آشنایی با پرورش غاز (بخش دوم)

آشنایی با پرورش غاز (بخش اول)

جوجه‌کشی غاز

طول مدت جوجه‌کشی در غاز ۳۰ روز است. ۲۷ روز در ستر با دمای ۳۷٫۷ درجه سلسیوس و رطوبت ۶۰ تا ۶۵ درصد و ۳ روز آخر در هچر با ۳۷ درجه سلسیوس و رطوبت ۸۰ درصد. تخم‌ها باید به حالت افقی قرار بگیرند و با زاویه ۱۸۰ درجه بچرخند. جنین بسیار به افزایش درجه حرارت حساس است. خنک‌سازی تخم‌ها هر ۲ روزک بار برای ۱۵ دقیقه صورت می‌گیرد. از روز پانزدهم هم هر ۲ روزک بار تخم‌ها را با آب ۳۷٫۵ درجه سلسیوس اسپری می‌کنند.

دستگاه جوجه‌کشی باید ۲۱ درصد اکسیژن داشته باشد. تهویه ماشین جوجه‌کشی تخم غاز دو برابر بیشتر از تهویه تخم‌مرغ است. بهترین وزن تخم غاز برای جوجه‌کشی ۱۲۰ تا ۱۶۰ گرم است و ایندکس مناسب آن ۱٫۵۱ می‌باشد. ازک تخم ۱۵۰ گرمی‌،ک جوجه ۱۰۰ گرمی به وجود می‌آید. دوره جنینی آن ۱۰ روز بیشتر از تخم‌مرغ است.

انواع پرورش غاز

۱- پرورش نژاد گوشتی غاز که به چند روش انجام می‌شود:

::: نیمچه گوشتی: پرواربندی در سالن‌های بسته به مدت ۶۰ تا ۶۵ روز تا رسیدن به وزن حدود ۴ کیلوگرم.

::: غاز مزرعه: پرورش در طول دو هفته در مزرعه با جیره آغازین و سپس فرستادن به مرتع و چرا کردن و ارسال به بازار در ۱۸ هفتگی.

۲- پرورش نژاد‌های تخم گذار برای تولید تخم خوراکی.

۳- پرورش دو منظوره برای تولید گوشت و تخم که بیشتر به صورت سنتی انجام می‌شود.

۴- پرورش غاز مادر برای تهیه تخم نطفه دار.

۵- تغذیه اجباری غاز برای تولید کبد چرب غاز (جگر حجیم) : غازها را بعد از ۱۲ هفتگی برای افزایش ذخیره چربی در جگر با جیره‌های پر انرژی مانند: روغن‌های حیوانی و ذرت پخته شده، به مدتک تا دو ماه تغذیه اجباری می‌کنند. با این روش جگر غاز‌ها از وزن طبیعی ۱۵۰ گرم به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم می‌رسد.

بیشتر بدانیم: خوراک جگر چرب غاز، خوراکی با طعم زجر

روش‌های پرورش غاز

پرورش در سالن بسته – پرورش به صورت سالن و مرتع – پرورش به صورت سیستم باز – پرورش در شالیزار مناسب منطقه شمال ایران و سایر شالیکاری‌های کشور – پرورش توأم غاز و ماهی در استخر‌های پرورش ماهی مناسب حاشیه رودخانه‌های کشور.

در هر نوع از پرورش، مرحله ابتدایی پرورش دشوارترین است که تا سه هفتگی طول می‌کشد. در این مرحله جوجه‌ها به شدت به سرما حساسند. برای سه روز اول دمای سالن ۳۴ تا ۳۶ درجه سانتی‌گراد و در پایان هفته دما به ۳۲ درجه می‌رسد. در پایان هفته دوم دما به ۲۴ درجه کاهش می‌یابد. در سالن بسته نیاز به تهویه وجود دارد ولی در روش‌های باز در این نوع هزینه هم صرفه‌جویی می‌شود.

فیزیولوژی هضم در غازها

غاز توانایی استفاده از خوراک‌های با فیبر بالا را دارد. در چینه‌دان غاز تخمیر باکتریایی روی غذا صورت نمی‌گیرد. در چینه‌دان پرندگانک جمعیت بزرگ باکتریایی است که کربوهیدرات‌ها را تخمیر می‌کند و اسید لاکتیک تولید می‌کند و در اصطلاح به آن چینه‌دان ترش می‌گویند که در غاز این حالت ناقص اتفاق می‌افتد.

پیش معده غاز بزرگتر از سایر طیور است و بافت ماهیچه‌ای بسیار قوی با غده‌های فراوان دارد. میزان ترشح اسید هیدرو کلریک و پپسینوژن در آن ۵/۱ برابر طیور دیگر است و خوراک سپس وارد سنگدان می‌شود. برای افزایش سرعت هضم غذا بهتر است آن را بصورت آبکیا خمیر به جوجه غازها بدهیم تا نیازی به افزودن شن و سنگریزه به دان نباشد. البته برای پرورش غاز مادر وجود سنگریزه لازم است.

میانگین وزن سنگدان غاز ۱۲۰ گرم و سنگدان مرغ ۵۰ گرم است. دیواره سنگدان غاز دوبرابر ضخیم تر از مرغ است و به راحتی علوفه‌های خشبی را خرد می‌کند. ماندگاری غذا در روده کوچک غاز دوبرابر مرغ است و دلیل هضم بهتر مواد سلولزی در غاز می‌باشد. در ناحیه دوازدهه حرکات دودی بصورت معکوس هم اتفاق می‌افتد و محتویات آن را به سنگدان برمی‌گرداند و هیدرولیز مواد را دو برابر و جذب لیپید‌ها را کامل می‌کند. طول روده غاز ۲۳۰ سانتی‌متر است که سه تا چهار برابر طول بدنش است و در مرغ شش برابر است. در ناحیه دوازدهه بیش از دو سوم پروتئین و قندها تجزیه می‌شوند. در روده بزرگ فقط ۵ درصد آب نوشیده شده و بعضی ترکیب‌های ساده جذب می‌شوند و ۹۵ درصد آب نوشیده شده برای کمک به هضم غذا است که دفع می‌شود.

