به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ زالوها کرم‌های حلقوی نرم تن، دو جنسیتی و عمدتاً آبزی هستند، از 650 گونه شناسایی شده، فقط 50 نوع از آنها از خون پستانداران تغذیه می‌کنند زالوها در ابتدا و انتهای خود بادکش دارند که بعضی خونخوار، بعضی گوشتخوار و بعضی سمی‌اند، زالوی پزشکی تنها یک نوع است و به نام علمی Hirudo medicinalis که از گونه‌های زالوی آرواره‌دار بی‌خرطوم می‌باشد. این نوع زالوها 5-12 سانتی‌متر طول، رنگ سبز زیتونی تا سبز لجنی و نوارهایی در سطح پشتی خود دارند.
زالو هنگام مکیدن خون، مواد متنوعی ترشح می‌کند که خواص درمانی دارند. معروف‌ترین ماده مترشحه از زالو هیرودین است. خواص مواد ترشح شده در خون توسط زالو به طور خلاصه به شرح زیر است:
خاصیت بیحس‌کنندگی: باعث کاهش درد موضعی هنگام نیش زدن می‌شود
خاصیت گشادکنندگی عروق: به دلیل وجود ماده هیستامین است.
خاصیت ضدانعقادی: به دلیل وجود آنزیم هیالورونیداز موجود در بزاق زالو است. این آنزیم خاصیت آنتی‌بیوتیکی و حل کردن موکوس بسیار قوی دارد به طوری که در درمان گلوکوم هم بسیار موثر است.
خاصیت آنتی‌بیوتیکی: این خاصیت اخیراً مورد توجه بسیاری قرار گرفته و بر بیماری‌های ناشی از استاف طلایی و میکروب سل و اسهال خونی و دیفتری موثر است.
باید توجه داشت که هدف از زالو درمانی ورود همین آنزیم‌ها به بدن است و در وهله بعد خارج شدن خون.
پرورش زالو
جهت پرورش باید موارد ذیل حتما مد نظر قرار گیرد:
- جایگاه مناسب و جلوگیری از فرار زالو
- دسترسی زالو به اکسیژن و آب مناسب PH: 6/6
- مکان مناسب برای جفت گیری و تخم گذاری
- کنترل دما آب در مراحل مختلف رشد
- غذای زالو
چگونگی صید و نحوه نگهداری زالو
بهترین راه صید زالو از مرداب‌ها آن است که صیادان به جای شلوار، جوراب نازک زنانه بلند پوشیده و درون مرداب بروند، زالوها با استشمام بوی انسان (خون) به سمت طعمه آمده و به جوراب می‌چسبند ولی نمی‌توانند نیش بزنند در این حالت صیاد بیرون آمده و جوراب را به صورت برعکس از پای خویش بیرون می‌آورد. جوراب به صورت کیسه ای درآمده و تعداد زیادی از آنها را در بر می‌گیرد. راه دیگر استفاده از چکمه‌های بلند و فرو رفتن در مرداب و صید با دست است.
برای نگهداری سالم زالوها باید آب محل زندگی آنها را یک روز در میان تعویض کرد، چون زالوها با ترشح مواد شیمیایی از جمله آمونیاک، اکسیژن آب را از بین برده و سرانجام پس از چند روز می‌میرند. قبل از جابه جایی می‌بایست دمای آب را کنترل کرده و از تغییر دمای ناگهانی آب تعویضی خودداری کرد و از آب کلرینه پرهیز شود.
زالوها به گرما حساسند و نباید دمای آب بیش از 10 درجه سانتی‌گراد باشد و یا در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند. غیر از آب زالو را می‌توان در خاک مرطوب و تمیز که در کیسه‌های نخی یا کتانی محصور شده باشد نگهداری کرد. درجه حرارت ایده آل 4-7 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
محل نگهداری و پرورش زالو
- برکه طبیعی
- حوضچه سیمانی
- ایجاد استخر با پوشش پلاستیکی یا پارچه ضد آب
- مخازن پلاستیکی یا آکواریوم
برای مطمئن شدن از عدم فرار زالوها، آکواریوم، تانک، مخازن و یا استخر و... را بیشتر از 75٪ ظرفیت آن پر نکنید و از توری یا درب دارای سوراخ‌های ریز استفاده کنید.
در هر محفظه با ظرفیت 7/5 لیتر بیش از 50 زالو نگهداری نکنید. برای طبیعی شدن محیط زندگی آنها می‌توان مقداری شن، سنگ‌های کوچک، صدف و گیاه زنده استریل شده به محیط آب آنها اضافه کرد.
