درمان انگل روده ای در ماهیان آکواریومی با عامل نماتود کاپیلاریا

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ هنگامی‌که علایم لاغری مثل تورفتگی شکم در دو طرف و چشم‌های گود شده را مشاهده کردید اولین احتمال برای ماهی بیمار ابتلا به انگل‌های روده‌ای تاژکدار مانند سری پروتتوزوآ Protozoa، هگزامیتا Hexamita، اسپیرونوکلیوس Spironucleus و یا کرم‌های روده مانند کرم‌ها Tapeworm، نماتود‌ها Nematode، کاپیلاریا Capillaria و اکسیوریدیا Oxyuridia می‌باشد.

لاغری دیسکس و ماهی‌های زینتی و انگل نماتود کاپیلاریا Capillaria Worms

کاپیلاریا به صورت گروهی با یک طیف گسترده می‌تواند ماهی میزبان را آلوده کند که در برخی ماهی‌های سیکلایدی (سیچلاید) مانند دیسکس و آنجل و خانواده سیپرینیدز (شامل بارب‌ها، تتراها، گورامی‌ها و...) که بیش از2400 گونه مختلف آب شیرینی هستند بسیار شایع است.

جنس ماده کاپیلاریا، در زمانی که حامل تخم‌های قهوه‌ای به شکل استوانه‌ای با ساختار پلاگین در هر انتها می‌باشند قابل شناسایی است.

عموماً این بیماری با عامل‌های تاژک‌داران و کرم‌هایی انجام می‌شود که یا از طریق غذا وارد شده‌اند و یا ورود و همجواری با ماهی آلوده شده از قبل موجب ابتلا شده است.

خود مدفوع‌های داخل تانک هم ممکن است کرم بالغ یا تخم‌های انگل را به همراه داشته باشند که با استفاده از میکروسکوپ می‌توانید نتیجه مثبت یا منفی آن را مورد تحقیق و بررسی قرار دهید.

چرخه زندگی انگل کاپیلاریا

کاپیلاریا دارای چرخه زندگی مستقیم است و با تخم‌ها از یک ماهی به ماهی‌های دیگر منتقل می‌شوند و این عفونت‌ها ایجاد می‌شوند. تخم کاپیلاریا ممکن است در 20 تا 23 درجه سانتیگراد تا سه هفته زنده بماند، البته در دماهای بالاتر این مدت کوتاهتر است. ولی در این زمان به اندازه کافی رشد می‌کند و به محض بلعیده شدن توسط ماهی عفونت رو شروع می‌کند. طول زمانی که تخم‌ها به جنین تبدیل می‌شوند تا بلوغ کامل و آمادگی برای تخم‌ریزی و تولید تخم حدود سه ماه است.

با اینکه کاپیلاریا دارای چرخه زندگی مستقیم است اما یک کرم لجن توبیفکس Tubifex و یا کرم‌های منجمد و قرمز به عنوان میزبان جایگزین شود و مراحل رشد و تکثیر ادامه یابد و از این طریق در ماهی جذب شود و طول زمان مورد نیاز از سرایت تا زمانی که به یک انگل بالغ تبدیل شود و تولید تخم کند در حرارت ذکر شده در بدن ماهی کوتاه شود و ماهی زودتر آلوده شود و علایم ظاهر شود.

تذکرات اولیه عمومی درباره انگل ماهی

اگر مدفوع ماهی سفید و خاکستری و لزج بود احتمال هجوم این انگل‌ها بسیار وجود دارد، مگر در شرایطی که مواردی هست مثل غذا نخوردن، گرسنگی طولانی مدت مانند حمل و انتقال، تاثیر برخی داروها به هنگام درمان ماهی مریض و حتی عفونت‌های داخلی سیستم گوارش و مسایل مشابه که علایم را دارند ولی عامل یک انگل تک یاخته یا کرم نیست.

