به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بروز جمعیتی لنگش در نسبت‌های اپی‌دمیک معضلی است که پس از ورم پستان و بیماری‌های تولیدمثلی می‌تواند در رتبه سوم قرار بگیرد و متاسفانه زیان‌های اقتصادی فراوانی را بر جامعه دامپروری وارد می‌کند که از آن جمله می‌توان کاهش شیر، کاهش پیش‌رونده وزن بدن، عدم باروری و در انتها حذف زود‌رس گاوان مبتلا را نام برد.
در بین بیماری‌های مربوط به انگشت در گاو شیری، درماتیت انگشتی (DIGITAL DERMATITIS) به علت اینکه بروز جمعیتی بالایی دارد و نیز به علت داشتن الگوی اپیدمیولوژیکی خاص، سالهاست که به عنوان یکی از عوامل مهم لنگش در میان دامپروری‌های کشور مطرح می‌باشد.
بیماری برای اولین بار در ایران در سال 1979 میلادی در یکی از دامپروری‌های کوچک در اطراف تهران توسط دکتر ایرج نوروزیان تشخیص داده شد و گزارش گردید.
بیماری درماتیت انگشتی را می‌توان به عنوان یک بیماری التهابی سطحی مسری که ناحیه اپیدرم و نهایتا درم پوست بالای نوار تاج سم و ترجیحاً در محاذات فضای بین انگشتی را در بر می‌گیرد، تعریف نمود. تقسیم‌بندی جراحات از دید کلاسیک به دو صورت می‌باشد 1- به صورت زخم مدور سطحی واکنش‌دار 2- جراحت پرولیفراتیو زگیل مانند. اما به علت وسیع بودن طیف جراحات و مشاهده آن در اپیدمی‌های گوناگون، این بیماری را به نام‌های مختلفی همچون درماتیت انگشتی اولسراتیو(ULCERATIVE DIGITAL DERMATITIS)، درماتیت انگشتی پاپیلوماتوز (PAPILLOMATOUS DIGITAL DERMATITIS)، زگیل مودار (HAIRY WARTS)، زگیل مودار در ناحیه پاشنه (HAIRY HEEL WARTS)، زگیل پا (FOOT WARTS)، پاشنه توت‌فرنگی و بیماری MORTELLARO می‌نامند.
زگیل مودار
دو اندام حرکتی درگیر شده و کمتر چهار اندام حرکتی به طور همزمان مبتلا می‌شوند در این میان نقش اندام‌های خلفی نیز بیشتر می‌باشد. جراحات این بیماری بیشتر در ناحیه پوست کف‌پایی یا کف‌دستی و عمدتاً در محاذات شیار بین انگشتی دیده می‌شود و نواحی همچون ناحیه بافت نرم شاخی پاشنه و ناحیه فضای بین انگشتی و ساختارهای پوست و بافت شاخی انگشت سوم در گیر می‌شوند. در این بیماری در ابتدا اپیدرماتیت محدودی با حاشیه مشخص و قابل تفکیک از سایر قسمت‌های پوست حادث می‌گردد پوست ناحیه به رنگ سرخ که نشان‌دهنده یک پرخونی موضعی می‌باشد در می‌آید البته در این مواقع در بعضی از گاوان مبتلا به علت احساس خارش در موضع از حرکت باز ایستاده و برای تخفیف در میزان تحریکات شروع به لرزاندن پای خود می‌کنند به دنبال این حالت هایپرمی اتفاق افتاده و در ادامه جراحات اولیه که به صورت زخم باز مدور با سطحی صاف و کناره‌های قابل تفکیک می‌باشد ظاهر می‌گردد. در بعضی از موارد ضایعات از حالت مدور خارج می‌شود و به اشکالی همچون بیضوی و یا uشکل و حتی بدون طرح هندسی خاصی قابل مشاهده می‌باشد.
در حالت درماتیت انگشتی فعال (kissing lision) جراحت بصورت زوج و در کنار هم با حاشیه قابل تفکیک از یکدیگر بروز می‌کند رنگ جراحت متغیر می‌باشد و از حالت خاکستری تا قرمز قابل تغییر است، سطح آن مرطوب بوده بطوری‌که در هنگام لمس محل جراحت علاوه بر درد بسیاری که دام متحمل می‌شود در ناحیه خونریزی ایجاد می‌گردد در این حالت نیز حیوان از حرکت کردن امتناع کرده و وزن‌گیری بر روی اندام حرکتی دیگر خواهد بود. به دنبال پیشرفت بیماری و تجمع بافت‌های گرانوله منظره جراحت به شکل توت‌فرنگی در می‌آید که در این حالت اپیتلیوم کناره زخم بصورت نوار سفیدی قابل مشاهده می‌باشد با گذشت زمان این حالت از جراحت تبدیل به شکل پاپیلوماتوز و به دنبال آن تبدیل به زگیل گوشتی شده که سطح برآمده‌ای دارد بعد از مدتی روی سطح زخم، نسج شاخی غیرطبیعی همراه با ساختارهای طویل شبیه به مو نمودار می‌گردد که به این حالت درماتیت انگشتی بالغ یا زگیل مودار پا می‌گویند که باز در این حالت دام رغبتی برای حرکت ندارد و ضعیف و نحیف شده و در انتها زمین‌گیر می‌شود البته باید به این نکته نیز اشاره نمود که لنگش شدیدی همانند شکل فعال درماتیت انگشتی حادث نمی‌گردد.
