به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری لامینایتیس در اسب جزو بیماری‌های اندام حرکتی در اسب‌ها می‌باشد که با نام تورم تیغه‌های حساس سم نیز شناخته شده است.
این بیماری غیرمسری بوده و به ندرت رخ می‌دهد و ممکن است در اثر ایجاد یک بیماری در سایر نقاط بدن ایجاد شود. مثلاً اگر سم گیاهی یا جانوری در هر نقطه از بدن اسب اثر کند از طریق جریان خون به قسمت سم رسیده و سبب ایجاد این بیماری می‌گردد. در این بیماری درد بسیار شدید بوده به طوری که حیوان سر خود را به شدت به دیوار می‌کوبد و تا سر حد مرگ به خود آسیب می‌رساند.
در سم یک ردیف لایه حساس (واجد سلول‌های عصبی) در بین دو لایه غیرحساس (فاقد سلول‌های عصبی) قرار دارد. در بیماری لامینایتیس جریان خون در لایه حساس تغییر می‌کند و سبب فقدان اکسیژن در سلول‌های عصبی و باعث از بین رفتن آنها می‌شود.
چه عواملی موجب بروز لامینایتیس در اسب می‌گردند؟
علت واقعی لامینایتیس هنوز ناشناخته است. اما در اثر عوامل گوناگون ممکن است این بیماری ایجاد گردد که رایج‌ترین آنها به شرح زیر می‌باشد:
1- مصرف بیش از حد علوفه غنی از انرژی معمولاً این نوع علوفه با کربوهیدرات بالا در فصول بهار و پائیز موجود می‌باشد.
2- غذا دادن به اسبان به میزان زیاد، هنگامی‌که اسبان داخل اصطبل بوده و به آخور دسترسی دارند و یا زمانی‌که وعده‌های غذائی بسیار حجیمی در اختیار یک اسب قرار می‌گیرد.
3- چاقی، احتمال دچار شدن حیوانات را به بیماری لامینایتیس بیشتر می‌کند.
4- مسمومیت خون، درنتیجه ورود سمومی که به نحوی وارد خون شده و در آن جریان می‌یابند. این حالت به واسطه برخی عوامل بروز می‌کند که عبارت اند از: اسهال، پریتونیت، متریت و جفت ماندگی پس از زایمان.
5- آسیب و ضربه، صدمه و یا ضربه بسیار سخت (بویژه در اسب‌های سواری) و یا تحمل وزن زیاد در حالی‌که یکی از اندامهای حرکتی در اثر آسیب بی‌حرکت و ثابت شده است، می‌تواند باعث بروز یک حمله گردد.
6- برخی از داروها به خصوص کورتیکو استروئیدها موجب افزایش انقباض سرخرگی در پا شده و در اثر آن جریان خون در آن منطقه محدود می‌گردد.
7- استرس‌ها امکان پیشرفت لامینایتیس را در اسبان افزایش می‌دهند. مانند استرس ناشی از یک سفر طولانی که در این حالت سطوح بالائی از هورمون‌های کوتیکواستروئید آزاد می‌گردد که تقریباً اثری مشابه تجویز کورتیکواستروئیدها دارد.
8- یک جیره غذائی متشکل از علوفه آبدار به میزان زیاد و یا موادی با بازده غذائی کم می‌توانند موجب بروز لامینایتیس گردد.
سیر حوادثی که منجر به لامینایتیس می‌شود به شرح زیر است:
الف- وجود غذا به مقدار بسیار زیاد در داخل معده. محلول کربوهیدرات که باید در روده کوچک هضم گردد به داخل روده بزرگ سرازیر می‌شود.
ب- تعادل باکتریائی در روده بزرگ به‌هم خورده و باکتری‌هائی که از محیط قندی استفاده می‌کنند غالب می‌گردند و باکتری‌های هضم‌کننده فیبر از تعدادشان کاسته می‌شود. در واقع باکتری‌های دوستدار محلول کربوهیدرات از باکتری‌های هضم‌کننده الیاف پیشی می‌گیرند.