در صورت اطمینان از ابتلا، تغذیه دارویی یا حمام ماهی با مترونیدازول در درجه آب 32 تا 34 درجه به میزان 400 میلی‌گرم در 10 گالن آب (هر گالن 3.78 لیتر) بسیار موثر است. این درمان هر 8 ساعت بمدت2 تا 4 روز با سیفون سنگین و تکرار باید صورت گیرد. در دماهای پایین‌تر از دوزهای بالاتر استفاده می‌شود.

به طور کلی درمان انگل‌های روده‌ای همیشه با درمان تک یاخته و تاژکداران شروع می‌شود و سپس درصورت نیاز با کرم‌ها پایان می‌پذیرد.

مدفوع سفید نیز ممکن است توسط کرم‌های داخلی به نام کاپیلاریا Capillaria ایجاد شود.

در انگل‌های کرمی‌ Tapeworm، پرازی کوانتل گزینه اول درمان است.

فلوبندازول Flubenzadol در درمان نماتدهایی مانند کاپیلاریا Capillaria و اکسیوریدیا Oxyuridia کاربرد موثر دارد و کرم‌ها و تخم‌هایشان را از بین می‌برد. این درمان باید حداقل 15 روز تجویز شود.

مخلوط کردن سیر در ترکیبات غذایی نقش بسیار زیادی در کمک به از بین بردن کرم‌ها و انگل‌های داخلی دارد.

پیپزین Pipzine (سیترات پیپرازین) Piperazine Citrate در غذا به میزان یک کپسول در 42.5 گرم غذا تاثیری استثنایی در درمان این بیماری دارد.

با توجه به آموزش‌های جک واتلی در دیسکس درمان کاپیلاریا با اکسید قلع هم امکان‌پذیر است.

درمان دیگری هم که ذکر شده پاناکور Panacur نام دارد که دوز مصرف در داخل بروشور قرار داده شده است.

سیفون مرتب و تنظیم فاکتورهای آب شما را در سلامت نگهداشتن تانک و ماهی‌ها کمک می‌کند. این از توصیه‌های مشترکی است که بزرگان پرورش و تکثیر ماهی همواره به آن اشاره نموده‌اند. افزایش دمای آب میزان سوخت‌و ساز بدن ماهی را افزایش می‌دهد که این خود در تحریک ماهی به خوردن کمک می‌کند، فقط مراقبت از ماهی ضروری است چون ماهی ضعیف شده امکان دارد با این سوخت و ساز بدن ماهی به‌طور کل تحلیل رود که بازگرداندن آن بسیار سخت است.

ولی اگر رو به بهبود است مشخصه این است که بیماری و انگل در حال ضعیف شدن است که با رژیم غذایی صحیح و کاهش دما نسبت به قبل می‌توانید نتیجه بهتری بگیرید.

تشخیص ابتلا به انگل کاپیلاریا

گونه کاپیلاریا نسبتا شفاف است، اگر نابالغ یا نر باشد که در آزمایش نکروسکوپی کاملا نمایان است. با این حال، در بررسی نوع ماده این انگل به خاطر اینکه حامل پلاگین‌های تخم هستند به آسانی در دستگاه گوارش قابل تشخیص است.

کرم نماتد کاپیلاریا، یک انگل داخلی است معمولاً در روده یافت می‌شود. که اغلب از راه خوردن تخم‌های کاپیلاریا موجود در غذاها و یا از طریق ماهی‌های آلوده در تانک شیوع پیدا می‌کند و دیگران را مبتلا می‌کند.

ماهی می‌تواند حامل تعداد کمی انگل باشد و هیچ علایمی نداشته باشد، یا ماهی می‌تواند به آرام ‌رشد کند و شما متوجه نشوید که در این حالت کاپیلاریا در حالت همزیستی از غذاهای داخل روده تغذیه می‌شود و شما متوجه این ابتلا نمی‌شود و البته آسیب‌های کمتری به ماهی می‌زند. هنگامی‌که ماهی تحت یک سترس قرار می‌گیرد، این انگل ممکن است از این حالت خارج و به شدت فعالیت خود را از سر گیرد.

