به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بروسلوز یا تب مالت یا سقط جنین واگیر از جمله بیمارهای مشترک انسان و دام است که توسط باکتری‌های خانواده بروسلا ایجاد می‌شود. این باکتری برای اولین بار توسط یک دامپزشک دانمارکی به نام برنارد بانگ کشف گردید.
میکروب‌های خانواده بروسلا قادرند که اکثر موجودات زنده مثل انسان، گاو، گوسفند، بز، اسب، سگ و… را مبتلا کنند. از جمله سویه‌های مهم این باکتری می‌توان به بروسلا آبورتوس که گاو را بیمار می‌کند، بروسلا ملیتنسیس که باعث بیماری در گوسفند و بز ماده می‌شود، بروسلا اوویس که قوچ‌ها را بیمار می‌کند و بروسلا کنیس که باعث بیماری در سگ می‌شود اشاره کرد.
این بیماری انتشار جهانی دارد و بدون شک بعلت انتشار تقریباً جهانی گاو، بروسلا ابورتوس منتشرترین عضو از خانواده بروسلاها و باعث خسارات اقتصادی زیاد به دامداران و تهدید سلامتی جوامع انسانی می‌باشد.
راه‌های دچار شدن گاو به بیماری بروسلوز
میکروب بروسلا ابورتوس اکثراً از طریق دهان یعنی در اثر تغذیه مواد غذایی و آب آلوده به میکروب و یا لیسیدن جنین سقط شده و یا جفت آلوده و ترشحات تناسلی آلوده گاوهای بیماری که در عمل وجود دارند به گاوهای سالم منتقل می‌شود.
البته بدلیل اینکه این میکروب قدرت تهاجمی بالایی دارد قادر است از طریق نفوذ به پرده‌های مخاطی بینی و گلو، چشم، دستگاه تناسلی و ادراری، مجرای سرپستان، بافت پستانی، پوست خراشیده و یا زخم شده و حتی پوست سالم باعث بیماری دام شود.
علائم بیماری بروسلوز در گاو
مهمترین علامت بیماری بروسلوز در گاو ماده سقط جنین در ماه‌های پنجم آبستنی به بعد است که اکثراً سقط جنین همراه جفت‌ماندگی خواهد بود جنین سقط شده و ترشحات رحمی حاوی تعداد زیادی میکروب می‌باشد که از این طریق سایر دام‌های دامداری را آلوده می‌کند. ممکن است چند گوساله نیز زنده متولد شوند ولی این گوساله‌ها خیلی ضعیف هستند و ممکن است بعداً به اسهال سفید مبتلا شوند.
به هرحال دام ماده بیمار بندرت بیش از یکبار سقط می‌کند و در آبستنی بعدی معمولاً گوساله ظاهراً سالمی را متولد خواهد کرد؛ ولی باید توجه داشت که دام‌های مبتلا به بروسلوز حتماً به بیماری «ورم پستان» ناشی از بروسلا مبتلا خواهند شد و در سرتاسر دوره شیردهی بطور متناوب یا دائم تعداد زیادی میکروب را از راه شیر دفع می‌نمایند و شیر آنها نیز سالم به نظر می‌رسد و اگر این شیر به صورت خام توسط انسان مصرف شود یا برای تغذیه گوساله‌ها استفاده شود باعث بیماری خواهد شد.
پرده‌های جنینی (جفت) دام ماده‌ای که سقط کرده دارای علائمی می‌باشد که می‌تواند ما را در شناخت سریع بیماری یاری کند؛ جفت دام سقط کرده معمولاً براحتی دفع نمی‌شود و نیاز به استفاده از دارو دارد. جفت معمولاً متورم بوده و از حالت طبیعی کمی تیره‌تر به نظر می‌رسد و ظاهری شبیه چرم پیدا می‌کند.
بیماری بروسلوز در گاو نر باعث تورم قسمت‌هایی از دستگاه تناسلی مانند اپیدیدیم (مخزن جمع آوری منی در بیضه) می‌شود که می‌تواند به وسیله جفتگیری دام ماده را نیز آلوده کند.
بیشتر بدانیم:
بیماری تب مالت یا بروسلوز
واکسن بروسلا سویه ایریبا
ورم پستان
بیماری بروسلوز در اسب
اکثراً بیماری بروسلوز در اسب به وسیله همان میکروبی که عامل بیماری گاو می‌باشد (بروسلا آبورتوس) ایجاد می‌شود ولی سایر بروسلاها نیز قادرند در اسب بیماری ایجاد کنند، اکثراً اسب‌ها بدلیل تماس با گاوهای آلوده به بیماری مبتلا می‌شوند و علائم بیماری را از خود بروز می‌دهند.