ج- مرگ و گسیختگی باکتری‌های هضم‌کننده الیاف به سبب وضعیت اسیدی منجر به آزاد شدن آندوتوکسین‌ها (سموم) می‌گردند. همچنین محیط اسیدی قابلیت نفوذ دیواره روده را افزایش داده و سموم وارد جریان خون می‌گردند. بنابراین فشار خون و گردش خون تحت تاثیر قرار گرفته و لامینایتیس را به دنبال خواهد داشت.
تغذیه و مدیریت در اسبی که دچار لامینایتیس است
1- معمولاً مالکین اسب بر این باور هستند که باید اسبان یا اسبچه‌های مبتلا را گرسنه نگه‌داشت. آیا شما یه یک شخص بیمار گرسنگی می‌دهید. ارائه یک رژیم غذائی حاوی الیاف سلولزی که مواد معدنی و ویتامین‌ها مکمل این رژیم غذائی می‌باشند به منظور فعال نگهداشتن متابولیسم و سوخت‌و ساز درون سلولی اسب یا اسبچه حیاتی می‌باشد.
2- عوامل ایجادکننده بیماری را از بین ببرید.
3- حیوان را گرسنه نگه ندارید زیرا احتمال بروز سندرم هیپر لیپمیا وجود دارد. این امر زمانی کاملاً تحقق می‌یابد که سطوح بالائی از چربی به منظور پاسخگوئی به پدیده گرسنگی به داخل خون آزاد می‌شوند.
4- از آنجا که مبتلایان به لنگش دچار کمبود کلسیم می‌باشند. استفاده از یونجه یا کاه یونجه خرد شده مفید است که می‌تواند جوابگوی نیاز کلسیم بدن باشد. جیره پیشنهادی اسبان مبتلا شامل یونجه خرد شده همراه با مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها به اضافه علوفه خشک و آب است.
به حداقل رساندن احتمال خطر لامینایتیس
1- پیشگیری از بیماری به مراتب بهتر از درمان بیماری می‌باشد.
2- اسب را حتی‌الامکان در برابر عوامل ایجادکننده لامینایتیس قرار ندهید.
3- هرگز اجازه ندهید که اسب یا اسبچه شما بیش از اندازه چاق شود.
4- اطمینان حاصل کنید که نعل‌بند شما عمل غیار کردن و تراشیدن سم را به دقت و منظم انجام می‌دهد.
5- چراندن گله را به خصوص در فصل بهار محدود نمائید. آگاه باشید که غالباً علوفه آبدار در فصل پائیز نیز وجود خواهد داشت.
6- چنانچه در کنترل چرا و چریدن گله در یک محدوده خاص ناتوان ماندید از پوزه‌بند برای مدت زمان کوتاه استفاده نمائید. یک پوزه‌بند شامل یک دریچه مشبک در قسمت تحتانی است که اجازه نوشیدن و جویدن را به اسب می‌دهد.
7- در صورتی که اسب در داخل طویله بسته شده است و یا در چراگاهی خالی از علوفه به‌سر می‌برد، مقداری علوفه خشک یا کاه برایش فراهم نمائید.
8- جیره غذائی حاوی فیبر فراوان و کربوهیدرات کم به حیوان بخورانید. چنانچه به حیوانات خود پائین‌تر از مقادیر استاندارد و توصیه شده غذا می‌خورانید، به منظور تهیه یک جیره غذائی متعادل استفاده از مکمل‌های معدنی و ویتامین‌ها را در نظر بگیرید.
تشخیص بیماری لامینایتیس
1- اسب وزن بدنش را از سمتی به سمت دیگر منتقل می‌کند.
2- سخت راه رفتن
3- سمها به هنگام لمس کردن گرم به نظر می‌رسند.
4- ضربان‌های قوی نبض در سرخرگ انگشتی اطراف بخلق.
