به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تک یاخته داخل سلولی (Toxoplasma gondii) یک انگل فرصت طلب شایع درانسان و دیگرحیوانات خونگرم است. این انگل دارای پنج شکل عفونی اووسیت، اسپوروزوآیت، تاکی زوآیت، برادی زوآیت و کیست می‌باشد. همچنین، چرخه زندگی این انگل شامل دو مرحله داخل روده‌ای و خارج روده‌ای است. گربه‌سانان به عنوان تنها میزبان قطعی، قدرت انتشار اووسیت انگل را از طریق مدفوع دارا می‌باشند. انتقال آن درانسان اساسا ازطریق اووسیت‌های دفع شده درمدفوع گربه‌های آلوده و گوشت‌های آلوده به کیست بافتی زنده است. اگرچه آلودگی به توکسوپلاسما درافراد دارای سیستم ایمنی سالم بدون نشانه است. اما درافرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، ممکن است باعث عوارض شدیدی شود به خصوص دربیماران مبتلا به ایدز، عود آلودگی نهفته با T.gondii ایجاد انسفالیت می‌کند.
آلودگی اولیه درطول آبستنی می‌تواند منجر به مرگ نوزاد یا نقص‌های جنینی مثل هیدروسفالوس، کندذهنی، التهاب شبکیه و مشیمیه شود که ممکن است درتولد یا درطول رشد رخ دهد. در سطح دامپزشکی نیز، توکسوپلاسموز یکی ازدلایل ایجاد عوارض تولیدمثلی است که باعث سقط، مرده‌زایی و مرگ جنینی در گوسفند، بز و خوک می‌شود.
روش‌های مختلفی درتشخیص عفونت ناشی ازاین تک یاخته به کاررفته است که ازمهم‌ترین آنها، جداسازی تک یاخته از بافت حیوانات درگیر است. این روش نیازمند تهیه نمونه بافتی و انجام تکنیک‌ها، وسایل و مواد گران قیمت است. با روش PCR قطعاتی از ژن B1 یا سایر ژن‌های تاک یاخته توکسوپلاسما گوندئی، طی سیکل‌های مختلف به مقدار زیاد، همانند سازی می‌شود.
توکسوپلاسموز مادرزادی، چشمی، عصبی و منتشر با کمک این روش به خوبی قابل تشخیص می‌باشند. این روش انقلابی در تشخیص توکسوپلاسموز مادرزادی ایجاد نموده است. در نوزادان مشکوک به توکسوپلاسموز مادرزادی، می‌بایست خون محیطی، مایع مغزی-نخاعی و ادرار به روش PCR آزمایش گردد. هدف از این مطالعه، بررسی امکان استفاده از روش PCR در ارزیابی ملکولی این تک یاخته در بافت‌های مختلف بدن گربه‌های آلوده به تیپ یک (Rh) این تک یاخته بوده است.
مواد و روش کار:
نمونه‌هایی از بافت‌های معده، روده‌ها، کبد، پانکراس، طحال، مغز، قلب و چشم از گربه‌های آلوده شده با سویه Rh از انگل توکسوپلاسما گوندئی گردید. آلودگی گربه‌ها با بررسی سرولوژیک و یافته‌های بالینی تایید می‌گردید.
جهت استخراج DNA، بافت‌های مورد بررسی در محلول حاوی پروتئیناز و بر روی thermoshaker قرار گرفتند. این مرحله از کار 12 ساعت به طول می‌انجامید. پس از به دست آمدن مایعی همگن، اقدام به استخراج ماده وراثتی با روش دستی و با استفاده از اتر-کلروفورم گردید.
جهت ارزیابی ملکولی از زوج پرایمر‌های Tox4/Tox5 استفاده شد. DNA استخراج شده از تکی زوآیات‌های توکسوپلاسما گوندئی، سویه Rh به عنوان کنترل مثبت مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج و بحث:
نتایج بررسی نشان دهنده حضور DNA تنها در یک مورد از نمونه‌های بافت مغز مورد بررسی بود (شکل1)
شکل1- نتایج ارزیابی وجود ژنوم تک یاخته توکسوپلاسما گوندئی در بافت‌های مختلف مورد بررسی.
بیشتر بدانیم: توکسوپلاسموز (toxoplasmosis)
بررسی‌های قبلی انجام شده نشان می‌دهد که بنابراین PCRمی‌تواند گربه‌های آلوده را مشاخص نماید اما قادر به تمایز عفونت حاد از مزمن sub clinical نمی‌باشد. PCR قادر به نشان دادن حضور انگل در خون افراد مبتلا به عفونت حاد می‌باشد. در حالی که در افراد مبتلا به عفونت مزمن نتایج منفی کاذب ایجاد می‌شود چون قادر به جداسازی انگل نیست.
PCR قادر به نشان دادن حضور انگل در روده و مایع زلالیه چشم گربه‌های آلوده به عفونت تجربی می‌باشد. جداسازی اسید نوکلئیک انگل توکسوپلاسما گوندئی توسط PCR روشی مناسب است که می‌تواند در کمتر از 1 روز نتایج مثبت را تایید کند. در این روش ابتدا اووسیت‌های توکسوپلاسما گوندئی از مدفوع گربه‌هایی که به طور تجربی آلوده شده‌اند جدا و به روش‌های باروسازی و ته‌نشینی در اسید سولفوریک 2درصد تغلیظ می‌شوند. پس از انجام مراحل مختلف DNA انگل حاصل می‌شود.
ارزیابی نتایج این بررسی نشان می‌دهد که عدم شناسایی ملکولی ژنوم تک یاخته به رغم حضور واکنش سرولوژیک متعاقب آلودگی می‌تواند نشانه حساسیت پایین روش PCR در تشخیص مقادیر کم تک یاخته باشد. وجود ژنوم تک یاخته در بافت مغز می‌تواند به دلیل بالا بودن میزان انگل در این بافت باشد.
منبع: هفدهمین کنگره دامپزشکی ایران- اردیبهشت 1391
حسینی نژاد م.: دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهرکرد