به گزارش «سرویس حیات وحش» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ به نقل از خبرگزاری تسنیم؛ در حالی که شرایط نامناسب نگهداری از حیوانات در باغ‌های وحش و باغ‌های پرندگان کشور، هر روزه اعتراضاتی را به دنبال دارد به گونه‌ای که نمایندگان مجلس شورای اسلامی خصوصاً طی ماه‌های گذشته بر لزوم ساماندهی قاطعانه مراکز نگهداری از حیات وحش تاکید کرده‌اند، چندی پیش، سازمان حفاظت محیط زیست، فهرستی از 53 مرکز مجاز نگهداری از حیات وحش منتشر کرد. مراکزی که از مجوز بهره‌برداری سازمان حفاظت محیط زیست برخوردارند اما رعایت نکردن ضوابط نگهداری از حیوانات در آنها همچنان با انتقادات دوستداران حیوانات همراه است. اما در فهرست این 53 مرکز مجاز نگهداری از حیات وحش، نام مرکزی به چشم می‌خورد که گفته و شنیده‌ها حکایت از شیوه متفاوت نگهداری از حیوانات در آن دارد مانند باغ وحش قزوین.
زندگی مسالمت‌آمیز حیوانات در دهکده طبیعت قزوین
مشاهده تصاویر باغ وحش قزوین، اصطلاحی را برای بیننده تداعی می‌کند که به گوش بسیاری از مردم آشناست: سگ می‌زند و گربه می‌رقصد، البته نه به معنای کاربردی آن که شلوغی و هرج و مرج است. برعکس، اینجا همه چیز مرتب است و ظاهراً طبق برنامه پیش می‌رود. اینجا هرچند در فهرست مراکز نگهداری از حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست، تحت عنوان "باغ وحش قزوین" گنجانده شده اما با سایر باغ‌های وحش و کلا با تعریف باغ وحش متفاوت است. اینجا به گفته مسئولانش، اصلا باغ وحش نیست؛ پارک حیوانات است یا همان دهکده طبیعت قزوین. اینجا واقعاً سگ با بزرگترین گربه‌سان جهان همبازی است. گراز، سر به سر گاو می‌گذارد، لاک‌پشت، تمساح سواری می‌کند و ببر و الاغ به تبادل افکار مشغولند. حیوانات به نوبت از جایگاه‌های خود خارج می‌شوند و در فضای آزاد به همراه نادر رضانوری، موسس این مجموعه قدم می‌زنند. گاهی با قلاده و گاهی بی قلاده.
هرچند در این مرکز، بر خلاف رویه متعارف در باغ‌های وحش، گونه‌های وحشی کاملاً به انسان و حتی به سایر گونه‌ها خو گرفته‌اند و به عبارتی نیمه اهلی شده‌اند، اما به نظر می‌رسد از امکانات رفاهی مناسبی برخوردارند و بر خلاف حیوانات بسیاری از باغ‌های کشور، از شرایطی اسفبار رنج نمی‌برند. به منظور آشنایی بیشتر با این مرکز، خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در گفت و گویی با نادر رضانوری، موسس دهکده طبیعت شهرداری قزوین، پرسش‌هایی را در میان گذاشت. مشروح این گفت و گو به قرار ذیل است:
در باغ وحش قزوین از چه حیواناتی نگهداری می‌کنید؟
رضانوری: اصلاح می‌کنم. اینجا باغ وحش نیست و اصلاً هدفمان ایجاد باغ وحش نبوده. دهکده طبیعت قزوین، یک پارک نگهداری از حیوانات است. هم حیوانات اهلی و هم وحشی. حیوانات وحشی که در این پارک نگهداری می‌کنیم هر کدام به نحوی از طبیعت دور مانده‌اند و امکان بازگشت به طبیعت را ندارند. البته در صورتی که حیوانات وحشی تحویلی مجموعه، قابلیت رهاسازی را به دست بیاورند در اولین فرصت با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست رهاسازی می‌شوند. در واقع پناهگاهی برای حیوانات ایجاد کرده‌ایم که از یک سو از بُعد جذب گردشگر ارزشمند است و از سوی دیگر از بعد آموزش و تحقیقات.
دهکده حیوانات قزوین تا چه حد به رعایت ضوابط تعریف شده در دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری از حیات وحش پایبند است؟
رضانوری: سعی می‌کنیم کلیه ضوابط نگهداری از حیوانات در این مجموعه رعایت شود و تاکنون شرایط به تایید سازمان‌ها و ادارات کل حفاظت محیط زیست و دامپزشکی رسیده است. در ارتباط با مساحت جایگاه‌ها باید بگویم، متراژهایی بالاتر از آنچه توسط سازمان حفاظت محیط زیست تعریف شده را برای نگهداری از حیوانات اختصاص داده ایم.
به عنوان مثال در دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست برای هر گربه‌سان بزرگ دستکم 150 مترمربع فضا در نظر گرفته شده. شیرهای دهکده طبیعت قزوین از چه فضایی برخوردارند؟
رضانوری: برای نگهداری از دو شیر آفریقایی، جایگاهی به مساحت 600 متر مربع اختصاص داده‌ایم.
درباره رایان بگویید.