این را تذکر می‌دهیم که بیخودی یا دارو استفاده نکنید و یا دوز درمان و طول درمان حتما رعایت شود. در مطلب بالا می‌بینید که اگر در همین ارگانیسم انگلی بالا این عمل انجام شده باشد، یا درمان با مشکلات بیشتری همراه است و بیماری‌ها در برابر داروی مدنظر با تغییر وضعیت مقاوم‌تر می‌شوند. و اما در مرحله بالا به دلیل ضعف قبل خیلی سریع‌تر ماهی از غذا خوردن می‌افتد و به خودی خود باقی می‌ماند و با دور افتادن از دیگران شروعی برای لاغر شدن دارد و گاهاً با مدفوع زرد رنگ خود را نمایان می‌سازد.

تشخیص قطعی‌تر کاپیلاریا را می‌توان با آزمایش مشاهده تخم‌ها در مدفوع ماهی زیر میکروسکوپ داد.

روش‌های درمان کاپیلاریا عبارتند از:

- فلوبندازول Flubendazole هم به صورت خوراکی و هم حمام مورد استفاده قرار می‌گیرد که متاسفانه در بازار ایران موجود نیست.

- فنبندازول Fenbendazole تنها می‌تواند به عنوان افزودنی در مخلوط غذا در میزان 1.14 گرم در حدودا 450 گرم غذا در 3 روز و تکرار در 2 تا 3 هفته که تکرار هفتگی برای نابود کردن تخم‌هایی هست که به لارو تبدیل نشده‌اند.

- لوامیزول Levamisole را هم در غذا می‌توان مخلوط کرد و هم به صورت حمام می‌توان تجویز کرد که با نام تجاری لورامیزول Loramisole عرضه می‌شود. این دارو به صورت پودر در بسته‌های 5 گرمی در داروخانه‌های دام ‌موجود است. راه موثر در درمان با حمام هم به میزان 2 میلی‌گرم در لیتر به مدت 24ساعته، دو روز متوالی با سیفون سنگین تانک و تکرار در طی دو تا سه هفته.

- قرص‌های مبندازول Mebendazole هم در ورق‌های 100 میلی‌گرمی در داروخانه‌های انسانی معرفی شده است که با دوز لوامیزول تجویز می‌شود.

- پاناکور Panacur

- پیپرازین Pipzine در غذا

- اضافه کردن سیر در غذاهای دست ساز

شرکت‌های تولیدات غذایی و دارویی ماهی‌های زینتی محصولات بسیار متنوعی در مورد این درمان‌ها دارند که از این قبیل داروها می‌توان به سرا نماتول Sera Nematol که تخصصی‌ترین دارو در درمان عفونت‌های کرم‌های نماتود اشاره کرد.

توصیه‌های قبل از درمان را از طرف نیروهای متخصص همیشه در سرلوحه کارتان قرار دهید.

تذکر:

برای کامل شدن درمان بهتر است 24 ساعت قبل از شروع درمان با داروها از سولفات منیزیم استفاده شود.(2 قاشق چایخوری به ازای هر 37.8 لیتر آب)

برای جلوگیری از عفونت مجدد، با سیفون به موقع و مرتب بقایای مواد آلی و مدفوع‌ها را از تانک خارج نمایید تا میزبانی برای تخم‌های کاپیلاریا باقی نماند یا به حداقل برسد، مخصوصا پس از دوره درمانی کرم‌زدائی.

پیشگیری از عفونت در ماهی‌ها

خوراک مخلوط دل و سیر که بارها در این فروم تذکر داده شده می‌تواند به صورت قابل توجهی میزان این آلودگی‌ها را کاهش دهد.

تکنیک‌های پیشگیرانه را در کنترل مخصوصاً غذاهای زنده و فریز مد نظر قرار دهید و از سلامت کامل آن مطمئن شوید.

رعایت کردن بهداشت در تانک‌ها باید رعایت شود که ضدعفونی قبل از استفاده و در دوره‌های تکثیر و پرورش از مهم ترین‌هاست.

غذاهایی مانند کرم‌های زنده و کرم‌های قرمز و منجمد ممکن است به عنوان حامل عمل کنند، در استفاده از این منابع غذایی در صورت امکان باید اجتناب شود.