روده کور بین روده باریک و روده بزرگ به صوت دو شاخه است که در غاز‌ها ۲۰ تا ۳۲ سانتی‌متر می‌باشد. روده کور غاز بسیار توسعه یافته و با جمعیت باکتریایی بالاست که تخمیر میکروبی فیبر در آن انجام می‌شود. دستگاه گوارش غاز ۱۱ برابر طول بدنش است و در مرغ این طول ۸ برابر می‌باشد. متخصصان تغذیه طیور با این آگاهی، ۲۰ تا ۲۵ درصد دان غاز را از علوفه تأمین می‌کنند.

بهداشت و بیماری‌های غازها

به طور کلی غاز نسبت به سایر ماکیان مقاومت بهتری نسبت به بیماری‌ها دارد. ولی برای جوجه‌ریزی باید اقدامات بهداشتی به صورت کامل انجام شود. عامل بیماری در غاز‌ها عبارتند از پرورش غیر هم‌سن، رطوبت بستر و محیط و در نتیجه آلودگی بیشتر، بروز بیماریهای انگلی در پرورش توأم با ماهی و استفاده از خوراک در محیط آزاد.

با کنترل این موارد از بیشتر بیماری‌ها پیشگیری می‌شود. بیماری‌های غاز شامل بیماری‌های عفونی ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها، پروتوزوآها، قارچ‌ها و بیماری‌های انگلی است.

از بیماری‌های مهم غاز می‌توان این‌ها اشاره کرد: نیوکاسل شامل ۵ تیپ، آنتریت ویروسی با تلفات تا ۹۰ درصد، مایکوپلاسموز شامل مایکوپلاسما گالی سپتیکوم (MG) و مایکوپلاسما سینوویه (MS)، کولی باسیلوز توسط باکتری اشرشیاکولی با حدت زیاد، تورم کلوآک (چسبندگی مقعد) در شرایط آلوده و کوکسیدیوز توسط تکاخته ایمریا با اسهال خونی در جوجه‌های ۳ تا ۱۲ هفته. روش درمان بیماری‌های عفونی در این بحث نمی‌گنجد. ولی استفاده از واکسن‌های رایج در پیشگیری از بیماری‌های ویروسی و رعایت بهداشت ضروری است .

تغذیه غاز

در مرحله آغازین پرورش پرندگان آبدوست، جیره پیش‌دان بصورت کرامبلا پلت ریز توصیه می‌شود. این جیره‌ها ۱۶ تا ۱۸ درصد پروتئین خام و ۲۶۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلو کالری انرژی متابولیسمی در هر کیلوگرم دارند. جیره پیش‌دان جوجه غاز‌ها برای سه هفته اول پرورش ۲٫۵ تا ۲٫۷ کیلوگرم است و مقدار آب ۷ تا ۸ لیتر می‌باشد. بعد از ۲۱ روز مصرف کنسانتره آنان را تا ۲۵ درصد کاهش داده و برایشان علوفه فراهم می‌کنند.

اگر برای چرا به مرتع برده شوند، باید دان اصلی را پس از بازگشت از چرا به آن‌ها داد؛ چون با استراحت شبانه غذا بهتر هضم و جذب می‌شود. وزن آن‌ها در یک ماهگی به ۵/۱ کیلوگرم می‌رسد. جیره استاندارد مرکز تحقیقات طیور روسیه برای جوجه غازهای گوشتی حاوی ۱۸ تا ۲۰ درصد پروتئین خام و ۲۸۰۰ تا ۳۰۵۰ کیلوکالری در کیلوگرم انرژی متابولیسمی می‌باشد. نسبت انرژی به پروتئین ۱۵۰ تا ۱۵۵ و ضریب تبدیل جیره ۲٫۹ تا ۳ باشد. یعنی جوجه غاز در ۶۰ روز به وزن زنده ۴٫۳ تا ۴٫۶ کیلوگرم برسد.

پرورش دهندگان حرفه‌ای تا ۲۰ روزگی از این جیره‌ها استفاده می‌کنند و از ۲۱ روزگی به بعد جوجه‌ها را به چرا می‌برند تا هزینه‌ها کاهش یابند. با این روش ۲۵ درصد افت وزن زنده نسبت به پرورش در سالن بسته راداریم، اما باز هم اقتصادی‌تر است.

برای غازهای تخمگذار، مقدار محدودیت غذایی برای جلوگیری از مصرف بیش از حد خوراک بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم خوراک برای هر پرنده در روز است.

 تغذیه غاز تخمگذار

چریدن در مراتع مرغوب برای گله‌های مادر تا سن ۶ هفتگی قبل از تولید ضروری است. در فصل تولید با جیره ۱۶ درصد پروتئین تغذیه می‌شوند و در اوج تولید می‌توان ۲۰۰ گرم کنسانتره به غاز داد.

منابع:

۱- پرورش غاز / دکتر حسین جانمحمدی ، مهندس ذبیح الله نعمتی / تبریز / پریور / ۱۳۸۸

۲- پرورش صنعتی غاز / دکتر‌هادی سیاح زاده / ۱۳۸۹

۳- پرورش اردک وغاز / دکتر مهرداد ایرانی / مؤسسه آموزش عالی علمی-کاربردی جهاد کشاورزی / ۱۳۸۶