5- اسب به سمت عقب رفته (پاها جلوتر از حد معمول) تا فشار ناشی از وزن، کمتر به پاها وارد آید.
توصیه‌هائی سودمند به منظور جلوگیری از لامینایتیس
1- مقادیر زیادی از علوفه خشبی و دارای فیبر بالا به حیوان بخورانید.
2- تغییرات جیره کنسانتره را به تدریج و به آرامی و در یک دوره دو هفته‌ای انجام دهید.
3- کنسانتره‌ها را کوچک نگاه داشته و با غلظت‌های مناسب با توجه به وزن و شرایط حیوان در جیره غذائی وارد کنید و چنانچه به غذای بیشتری نیاز باشد یک وعده غذائی دیگر بدان بیفزائید.
4- مراقب وزن اسب خود باشید و جیره غذائی اسبان چاق را کنترل نمائید.
5- یک جیره غذائی حاوی مقادیر زیادی روغن و مخلوطی از الیاف (فیبر) درشت و یا یک جیره غذائی حاوی مقادیر زیادی مکعب‌های الیافی را به حیوان بدهید.
توصیه‌های لازم جهت اداره نمودن اسب‌های مبتلا به لامینایتیس
1- در جیره غذائی حیوان علوفه‌هائی با ارزش غذائی پائین اضافه کنید مانند کاه و یولاف (جو دو سر)
2- میزان علوفه خشک و پرحجم را کم کرده و آنرا با کاه مخلوط کنید. (رقیق کردن)
3- اسبان را از میدان‌های شنی برای مدتی خارج کنید. (اگرچه این عمل به راحتی قابل انجام نباشد)
4- از حصارها و نرده‌های الکتریکی به منظور محدود نمودن دسترسی به علوفه استفاده نمائید.
5- علفها و چمنها را کوتاه نگه دارید.
6- میزان کار و فعالیت را پیش از افزایش جیره غذائی زیاد کنید.
7- از روغن بعنوان یک منبع انرژی استفاده نمائید. مانند روغن سویا و یا روغن سبزیجات خالص.
8- به تناوب و به مقدار کم به حیوان غذا دهید تا منجر به پر شدن بیش از حد معده حیوان نگردد.
9- به منظور کار کشیدن از حیوان اقدام به غذادهی ننمائید.
10- بجمع مواد قندی (Fructan) را در نظر داشته باشید.
11- حیوانات را به چراگاه‌های سرد و یخ زده (پادوک) نبرید.
12- در صورتی که می‌باید اسبان را به چراگاه‌های لخت و کم علوفه ببرید، هوا را در نظر گرفته و از پوزه‌بند استفاده نمائید تا استرس کمتری به حیوان وارد شود.
تغذیه اسبان مبتلا به لامینایتیس
زمانی که اسب یا اسبچه شما به لامینایتیس مبتلا باشد بهتر است که کارهای زیر را انجام دهید:
1- حداقل یک‌درصد وزن بدن حیوان به او علوفه خشبی و با فیبر بالا بدهید. (علف خشک یا کاه یولاف) این میزان علوفه را در وعده‌های غذائی متناوب تقسیم نمائید.
2- جیره‌های غذائی کم حجم را به صورت متناوب و مکرر به حیوان بخورانید.
3- مکمل‌های مناسب را به منظور تأمین تمامی ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن حیوان به او بخورانید.
در حالی که اسب شما بهبود می‌یابد نکات زیر را به منظور کاهش خطر حمله‌ای دیگر در نظر بگیرید:
1- در جیره غذائی حیوان حجم غلات را به کمترین حد ممکن برسانید.
2- از منابع انرژی که کند آزاد می‌شوند استفاده نمائید. (از قبیل فیبر و روغن)
3- افزایش وزن را کنترل نموده و شرایط بدنی حیوان را تا حدود سه سالگی مورد بررسی و کنترل قرار دهید.
منبع: فارمایران