علائم بیماری بروسلوز در اسب شامل تورم کیسه‌های مفصلی مثل تورم و بزرگی مفاصل زانو و بخلق، عضلات است، در اسب مفاصل بیشتر از سیستم تناسلی- ادراری یا بافتهای بدن جنین از بیماری آسیب می‌بیند ولیکن سقط جنین نیز به علت بروسلوز در اسب ایجاد می‌شود. باکتری بروسلوز قادر است به تنهایی یا همراه سایر باکتری‌ها باعث زخم در قسمت بالای شانه‌ها (جدوگاه) شود.
بیماری بروسلوز در سگ
باکتری بروسلا آبورتوس که در گاو بیماری ایجاد می‌کند می‌تواند باعث بیماری در سگ‌ها نیز بشود. بیماری در سگ از طریق مصرف شیر، پرده‌های جفت یا جنین دام‌های آلوده به میکروب بروسلوز ایجاد می‌شود و سگ مبتلا به بروسلوز می‌تواند بیماری را به سایر دامها منتقل کند خیلی بندرت علائم بیماری بروسلوز در سگ تظاهر میابد ولیکن در برخی از سگ‌ها ممکن است سقط جنین اتفاق بیفتد معمولاً سگ‌های ماده آبستن حساس‌تر از سگ‌های نر می‌باشند و می‌توانند میکروب را از طریق ادرار، مدفوع و ترشحات رحمی منتشر کنند و باعث آلودگی سایر دامها بشود.
بیماری بروسلوز در گوسفند و بز
باکتری بروسلا ملیتنسیس باعث بیماری در گوسفند و بز ماده می‌شود و بروسلا اوویس قوچ‌ها را بیمار می‌کند که اگر این میکروب‌ها به انسانها منتقل شود باعث بیماری شدید (شدیدترین حالت تب مالت) شد که می‌تواند ماه‌ها و سالها ادامه داشته باشد، این باکتری برای اولین بار در طحال سرباز جوانی که در اثر عفونت در جزیره مالت انگلستان تلف شده بود در سال 1887 کشف شد.
در هر منطقه‌ای از جهان که پرورش گوسفند و بز رایج است بیماری ناشی از بروسلا ملیتنسیس در انسان و حیوان متداول است و بویژه در کشورهای در حال توسعه این بیماری شیوع بیشتری دارد و بیماری حاصل از بروسلا ملیتنسیس بسیار خطرناک‌تر و کشنده‌تر از بروسلا آبورتوس است اکثر عفونت‌ها از طریق مصرف شیرخام یا پنیر تهیه شده از شیر غیر پاستوریزه گوسفند و بز ایجاد می‌گردد ولی در بسیاری از نواحی که گوسفند و بز در کنار گاو پرورش داده می‌شوند یا از مراتع و چراگاه‌های مشترک استفاده می‌کنند انتقال این میکروب توسط گاو نیز ممکن است صورت بگیرد.
بروسلا ملیتنسیس (و دیگر گونه‌های بروسلا) نسبت به نور مستقیم خورشید بسیار حساسند ولیکن در بافتهای بدن حیوان و در شرایط طبیعی بخوبی زنده می‌مانند در بافتهای جفت و جنین برای مدت 6 ماه زنده می‌ماند و در خاک خشک و دور از نور خورشید 2-3 ماه زنده می‌ماند این میکروب در آب، شیر، ادرار و دیگر ترشحاتی که بطور یخ‌زده نگهداری شوند قادر است تا دو سال و یا بیشتر زنده بماند.
اساساً بروسلوز بیماری حیوانات بوده ولیکن اغلب به انسان انتقال می‌یابد هرکدام از گونه‌های بروسلا میزبانهای مخصوص خود را دارند مثلاً بروسلا آبورتوس مخصوص گاو است و بروسلا کنیس مخصوص سگ و بروسلا ملیتنسیس مخصوص گوسفند و بز است ولی این گونه‌ها قادرند در دیگر حیوانات نیز بیماری را ایجاد کنند.
