشد. مبدأ پیدایش این ماهی در حوزه دریای سیاه و خزر می‌دانند. بدن کپور ماهی تقریباً پهن است و پهنای آن حدود یک سوم طول بدن است، روی پوزه ماهی در هر طرف 2 جفت سبیلک قرار دارد و بدن پوشیده از فلس به رنگ تقریباً طلایی است.
اختصاصات تغذیه‌ای کپور معمولی
این ماهی به صورت عمومی کف‌زی‌خوار و همه‌چیزخوار است که بوسیله پوزه خرطومی شکل خود مواد غذایی گیاهی و جانوری موجود در کف را مکیده و پس از غرغره کردن در حفره‌های دهانی و دفع مواد زائد، مورد تغذیه قرار می‌دهد.
کپور نقره‌ای (Silver Carp) یا فیتو فاک
این ماهی از زی‌شناوران گیاهی تغذیه می‌کند و تولید ای تک سلولی‌ها با بارور کردن استخرها توسط کودهای شیمیایی و آلی به آسانی صورت می‌پذیرد، بسیار ارزان تولید می‌شوند. با تولید ارزان آن 50درصد ترکیب استخر را به زیر کشت این گونه برد.
اختصاصات تغذیه‌ای کپور نقره‌ای
ماهی کپور نقره‌ای در اوایل زندگی خود تا رسیدن به وزن و مرحله قد انگشتی (Fingerling) از زی‌شناوران (زئوپلانکتون‌های) جانوری تغذیه نموده و پس از این وزن غذای اصلی و ترجیحی این ماهی را غذاهای پلانکتونی گیاهی تشکیل می‌دهد.
اختصاصات تغذیه کپور علفخوار (آمور)
لارو ماهی آمور از لحاظ غذایی در طول دو تا سه روز اول زندگی خود وابسته به محتویات کیسه زرده است و بعد از 3 روز که طولش به 7.5 میلی‌متر و طول روده‌اش به 60-55درصد طول بدنش می‌رسد، شروع به تغذیه می‌کند.
البته باید همزمان با غذای طبیعی، غذای دستی بالانس شده نیز برای تغذیه لاروها استفاده نمود. بعد از اینکه طول لارو به 30-20 میلی‌متر و طول روده به 30-110درصد طول بدنش رسید، بچه ماهی نورس آمور شروع به تغذیه از برگ‌های باریک گیاهی را آغاز می‌کند. با رشد ماهی میزان تغذیه ماهی از زئوپلانکتون‌ها به تدریج کاهش می‌یابد. و بر طول روده ماهی برای خرد کردن گیاهان به خوبی رشد می‌کند و از برگ‌های جوان باریک محیط آبی و همچنین از گیاهان خشک مانند شبدر و یونجه می‌تواند تغذیه کند.
محاسبه میزان غذای دستی مورد نیاز کپور معمولی
با توجه به اختصاصات تغذیه کپور ماهیان پرورشی، فقط کپور معمولی را می‌توان در روش پرورش توأم با غذای دستی تغذیه نمود، و اگر غذای طبیعی استخر با روش‌های مدیریتی صحیح و کوددهی‌های مناسب غنی گردد. به تغذیه دستی گونه‌های دیگر کپور ماهیان نیازی نخواهد بود.
میزان غذای دستی مورد نیاز کپور معمولی در یک دوره پرورشی
زمانی پرورش ماهی مقرون به صرفه خواهد بود که با کوددهی، میزان تولیدات طبیعی در استخر را بالا برده تا ماهی حداقل رشد اولیه خود را با مصرف غذای طبیعی استخر پرورشی، تأمین کند و مابقی از طریق مصرف غذای دستی انجام گیرد. در پرورش توأم کپور ماهیان، 70-50درصد رشد از غذای طبیعی و 50-30درصد رشد باید از غذای دستی حاصل شود.