به دنبال بروز بیماری در یک دام، بلافاصله بیماری در میان گاوهای گله شیوع پیدا می‌کند که ابتلای آن حتی به 90% هم می‌رسد. در تمام سنین امکان ابتلا وجود دارد البته این احتمال در تلیسه‌هایی که به اولین دوره شیرواری خود وارد می‌شوند بیشتر می‌باشد همچنین امکان ابتلا در گله با ورود دام‌های جدید مبتلا بیشتر نیز می‌شود. شیوع بیماری در فصول بارندگی بخصوص بهار و پاییز بیشتر می‌باشد روی این اصل بستر مرطوب و درجه حرارت نسبتاً بالا و استفاده بیش از حد از حمام‌های پیشگیری‌کننده نظیر حمام عبوری فرمالین یا کات کبود زمینه را برای ایجاد بیماری بیشتر می‌نماید.
ماهیت اصلی بیماری چند عاملی بودن آن است عواملی همچون کاهش مکانیسم دفاعی پوست میزبان، رطوبت و درجه حرارت جایگاه و عامل عفونی مثل اجرام اسپیروکت به ویژه اسپیروکت ترپونما که با حمله به عمق نسج اپیدرم و لایه استراتوم اسپینوزوم شرایط را برای یک درماتیت انگشتی آماده می‌کند.
شیوه‌های درمانی بسیاری برای درمان درماتیت انگشتی پیشنهاد شده است که در زیر به چند مورد از آن اشاره می‌شود :
1- برداشتن نسج گرانوله به کمک بیستوری تحت بی‌حسی موضعی و پانسمان موضع با اسپری و بانداژ نمودن موضع
2- استفاده از اسپری سرمازا و به دنبال آن سرما جراحی
3- اسپری کردن موضع با کلرامفنیکل
4- حمام دادن انفرادی با استفاده از ترکیبات غیرآنتی‌بیوتیکی مثل محلول فرمالین %5 و کات کبود %3
5- حمام دادن با محلول ترکیبات آمونیوم یا حمام دادن با سولفات مس
6- استفاده از حمام اوکسی تتراسایکلین و لینکومایسین و لینکوسپکتین
7- اسپری کردن محلول تتراسایکلین و محلول دوژان سین (tetracycline gentianviatet)
البته هر یک از روشهای درمانی بالا جواب‌های متغیری را داده‌اند که این باعث شده است که اجماعی برای استفاده از یک روش وجود نداشته باشد با این وجود باید جنبه‌های اقتصادی درمان و به کارگیری آسان شیوه‌های پیشنهادی و التیام زخم در زمان کوتاه و عدم بازگشت جراحات را مد نظر داشت و با توجه به اهمیت این موضوعات روش درمانی مناسب را انتخاب نمود مطالعات انجام شده بر روی روشهای درمانی ارائه شده نشان‌دهنده این موضوع است که استفاده از اسپری کردن داروهای آنتی‌بیوتیکی و غیرآنتی‌بیوتیکی چه بصورت انفرادی و چه بصورت جمعی نسبت به حمام انفرادی یا جمعی ارجح‌تر بوده است و در این میان استفاده از اسپری کردن داروهای آنتی‌بیوتیکی همچون لینکومایسین هیدروکلراید بخاطر التیام بخشیدن زخم در زمان کوتاه و عدم عود مجدد جراحات دارای اهمیت بیشتری می‌باشند.
با توجه به نکات گفته شده در مورد درماتیت انگشتی باید توجه داشت که با رعایت بهداشت در دامپروری‌ها، به حداقل رساندن میزان رطوبت جایگاه و بستر، عدم استفاده از ابزار اصلاح سم از یک دامپروری در یک دامپروری دیگر، ممانعت از ورود گاوهای مبتلا به گله سالم، به کارگیری قرنطینه و انجام تمهیدات ضدعفونی می‌توان از بروز و شیوع بیماری جلوگیری کرد و التزام به رعایت این اصول در میان دامپروران می‌تواند از زیان‌های اقتصادی که درماتیت انگشتی به جامعه دامپروری وارد می‌کند جلوگیری کند.