معمولاً بروسلا از طریق دهانی بز و گوسفند را آلوده می‌سازد و حیوانات بیمار نیز میکروب را از طریق شیر، ادرار و ترشحات رحمی خود دفع می‌کنند. قطرات معلق میکروب در هوا منجر به ایجاد بیماری از طریق تنفسی یا چشمی می‌شود. انتقال بیماری از گوسفند به بز از طریق دستهای آلوده شخص شیردوش ممکن است اتفاق بیفتد. بزهای ماده قادرند میکروب را از طریق داخل رحم یا مصرف شیر پس از تولد به بزغاله منتقل نمایند.
معمولاً عفونت در دستگاه تناسلی حیوانات نر جای گرفته و می‌تواند از طریق جفتگیری به سایر دامها منتقل شود.
معمولاً تعیین لحظه دقیق شروع بیماری پس از ورود میکروب به بدن مشکل بوده و طول دوره کمون (زمانی که میکروب وارد بدن شد تا زمانی که علائم بیماری ظاهر می‌شود) در مورد گوسفند و بز کاملاً مشخص نیست و بین 30 روز تا چند ماه متغیر است.
این بیماری قادر است در موارد نادری حیوان را از پای درآورد ولی اگر حیوان از بیماری جان سالم به در ببرد میکروب در طحال، کبد، رحم و غدد لنفاوی برای مدت چندین سال جای گرفته و به بروسلوز مزمن تبدیل خواهد شد، در طی عفونت مزمن ممکن است میکروب به مدت چندین سال از طریق ادرار، شیر و ترشحات رحمی دفع گردد و باعث گسترش آلودگی شود.
بعد از شیوع و گسترش عفونت بروسلا در گله بز یا گوسفند، سقط جنین‌های متعدد و کاهش میزان باروری ایجاد می‌شود. سقط جنین شاید فقط یکبار برای گوسفند یا بز اتفاق بیفتد ولیکن ممکن است بیماری مزمن شده و به مدت چندین سال با یا بدون علامت دوام داشته باشد و از این طریق سایر دام‌های گله را نیز آلوده کند.
سقط جنین‌ها و تورم پستان با علائمی دیگر که در همه حیوانات متفاوت است همراهی می‌شود. التهاب مفاصل، کاهش وزن، ضعف و سستی همراه سرفه‌های خشک و کوتاه متداولترین نشانی‌های بیماری به حساب می‌آیند.
اکثر سقط جنین‌ها در چهارمین ماه آبستنی اتفاق می‌افتد ولی این موضوع عمومیت نداشته و ممکن است سقط جنین در هر زمانی در طول دوره آبستنی اتفاق بیفتد، برخی از حیوانات آلوده چندین بار سقط می‌کنند درحالی‌که برخی دیگر هرگز سقط نمی‌کنند. معمولاً بزغاله‌ها یا بره‌هایی که در رحم مادر یا بعد از تولد به میکروب آلوده شده‌اند قبل از بلوغ بطور خودبخودی بهبود می‌یابند.
ولی گاهی اوقات نیز برای مدتی طولانی مبتلا به بیماری باقی می‌مانند عموماً اینگونه به نظر می‌رسد که بره‌ها و بزغاله‌ها نسبت به میکروب از گوسفندها و بزها نسبت به بیماری مقاوم‌ترند.
بروسلوز گوسفند و بز کاملاً شبیه به هم است هر چند که بهبودی در گوسفند سریعتر از بز اتفاق می‌افتد و میزان سقط جنین نیز در گوسفند کمتر از بز است. گوسفندان آلوده از طریق شیر، ادرار و ترشحات رحمی میکروب را دفع نموده و در تمامی سنین به میکروب حساس می‌باشند.
انتقال میکروب بروسلا ملیتنسیس به انسان
انتقال میکروب بروسلا ملیتنسیس به انسان اکثراً از طریق مصرف شیرخام، پنیر یا گوشت حیوانات آلوده صورت می‌گیرد ولی گاهی اوقات ممکن است انتقال بیماری از طریق سبزیجات یا آب آلوده به ترشحات حیوانات، انجام گیرد. تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا مواد دفعی آنها منجر به انتقال بیماری از طریق چشمی و یا تنفسی (بویژه زمانی که تماس با مواد بشدت آلوده‌ای مثل ترشحات رحمی، جنین، جفت و لاشه حیوانات آلوده وجود داشته باشد) خواهد شد.
بیماری بروسلوز (brucellosis) (بخش دوم)