برای مثال اگر در ابتدای شروع پرورش در یک استخر یک هکتاری، 20درصد از 3600 قطعه بچه ماهی کشت داده شده در آن، ماهی کپور معمولی به وزن 50 گرم باشد و بخواهیم در پایان فصل پرورش، وزن آن را به بیش از 1.5کیلوگرم برسانیم، میزان غذای مورد نیاز در طول دوره، با غذایی که ضریب تبدیل آن 4-3.5 است (غذای کنستانتره بالانس پلت شده خشک) به شرح زیر خواهد بود (روش اول)
Gr50= وزن اولیه gr1500= وزن نهایی
قطعه بچه ماهی 720=%(20)×3600= تعداد اولیه ماهی کپور
قطعه ماهی بازاری 612=%(15)×720= میزان برداشت با 15درصد تلفات
Gr1450=50-1500= میزان رشد در هر ماهی
Kg887.4= gr887400=612×1450= میزان رشد هر مایه برای 612 قطعه
Kg266.22=%(30)×887.4= میزان اضافه رشد توسط 30درصد غذای دستی
3.5= ضریب تبدیل غذایی
Kg932=3.5266.22= میزان غذای دستی مورد نیاز در طول دوره پرورش
محاسبه غذای دستی مصرفی ماهانه و روزانه از کل غذای مورد نیاز دوره
|
ماهی‌های پرورشی |
اردیبهشت |
خرداد |
تیر |
مرداد |
شهریور |
مهر |
جمع‌کل |
|
غذای مصرفی |
(%)2 |
(%)10 |
(%)18 |
(%)25 |
(%)30 |
(%)15 |
100 |
درصد غذای مورد نیاز
ماهانه
|
%2×932
18.64= |
%10×932
93.2= |
%18×932
167.76= |
%25×932
233= |
%30×932
279.6= |
%5×932
139.8= |
932 |
میزان غذای مورد نیاز
روزانه
|
30÷18.64
0.621= |
30÷93.2
3.107= |
30÷167.76
5.592= |
30÷232
7.77= |
30÷279.6
9.32= |
30÷139.8
4.66= |
100 |
|
درصد علف سبز |
5 |
15 |
20 |
20 |
20 |
20 |
100 |
روش دوم محاسبه میزان غذای دستی مورد نیاز کپور معمولی با استفاده از جدول درصد وزن ماهی می‌باشد.
میزان غذای مورد نیاز روزانه (بر حسب درصد وزنی ماهی)
وزن ماهی
(گرم) |
میزان غذا
(درصد وزن ماهی) |
وزن ماهی
(گرم) |
میزان غذا
(درصد وزن ماهی) |
|
1-0.5 |
40 |
350-301 |
4.4 |
|
2.5-1.5 |
30 |
400-351 |
4 |
|
5-3 |
20 |
450-401 |
3.4 |
|
10-6 |
15 |
500-451 |
3.2 |
|
20-11 |
11 |
550-501 |
2.8 |
|
35-21 |
10 |
600-551 |
2.5 |
|
50-36 |
9.5 |
650-601 |
2.3 |
|
70-51 |
9 |
700-651 |
|
|
100-71 |
8 |
750-701 |
1.9 |
|
150-101 |
7 |
800-751 |
1.7 |
|
200-151 |
6 |
1000-801 |
1.55 |
|
250-201 |
5.9 |
1200-1001 |
1.45 |
|
300-251 |
4.9 |
1500-1201 |
1.3 |
برای مثال، چنانچه در شروع ماه دوم پرورش تعداد 50 قطعه بچه ماهی کپور از استخر صید شود و وزن این 50 قطعه ماهی کپور معمولی 2400 گرم باشد با تقسیم 2400 بر 50، وزن متوسط بچه ماهیان ( 48 گرم) بدست می‌آید. با مراجعه به جدول 28 مشخص می‌شود مقدار غذای مصرفی روزانه باید 9.5درصد وزن ماهی در نظر گرفته شود بنابراین، با ضرب عدد 48 (وزن متوسط هر بچه ماهی) در 9.5درصد، میزان جیره غذایی روزانه برای هر قطعه ماهی کپور در این استخر 4.56گرم خواهد بود و اگر در این استخر مثلاً 500 قطعه ماهی کپور ریخته شده باشد جیره غذایی آنها 2.28کیلوگرم در روز است (4.56×500). یعنی، برای تغذیه این ماهیان چنانچه درجه حرارت آب استخر بین 26-20 درجه سانتی‌گراد باشد باید روزانه در دو نوبت 2.28کیلوگرم جیره غذای دستی داده شود. اگر درجه حرارت آب کمتر (اگر بین 20-15درجه سانتی‌گراد باشد) و یا از 26 بالاتر (اگر بین 31-26درجه سانتی‌گراد باشد) غذای مورد نیاز از ضرب 2-1.5درصد وزن متوسط در تعداد ماهیان بدست خواهد آمد.
توصیه‌های مهم در تغذیه کپور ماهیان
1- سعی شود ماهی کپور در درجه حرارت‌های 27-24درجه سانتی‌گراد تغذیه شود چراکه ماهی در این درجه حرارت‌ها خوب تغذیه کرده و غذا را خوب هضم و جذب می‌کند.
2- اندازه دانه‌های پلت غذایی باید متناسب با اندازه دهان ماهی باشد.
3- از آنجایی که ماهی کپور، حیوانی رام و تعلیم‌پذیر است و اغلب سر وقت در اطراف محل غذادهی حاضر می‌شود. به همین دلیل، باید غذا را در زمان و محل مشخص به ماهی داد و در این مورد باید دقت لازم را در نظر داشت.
در غذادهی کپور رعایت 4 اصل ضروری است:
الف- زمان ثابت: یعنی غذا در ساعت‌های معینی در اختیار ماهی قرار گیرد. مثلاً 8 و 17.
ب- مکان ثابت: یعنی غذا همیشه در مکان معینی در اختیار ماهی قرار داده شود.