در سال 92 یک شیر نر 7 ساله به مرکز بازپروری تهران ارجاع داده شد که در یک منزل مسکونی نگهداری شده و متاسفانه به دلیل شرایط نامطلوب تغذیه به نرمی استخوان شدید دچار شده بود و دامپزشک، یوتانایز (مرگ با تزریق داروی بیهوشی) را برای این حیوان توصیه کرده بود اما این شیر به درخواست مجموعه، به دهکده منتقل شد و اکنون با وجود اینکه از سلامت کامل برخوردار نیست اما پس از گذشت سه سال، به خوبی غذا می‌خورد و با انسان ارتباط برقرار می‌کند. رایان یکی از عزیزترین حیوانات مجموعه است.
هزینه‌های دهکده حیوانات قزوین از چه منبعی تامین می‌شود؟
رضانوری: خوشبختانه شهرداری قزوین با شجاعت، مسئولیت کلیه هزینه‌های مجموعه را که در حال حاضر مساحتی بالغ بر 10 هکتار را شامل می‌شود پذیرفته است و پروانه بهره‌برداری مجموعه دو سالی است که صادر شده. البته در سفر چند ماه پیش رئیس جمهور، 20 میلیارد تومان برای توسعه این مرکز مصوب شد و قصد داریم در سال آینده مساحتی 24 هکتاری برای احداث پارک‌های حیات وحش باز (سافاری) اختصاص دهیم تا گونه‌هایی مانند شیر، ببر، خرس، گراز، گرگ، نشخوارکنندگان کوهی و غیره در فضایی آزاد و تا حد ممکن مشابه زیستگاهشان نگهداری شوند. همچنین تصمیم داریم، کلینیک حیات وحش مجموعه را با همکاری اداره کل دامپزشکی استان، به یک بیمارستان حیات وحش مجهز به اکیپ‌های درمانی سیار ارتقا دهیم که مستلزم کسب اطلاعات و تجربیات از کشورهای با تجربه است. به همین منظور، در اجلاس راه ابریشم که در قزوین برگزار شد با سفرای هندوستان و کشورهای آفریقایی جلساتی را برگزار کردیم تا بتوانیم در آینده از تجربیات این کشورها در زمینه درمان و رفتارشناسی حیات وحش استفاده کنیم چرا که یکی از اهداف این مجموعه حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض کشور است و می‌بایست بتوانیم بهترین امکانات را برای نگهداری از این گونه‌ها فراهم آوریم.
چرا اوضاع باغ‌های وحش کشور تا این حد نا به سامان است؟
رضانوری: احداث باغ وحش بدون برخورداری از پشتوانه مالی و علمی قوی بی‌معناست و با شکست رو به رو می‌شود. اینکه در هر شهر یک باغ وحش کوچک با شرایط نامناسب فعالیت کند، اشتباه است. با توجه به اینکه هیچ باغ وحشی، با فروش بلیط قادر به تامین هزینه‌های خود نخواهد بود باید اتحادیه‌ای تشکیل شود تا با توجیه اقتصادی قابل قبول با مشارکت دولت و همینطور بخش خصوصی، برای تامین بودجه کلیه مراکز نگهداری از حیات وحش در سطح کشور برنامه‌ریزی کند. به این منظور بر اساس آب و هوای مناطق مختلف، مناطقی تعیین شود و در آنها گونه‌های حیات وحش به صورت تخصصی نگهداری شوند. مثلا باغ وحش کاسیت خرم آباد با مساحت 30 هکتار و آب و هوای کوهستانی، برای نگهداری از حیوانات کوهی بسیار مناسب است. همچنین در استانی مثل سیستان و بلوچستان می‌توان یک پارک ویژه کروکودیل احداث کرد و یا حتی با جمع‌آوری خزندگان معلول مثل انواع بزمجه و ایجاد یک پارک خزندگان، گردشگری را در استان رونق بخشید. فکر می‌کنم اگر سازمان شهرداری‌های وزارت کشور به طور جدی به موضوع ساماندهی مراکز نگهداری از حیات وحش ورود کند و با تعامل با سازمان حفاظت محیط زیست و با مشارکت بخش خصوصی، برای افراد علاقه‌مند به نگهداری از حیات وحش تعلقاتی ایجاد شود بتوان با برنامه‌ریزی و نظارت قوی، نگهداری از حیات وحش را سمت و سویی داد که هم با اهداف زیست محیطی و تحقیقاتی هم راستا باشد و هم در جذب گردشگر، موفقیت‌آمیز.
البته تعامل سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان شهرداری‌ها از ابعاد دیگر هم بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال از آنجا که حذف هر گونه‌ای از محیط زیست مشکلات ویژه‌ای در ادامه حیات انسان و سایر گونه‌ها ایجاد می‌کند، حذف جغدها در پایتخت باعث افزایش تعداد موش‌ها شده و همینطور قاچاق و حذف پرندگان شکاری تیز پرواز و یا خزندگان به افزایش جمعیت جوندگان و تخریب باغات گردو، بادام و غیره و در نتیجه خروج فرزندان باغداران از باغ‌ها و هجومشان به مشاغل کاذب در شهرها منجر شده است.
به نقل از خبرگزاری تسنیم، دو توله خرس بی مادر استان گلستان، توله ببر سرگردان در خیابان‌های مشهد و ماده شیر سیرک پرشین که پس از ممنوعیت به کارگیری حیوانات در نمایش‌ها توسط سازمان حفاظت محیط زیست ضبط شد اکنون از میهمانان دهکده طبیعت قروین هستند.