مصرف سورگوم در خوراک طیور و دام

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ سورگوم یا چائیر، جاروی رشتی (نام علمی: Sorghum) گیاهی از خانواده غلات است که در ایران ذرت خوشه‌ای نامیده می‌شود. با توجه به شباهت ظاهری این گیاه با ذرت و ارزن که باعث شده آمار سطح کشت این دو گیاه با هم مخلوط شود، برای ایجاد تمایز میان این دو از اسم سورگوم که یک اسم جهانی برای این گیاه است استفاده می‌شود.

سورگوم از نظر اهمیت در بین غلات در دنیا بعد از گندم، برنج، ذرت و جو در مقام پنجم قرار دارد.

آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال ۱۳۶۵ فقط شش هکتار گزارش شده که در سال ۱۳۸۲ به حدود ۴۰‌هزار هکتار افزایش یافته‌است.

توده‌های زراعی بومی سورگوم در ایران در مناطق جنوب خراسان، سیستان، کرمان، اصفهان، یزد، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی بطور پراکنده وجود دارد.

سازگاری گیاه سورگوم در ایران

سورگوم با شرایط آب و هوایی ایران به ویژه مناطق گرم و خشک و معتدل آن سازگاری خوبی دارد. این گیاه در سنجش با ذرت دارای سیستم ریشه‌ای افشان خیلی وسیع است که در حجم زیادی از خاک نفوذ کرده و رطوبت بیشتری جذب می‌کند. این گیاه برای رشد و نمو نسبت به سایر غلات به آب کمتری نیاز دارد. چنان‌که آزمایش‌های نشان داده‌است که سورگوم برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک به ۳۳۲ لیتر آب نیاز دارد در صورتی که این نیاز آبی برای ذرت ۳۶۸ لیتر، جو ۴۳۴ لیتر و گندم ۵۱۴ لیتر است. رشد سورگوم در دوره خشک در مواجه با کم‌آبی متوقف می‌شود و با شروع بارندگی یا آبیاری، دوباره شروع می‌شود. این گیاه رطوبت بیش از حد را نیز بهتر از سایر غلات منهای برنج تحمل می‌کند. در مقایسه با ذرت که درصورت زیادی آب در پای بوته از بین می‌رود، سورگوم در چنین شرایطی، به رشد خود ادامه می‌دهد. سورگوم تحمل خوبی نسبت به شوری آب و خاک، خشکی و مسمومیت آلومینیوم دارد.

موارد مصرف سورگوم

موارد مصرف دانه سورگوم به موازات مصارف ذرت و جو است، از آن به عنوان غذای انسان و تهیه خوراک برای دام و طیور و همچنین در صنایع نشاسته و الکل‌سازی استفاده می‌شود. ترکیبات شیمیایی دانه سورگوم بسته به ارقام مختلف، متفاوت است. میزان پروتئین آنها از ۸ تا ۱۶‌درصد تغییر می‌کند و ارقام تجارتی دارای ۱۰ تا ۱۳‌درصد پروتئین است. مقادیر لیزین، میتونین، فیبر خام، خاکستر و فسفر سورگوم به طور متوسط مشابه ذرت است.

بیشتر بدانیم:
مصرف یولایف در خوراک دام‌های گوشتی
خوراک حشره و توسعه صنعت خوراک دام و طیور و آبزیان
مصرف تفاله چغندرقند در جیره غذایی دام

مصرف سورگوم در خوراک طیور و دام

ارزش غذایی آن برای طیور مشابه ذرت می‌باشد ولی به دلیل توانایی این گیاه در تولید یک سری پلی فنل‌های ناهمگن به نام تانن (Tannin) مصرف آن در جیره طیور محدود می‌شود. از طرفی همین ماده می‌تواند به عنوان عامل طبیعی برای عبور پروتیین و نشاسته از شکمبه باشد و ناراحتی‌های متابولیکی که از مصرف دانه‌های سریع‌الخمیر مانند جو در نشخوارکنندگان ایجاد می‌شوند با مصرف این دانه مرتفع می‌شود.

غلات اصلی مورد استفاده در تغذیه طیور شامل ذرت، گندم، جو، برنج و سورگوم می‌باشد. معمولاً سورگوم فرآوری‌شده کمتر از ذرت در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. واریته‌های جدید سورگوم منابع خوب پروتئین و انرژی در تغذیه جوجه‌های گوشتی و سایر گونه‌های مختلف پرندگان می‌باشد. می‌توان در جیره جوجه‌های گوشتی و مرغان تخم‌گذار بیش از 70‌درصد و در خوراک بوقلمون 55‌درصد از ذرت را با سورگوم جایگزین نمود. با توجه به پروفیل تغذیه‌ای سورگوم، این غله به عنوان منبع پروتئین در جیره شناخته شده و از نظر سایر ترکیبات بسیار شبیه به ذرت می‌باشد. این غله در مقایسه با ذرت، میزان چربی و انرژی کمتری داشته اما براحتی می‌توان این کمبود را با سایر منابع انرژی مانند محصولات فرعی حیوانات یا روغن تامین نمود. در طی سالهای اخیر ارزش تغذیه‌ای سورگوم کمتر از 10‌درصد ذرت در جیره‌های طیور ارزیابی شده است. اما می‌توان این غله را در جیره‌های طیور بطور کامل جایگزین ذرت نمود و با سایر اجزای خوراکی فرمول را بالانس کرد. پروفایل اسیدهای آمینه سورگوم نسبت به ذرت کامل‌تر بوده و مکمل اسیدهای آمینه کنجاله سویا شناخته شده است. اگرچه سطح لیزین و متیونین سورگوم در مقایسه با ذرت کمتر است اما می‌توان از نوع سنتتیک این اسیدهای آمینه، جهت مکمل‌سازی و حداقل نمودن اختلافات استفاده نمود.

جهت انتخاب سورگوم به عنوان یکی از اجزای خوراکی لازم است فرمول را باتوجه به ترکیبات تغذیه‌ای آن تنظیم نمود. با توجه به مقدار تانن گیاه، ارزش تغذیه‌ای آن متغیر است. بعضی محققان اظهار داشتند ممکن است با فرآوری این غله و بهبود قابلیت دسترسی مواد مغذی نسبت به سایر غلات، عملکرد بهتری در پرنده مشاهده گردد. اندازه ذرات، زمان فرآوری، روش پلت کردن و سایر عوامل دیگر بر ارزش تغذیه‌ای سورگوم تاثیرگذار است. تجربه استفاده از سورگوم نشان داد، افزودن سورگوم مشکلاتی در تولید پلت ایجاد می‌کند به این دلیل که سطح انرژی سورگوم پایین بوده و برای بالانس شدن، نیاز به افزودن روغن یا چربی به جیره دارد. به دنبال افزودن چربی، کاهش کیفیت پلت اتفاق خواهد افتاد. محققان در آزمایشی نشان دادند کاهش اندازه ذرات سورگوم به 500 تا 700 میکرون افزایش وزن را بهبود داده است. بهترین اندازه ذرات سورگوم نرم و سخت برای ایجاد ضریب تبدیل مناسب 300 و 500 میکرون گزارش شده است.

منابع: خوراک پرداز هزاره نوین، پژوهشگاه علم و فناوری اطلاعات ایران