ج- کیفیت ثابت: یعنی نباید نوع ترکیب غذا را به یکباره تغییر داد بلکه از هر فرمول غذایی که استفاده می‌کنیم به طور مرتب استفاده کنیم و چنانچه ناگزیر به تغییر فرمول برای متعاقبت از فرمول غذایی با احتیاجات ماهی هستیم، به تدریج فرمول جدید جایگزین فرمول قبلی شود.
د- کمیت ثابت: یعنی میزان غذای روزانه از نظر مقدار باید در فاصله دو بیومتری ثابت باشد و مقدار غذای صبح با مقدار غذای عصر برابر باشد.
4- غذای ماهی باید در داخل تشتک در استخر گذاشته شود و تأکید می‌شود که در نقاط معین از استخر قرار گیرد. برای این منظور در هر هکتار از استخر 10-8 تشتک به فاصله 30 متر از یکدیگر کافی است.
5- نقاطی که غذا در آن قرار می‌گیرد باید عاری از لجن بوده و در عمق 1-0.6متری آب باشد. موقعیت این نقاط باید طوری انتخاب شود که ماهیان ضعیف‌تر نیز، بتوانند به غذا دسترسی یابند.
6- در پرورش توأم کپور ماهیان، به علت استفاده مقداری از غذای ماهی کپور توسط آمور و در نتیجه عدم رفع نیازهای تغذیه‌ای ماهی کپور، باید مقدار علوفه مورد نیاز ماهی آمور طبق جدول 27 محاسبه و 2 ساعت زودتر از ماهی کپور در دو نوبت در استخر ریخته شود تا ماهیان آمود سیر شده و از غذای ماهی کپور تغذیه نکنند.
7- برای جلوگیری از پخش علوفه در استخر به علت وزش باد، علوفه‌های مورد تغذیه ماهی آمور، باید در داخل مربع‌های چوبی شناور در داخل آب ریخته شوند. این مربع‌ها به ابعاد تقریبی 2×2متر و به طور ثابت در حاشیه استخر قرار می‌گیرند. تعداد آنها 4-3 در هر هکتار است.
8- در غذادهی، باید چگونگی هضم غذا را نیز بررسی کرد، برای این کار با فشار دادن مخرج ماهی و خروج مدفوع، مقداری از آن را مورد بررسی و اگر امکان داشته باشد مورد آنالیز قرار می‌دهیم. به طور کلی بخشی از مدفوع که مربوط به تغذیه از غذای طبیعی استخر است به رنگ تیره و بخش مربوط به غذای دستی به رنگ خاکستری است. از روی میزان آنها، می‌توان به مقدار تغذیه ماهی از غذای طبیعی یا غذای دستی پی برد (این روش یک روش تجربی می‌باشد و برای پی بردن به چگونگی هضم و جذب باید مدفوع در آزمایشگاه آنالیز شود).
9- تاثیر جیره‌های آغازین خشک بر رشد به ترکیب موادغذایی، تناسب و اندازه پلت وقطر گرانول‌ها به اندازه ماهی وابسته می‌باشد. رژیم غذایی وزمان غذادهی وغذاهای مصنوعی درپرورش لارو اهمیت زیادی دارند ودراین ارتباط دو نقطه‌نظر موجود است. یکی اینکه بچه ماهیان خاویاری روز وشب بدون توقف وبطور فعال تغذیه می‌کنند. دیگر اینکه تغذیه فقط روزهنگام با فواصل سه ساعته انجام می‌شود. مطالعات انجام شده نشان داد که بین کارآیی تغذیه واندازه ماده غذایی وزمان غذادهی به ماهی‌ها در حوضچه‌ها ارتباط وجود دارد شاید کامل‌ترین دریافت و جذب غذا توسط لاروبه ماهیان خاویاری در اوقات تاریک شبانه‌روز صورت گیرد، یعنی زمانی که بخش اعظم غذا به شکل فعالی خورده می‌شود. اوج فعالیت تغذیه‌ای بچه فیل ماهیان بسیارکوتاه است، لذا توصیه می‌شود تغذیه فیل ماهیان با وزن 3-1گرم در ساعت 3، 9، 15، 21 و با وزن 8-5 گرم در ساعت 1، 22، 19، 7 انجام شود.
بنابراین طبق اطلاعات موجود درمنابع درشرایط کارگاهی پرورش بچه ماهیان خاویاری با بهینه‌سازی روش تغذیه امکان حصول حداکثر کارآیی ازنظر سرعت رشد و بازماندگی با حداقل اتلاف غذا وجود دارد. این مهم اساس شکل‌گیری فن‌آوری پیشرفته ونوین برای تولید ماهیان با کیفیت مناسب می‌باشد.
برگرفته از مقاله «جیره نویسی تغذیه آبزیان» تألیف: دکتر حشمت سپهری مقدم
برای مطالعه بخش‌های بیشتری ازین مقاله کلیک کنید: جیره نویسی آبزیان