به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری سل (Tuberculosis)، بیماری عفونی نکروزدهنده حاد یا مزمنی است که باعث گرفتاری ارگان‌های مختلف بدن و مخصوصا ریه‌ها می‌شود. در بررسی اپیدمیولوژی سل، باید هم به عفونت سلی و هم بیماری سل توجه شود.
عفونت سلى (TB infection)
حالتی است که با سیل‌های سل، بدون ایجاد علائم بالینی و آزمایشگاهی قابل کشفی در بدن شخص آلوده، حضور داشته و تنها باعث مثبت شدن تست توبرکولین او می‌شوند. در چنین مواردی باسیل‌ها معمولاً در قله ریه‌ها، کلیه‌ها، جسم مهره‌ها، استخوان‌های طویل، لوله فالوپ، زیر اپاندیسم و بعضی از غده‌های لنفاوی، به حالت نهفته به سر می‌برند. عفونت سلی، معمولاً به خودی خود خطری ندارد ولی از آنجا که در حدود ۱۵ – ۵% موارد، در عرض پنج سال می‌تواند به بیماری سل، تبدیل شده و علائم و عوارض خطیری ایجاد کند لذا بایستی مورد توجه قرار گیرد.
بیمارى سل (TB disease)
به حالتی اطلاق می‌شود که باسیل‌ها موجب گرفتاری یک یا چند عضو بدن شده و باعث ایجاد تغییرات بالینی، رادیوگرافیک و باکتریولوژیک، گردیده باشند.
شیوع سل دامی، در گاوها بیشتر از سایر دامها و در گاوهای شیری، بیش از حیوانات دیگر است ولی وجود آن در بز، گوسفند، پرندگان و حتی حیوانات آزاد هم به اثبات رسیده است و لذا عمده‌ترین مخزن انتقال بیماری را شیر گاوهای آلوده، تشکیل می‌دهد.
وجود بیماری، در گاوهای ایران به اثبات رسیده و ضایعات سلی در غدد لنفاوی شتر نیز مشاهده شده است ولی در مورد سایر حیوانات، اطلاع دقیقی در دست نمی‌باشد.
این بیماری در طبیعت از دامی به دام دیگر و از گله‌ای به گله دیگر منتقل می‌شود و حتی ممکن است گاو و حیوانات دیگر، بیماری را از صاحبان دامها یا افراد مسئول دیگری (دامپزشکان) که با آنها در تماس هستند، کسب نمایند.
انتقال سل (Tuberculosis)
مهمترین راه انتقال سل دامی به انسان را مصرف شیر آلوده، تشکیل می‌دهد البته این بیماری از طریق مصرف گوشت آلوده نیز با شیوع کمتری قابل انتقال است.
مایکوباکتریوم بویس، علاوه بر شیر خام و گوشت حیوانات آلوده از طریق تماس با حیوانات نیز ممکن است منتقل شود و میزان سل ریوی با منشاء دامی، در کارگران مزارع و دامداران در مقایسه با سایر ساکنین روستا‌ها بیشتر بوده است.
عوامل اتیولوژیک و دوره نهفتگى بیماری سل
عوامل مولد بیماری، شامل مجموعه مایکوباکتریوم توبرکولوزیس بویس سل گاوی که راحت به انسان منتقل می‌شود، مایکوباکتریوم توبرکولوزیس هومینیس در سل انسان که بسیار محدود به گاو هم منتقل می‌شود و مایکوباکتریوم توبرکولوزیس اویوم در سل مرغ.
دوره کمون سل در حدود ۶ – ۴ هفته است و واکنش حساسیت تاخیری نسبت به توبرکولین را می‌توان ۱۰ – ۲ هفته بعد از شروع عفونت، مورد بررسی قرار داد.
توبرکولوز، بعنوان شایع‌ترین عامل پاتوژن منفرد منجر به مرگ، در بین تمامی عوامل عفونی، به حساب می‌آید.
روند زمانى توبرکلوزیس
از آنجا که بیماری معمولاً ماهیت مزمنی دارد و در هر زمانی ممکن است حادث شود لذا دارای الگوی فصلی خاصی نیست ولی نظر به اینکه یکی از عوامل مساعدکننده تبدیل عفونت سلی به بیماری سل را بیماری‌های ویروسی شناخته شده‌ای تشکیل می‌دهند که بیشتر در فصول زمستان و بهار، طغیان می‌کنند بالا بودن میزان تقریبی سل در این دو فصل، ممکن است، قابل توجیه باشد.
درمان سل
استرپتومایسن، ایزونیازید.
در دام درمان جایی ندارد.
منبع: سایت دامپزشکان ایران