راه‌اندازی استخر پرورش زالو
ابتدا باید استخری تهیه شود که ارتفاع آن نیم متر باشد در کف استخر روی سیمان‌ها را با خاک رسی بپوشانید و چند قطعه آجر سفالی قرار داده (برای مخفی شدن و محلی برای جفت گیری و پیله گذاری) و در آب استخر کمی خزه با گیاهان آبی پرورش دهید (برای تغذیه و ایجاد آرامش) و حدوداً تا ارتفاع 30 سانتی‌متر استخر را از آب پر کنید. استخرها را در مکان‌هایی که بیشتر اوقاتسایه است احداث کنید یا خودتان برایش سایبان ایجاد کنید. همین شرایط را می‌توان در مخازن پلاستیکی و آکواریوم ایجاد کرد.
تغذیه و تولیدمثل زالو
پلانکتون‌ها، حشرات کوچک، حلزون‌ها، صدف قو، کرم‌های خاکی و هوموس خاک می‌تواند به عنوان غذا توسط زالو مصرف شود. زالوها پس از چسبیدن به میزبان، پوست یا مخاط را به وسیله سه آرواره شاخی خود به شکل شکاف سه شاخه می‌درانند و در کل بادکش دهانی به مثابه یک سیستم ایجاد خلا عمل می‌کند و خون را به جیب‌های قابل اتساع قسمت میانی لوله گوارش چینه‌دان پمپاژ کرده و پس از دفع قسمت اعظم آب خون، قسمت غلیظ و متراکم آن در چینه‌دان زالو حتی تا 6 ماه باقی می‌ماند.
زالوها شبیه کرم خاکی هرمافرودیت (دو جنسی) بوده و هر دو اندام جنسی نر و ماده را تواماً در بدن دارند برای باروری نیاز به اتصال به یکدیگر دارند (لقاح متقابل) وقتی که احساس آرامش کنند اقدام به جفت گیری و تخم‌گذاری می‌کنند. جفت‌گیری روی زمین انجام می‌شود جایی که آنها بوسیله یک ترشح موکوسی بخش بطنی (شکمی) خود را به یکدیگر متصل می کنند.
زالوها مانند کرم خاکی دارای یک کلیتلوم هستند.کلیتلوم ناحیه‌ای ضخیم در بدن انگل است که فقط در دوران تولیدمثل مشاهده می‌شود. کلیتلوم مجموعه 15 الی 50 عددی از تخم‌ها (به‌طور متوسط 30 عدد) را که با یک ماده ژلاتینی و حاوی مواد غذایی است بوجود می‌آورند.
هر زالو می تواند در عرض 8 روز (در ماه خرداد - می و ژوئن) تا 8 پیله بگذارد. زالو برای دفع تخم‌ها شروع به انقباض بدن عضلانی خود کرده و پیله اسفنج مانند را از قسمت سر خارج می‌کند. تخم‌ها در یک محیط ژله‌ای پایین‌تر از سطح جریان آب و زیر خاک مدفون یا به تخته سنگ‌ها یا اجسام شناور در آب مانند برگ یا کنده درخت چسبانده شده و به شکل یک پوسته کف مانند (پیله) خشک می‌شوند. شایان ذکر است زالوها پس از 1 الی 2 بار زایش می‌میرند.
صادرات زالو، با کسب درآمدی معادل نفت
ایران منبع بهترین نوع زالوهای طبی در جهان است و این موجود ارزشمند به عنوان یکی از زیر مجموعه‌های صنعت دامپروری می‌تواند موجب رونق صادرات غیرنفتی کشور شود.
درآمد کشوری نظیر روسیه از صادرات زالوی دریای خزر به اروپا چندبرابر درآمدهای نفتی کشور است.
صادرات زالو به دوصورت؛
الف - صادر کردن خود موجود زنده
ب - استخراج آنزیم‌ها توسط شرکت‌های دارویی داخلی و صادر نمودن محصولات داروی حاصله
هر دو روش فوق، در بسیاری از کشورها از جمله آلمان و انگلستان و روسیه و فرانسه به وفور مورد استفاده می‌باشد و علاوه بر ارزش درمانی، اشتغال‌زایی و ارزآوری نیز برای آنها به دنبال داشته است.
تهیه کننده: مهندس جعفر کرمی
منابع: www.vermis.rzb.ir: اینترنت - و کتب پرورش آبزیان و ماهنامه دام، کشت و صنعت