به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماری نیوکاسل (Newcastle Disease) یکی از مهمترین بیماری‌های ویروسی در صنعت طیور در تمامی کشورهای دنیامحسوب می‌شود که این بیماری به اشکال عصبی، گوارشی، تنفسی، اسهال سبز رنگ، و کاهش تولید نمایان می‌شود.
تاریخچه نیوکاسل
اولین گزارش از بروز بیماری در سال 1926 میلادی در جاوا اندونزی است اگرچه در سال 1896 میلادی گزارشاتی مبنی بر تلفات زیاد در مرغان در اسکاتلند موجود است.
عامل ایجادگر بیماری نیوکاسل
ویروس خانواده پارامیکسوویرینه عامل ایجاد بیماری است. پارامیکسو ویروس تایپ 1 در ایجاد بیماری نقش دارد.
خصوصیات ویروس نیوکاسل
ویروس که RNA ویروس است و سنس منفی دارد که حاوی پروتئین‌های هم آگلوتنین، نورآمینیداز، فیوژن، ماتریکس، فسفو پروتین و نوکلئوکپسید می‌باشد.
دسته‌بندی بیماری نیوکاسل از لحاظ پاتوتیپ‌های بیماری‌زائی ویروس
1) ولوژنیک احشائی: فرم حاد و کشنده‌ای که در تمامی سنین مرغان را درگیر می‌کند. این فرم جراحات هموراژیک در دستگاه گوارش را سبب می‌شود. (DOLE)
2) ولوژنیک عصبی: فرم حاد و کشنده‌ای که در تمامی سنین مرغان را درگیر می‌کند. این فرم همواره با علائم عصبی و تنفسی دیده می‌شود. (BEACH)
3) مزوژنیک: بیماری با تلفات اندک، به صورت حاد تنفسی دیده می‌شود.
4) لنتوژنیک: بیماری ملایمی که با علائم خفیف تنفسی دیده می‌شود.
ASYMPTOMATIC (5: تکثیر لومن روده و بدون علامت مشخص می‌باشد.
میزبان‌های ویروس نیوکاسل
تقریباً تمامی پرندگان به درگیری با ویروس حساس هستند. تقریبا 200 گونه پرنده درگیر می‌شوند. حساس‌ترین و در عین حال مهمترین میزبان طبیعی مرغ می‌باشد.
انتقال بیماری نیوکاسل
ویروس نیوکاسل از طریق گوارشی و تنفسی قابلیت انتفال را دارد. انتقال عمودی هنوز مشخص نشده است. این عقیده‌ها که ویروس نیوکاسل فقط به صورت ذرات ریز و درشت و از طریق هوا منتقل خواهد شد درست نمی‌باشد و لزوم به کارگیری ضدعفونی‌کننده‌های دان و آب برای کنترل راه انتقال گوارشی بیماری مشخص می‌شود.
دوره کمون نیوکاسل
معمولا 2 تا 15 روز گزارش شده است.
علائم بالینی بیماری نیوکاسل
الف) علائم عمومی:
علائم عمومی بیماری‌های ویروسی، تب‌دار می‌باشد که شامل کاهش مصرف دان و افسردگی و ژولیدگی پرها و تمایل به ازدحام می‌باشد.
ب) علائم بالینی و کالبدگشائی مربوط به دستگاه تنفسی:
این علائم شامل رال‌های تنفسی، عطسه، تورم صورت، ترشحات آبکی و سروزی از چشم و بینی می‌باشد. در کالبدگشائی که پرخونی و خون‌ریزی نای، کدورت کیسه‌های هوائی و پرخونی ریه و کلیه و حتی خون‌ریزی در چربی‌های احشائی و چربی اطراف قلب دیده می‌شود.
پ) علائم عصبی نیوکاسل:
گزارش عضلانی، گردن پیچ، برگشت سر به عقب، عدم تعادل، افزایش حساسیت به تحریکات محیطی و بی‌تمایلی به حرکت دیده می‌شود.
ت) علائم گوارشی:
کاهش مصرف دان، اسهال سبزرنگ، خون‌ریزی در رأس غدد پیش‌معده و حتی سنگدان و خون‌ریزی در طول دستگاه گوارش و در تانسیل‌های (لوزه‌های) سکومی دیده می‌شود.
ث) علائم اثرگذار بر تولید
تخم‌مرغ‌های تولیدی که خشن بوده و تخم‌مرغ‌ها کوچک، بدشکل و نامتقارن هستند. تعداد تخم‌مرغ‌های ترک‌دار و شکسته افزایش یافته است. رنگ تخم‌مرغ‌ها از دست می‌رود. پرخونی و خون‌ریزی در زرده و فولیکول‌های تخمدانی دیده می‌شود.
میزان درگیری و مرگ ومیر در بیماری نیوکاسل
میزان درگیری تا 100% گله و تلفات 30 تا 90% گله گزارش شده است.
در اشکال حاد وفوق‌حاد (ولوژنیک) تلفات تا 100% گله گزارش شده است.
تشخیص تفریقی نیوکاسل
اشکال ولوژنیک نیوکاسل قابلیت اشتباه با فرم فوق‌حاد نیوکاسل را دارا هستند. از طرفی علائم عصبی این بیماری باید با مسمومیت با فلزات سنگین و کمبود‌های تغذیه‌ای و بیماری آنفلوآنزای حاد تفریق گردد. همچنین بیماری‌های پاستورلوز، لارنگوتراکئیت عفونی، مایکوپلاسموزیز، برونشیت عفونی باید تفریق گردد.
روشهای تشخیص بیماری نیوکاسل
بیماری نیوکاسل را بر اساس علائم بالینی، کالبد گشائی، تاریخچه و نیز بر اساس مطالعات سرولوژیک، مولکولی و بیماری‌زائی می‌باشد. جهت بررسی میزان بیماری‌زای ویروس از روشهای MDT (میانگین زمان مرگ) ICPI (شاخص بیماری‌زائی داخل مغزی) IVPI (شاخص بیماریزایی داخل عروقی) استفاده می‌شود. همچنین قسمت‌های آزمایشگاه HI و روش مولکلولی RT-PCR به عنوان مهمترین روشهای آزمایشگاهی درتشخیص بیماری به حساب می‌آیند.
کنترل و پیشگیری بیماری نیوکاسل
بدون شک مهمترین فاکتور در پیشگیری از رخداد بیماری نیوکاسل به عنوان یک بیماری ویروسی به کارگیری مناسب روشهای مدیریتی و بیوسکوریتی است. بهره‌گیری از سویه‌های مناسب بعد از تخلیه فارم و مصرف ضدعفونی‌کننده‌های مناسب در بین دو دوره و کنترل راه‌های انتقال بیماری با ضدعفونی‌کننده‌های مناسب دان، هوا و آب در حین دوره تولید می‌باشد.
در کنترل بیماری مصرف واکسن‌های مختلف تجاری حائز اهمیت است. عموماً مصرف واکسن‌های زنده لفتوژنیک B1، لاسوتا و کلون‌سی به صورت آشامیدنی و یا اسپری و یا قطره چشمی در گله‌های گوشتی اثربخش می‌باشد.
مصرف واکسن‌های کشته بعد از واکسن‌های زنده جهت تداوم اثربخشی ایمنی پرندگان توصیه می‌شود. همچنین برخی واکسن‌های سویه‌های آسمیتوماتیک (بدون علامت) امروزه در صنعت طیور کاربرد فراوانی یافته است.
همواره بهره‌گیری از یک برنامه واکسیناسیون مناسب و کامل در کنار بهره‌گیری مناسب و خردمندانه از ضدعفونی‌کننده‌های معتبر می‌تواند فارم را از درگیری‌های شدید محافظت کند.
درمان بیماری نیوکاسل
از آن‌جائی که بیماری نیوکاسل یک بیماری ویروسی است، درمان خاصی برای آن نمی‌توان در نظر گرفت، ولی درمان‌های حمایتی و یکسری از برنامه‌های مدیریتی جهت بهبود وضعیت گله توصیه می‌شود.
افزایش دمای سالن پرورشی حدود 2 تا 3 درجه، در کنار کاهش استرس‌های مدیریتی، تغذیه‌ای، محیطی، بهره‌گیری از ترکیبات اشتها‌آور و مصرف برونکودیلاتورها و موکولیتیک‌ها در زمان مناسب و دستکاری‌های هوشمندانه رژیم غذائی مصرفی فارم در کاهش اثرات بیماری نیوکاسل نقش دارد.
همچنین مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها با اثر ویژه بر نواحی مختلف بدن به خصوص بر دستگاه گوارشی و تنفسی در کنترل بیماری‌های ثانویه باکتریایی در گله مفید می‌باشد.
برای آشنای با داروی موثر در درمان بیماری نیوکاسل مقاله تأثیر استفاده از داروی متاکم در درمان بیماری نیوکاسل را نیز مطالعه فرمائید.
دکترمهدی هدایتی، بورد تخصصی بیماری‌های طیور، عضو بخش علمی گروه دارویی کیمیافام