صد قانون کاربردی در تغذیه گاوهای شیری (بخش سوم)

بخشهای دیگر مقاله:

صد قانون کاربردی در تغذیه گاوهای شیری (بخش اول)

صد قانون کاربردی در تغذیه گاوهای شیری (بخش دوم)

تأمین انرژی مورد نیاز گاوهای شیری

•تراکم انرژی جیره‌های غذایی فاقد چربی گاوهای دارای پتانسیل تولید بالا باید حاوی بیش از 1/72 مگا کالری انرژی خالص برای شیردهی (NEL) در هر کیلوگرم از ماده خشک باشد. در جیره‌های حاوی چربی، رقم فوق به 1/77 مگا کالری افزایش پیدا کرده و در رابطه با جیره‌هائی که چربی غیرقابل هیدرولیز در شکمبه را دارا می‌باشند. انرژی خالص برای شیردهی 1/81 مگا کالری بازاء هر کیلوگرم ماده خشک است. 

•گاو در هنگام زایمان روزانه باید 6 تا 8 پوند کنسانتره مصرف کند. از سومین روز بعد از زایمان تا رسیدن میزان مصرف کنسانتره به حد مناسب. مقدار مصرف روزانه آن باید 1 تا 2 پوند افزایش داده شود.

•در هر وعده تغذیه، نباید بیش از 5 تا 7 پوند کنسانتره در اختیار حیوان قرار داده شود. این عمل از تغییرات شدیدPH شکمبه و امتناع حیوان از خوردن غذا (OFF Feed) پیشگیری می‌کند.

•در گاوهای هلشتاین و براون سوئیس با تولید کمتر از 40 پوند بازای هر 4 پوند شیر، 1‌پوند کنسانتره مصرف می‌شود. برای تولید 40 تا 70 پوند، بازای هر 2/5 پوند شیر تقریبا 1 پوند کنسانتره توصیه می‌شود. نژادهای دارای مواد جامد بیشتر در شیر، باید بازای هر 3 پوند، 1 پوند کنسانتره (تولید بیش از 30 پوند)، بازای هر 2/5 پوند شیر، 1 پوند کنسانتره (تولید 31 تا 60 پوند)، بازای هر 2 پوند شیر، 1 پوند کنسانتره (تولید شیر بیش از 61 پوند) مصرف کنند.

•میزان مصرف کنسانتره نباید از 60‌درصد ماده خشک جیره غذایی تجاوز نماید.

•چنانچه مقدار زیادی ذرت هضم نشده با مدفوع، دفع شود باید میزان دانه در جیره غذایی و میزان عمل‌آوری و زمان برداشت (سیلاژ ذرت باید هنگامی برداشت شود که 1/2 تا 2/3 آن بصورت شیری باشد)، مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید میزان پروتئین قابل تجزیه مصرف (DIP) و پروتئین محلول مصرف (SIP مهم برای باکتری‌های شکمبه) و مقدار فیبر خام مصرفی (طول آن باید بیشتر از 3/80 سانتی‌متر باشد)، کنترل شود.

•میزان کروهیدرات غیرفیبری (NFC) در کل جیره غذایی 35 تا 42‌درصد، توصیه می‌شود.

•(خاکستر% + چربی% + NDF% + پروتئین خام%) 100= (با اختلاف) NFC وجود مواد قندی زیاد و یا کربوهیدرات سهل‌التخمیر ممکن است به بروز اسیدوز و کاهش چربی شیر منجر شود.

•کل جیره غذایی باید حاوی 30 تا40‌درصد، نشاسته باشد.

•pH مدفوع نباید کمتر از 6/0 باشد. pH پایین (اسید بیشتر) بدین معنی است که نشاسته زیادی از شکمبه عبور کرده و در روده باریک تخمیر شده است.

•افزودن چربی  به جیره غذایی گاوهائی‌که روزانه بیش از 75 پوند شیر با 4‌درصد چربی (79 پوند شیر با 3/7‌درصد چربی) تولید می‌کنند، توصیه می‌شود. بعلت افزایش تولید شیر و محدودیت فیزیکی دستگاه گوارشی، تأمین احتیاجات انرژی حیوان مختل می‌گردد. در این مورد، تلیسه‌های دو ساله نسبت به گاوهای مسن‌تر حساس‌تر می‌باشند. میزان چربی جیره در طول 5 هفته اول دوره شیرواری نباید از 5 تا 6 درصد تجاوز نماید.

•میزان چربی ماده خشک جیره غذایی نباید از 7/5 درصد کل ماده خشک جیره غذایی تجاوز نماید. 

مثال: 4 پوند کل چربی در جیره غذایی بازای هر 55 پوند ماده خشک (معمولی) =7/2%

چربی زیاد با قابلیت هضم فیبر خام تداخل کرده و در نتیجه میزان چربی شیر کاهش می‌یابد.

توصیه می‌شود که چربی جیره غذایی، بر اساس مقدار چربی تولید‌شده با شیر بر حسب پوند (454 گرم)، تنظیم شود.

مثال: 4=چربی 4%×پوند شیر در روز100، 4پوند چربی شیر و 4 پوند مقدار کل چربی در جیره غذایی.

توصیه می‌شود که یک‌سوم از چربی از مواد غذایی موجود در جیره، یک‌سوم از دانه‌های روغنی یا چربی و یک‌سوم از چربی غیرقابل تجزیه (عبوری) شکمبه، تأمین شود.

مثال: چنانچه 4 پوند چربی در جیره غذایی تأمین باشد1/3=33%× پوند 4، 1/3، پوند چربی باید از دانه‌های روغنی مانند پنبه و یا دانه سویا تأمین گردد. چنانچه دانه‌های روغنی سویا حاوی 20‌درصد چربی باشد، پس 6/5=20% × پوند1/3، پوند دانه روغنی در جیره. تکمیل جیره غذایی با چربی باید در جهت تأمین چربی عبوری مورد نیاز گاو باشد.

در صورت استفاده از چربی مکمل باید 1‌درصد کلسیم و 0/3‌درصد فسفر در ماده خشک جیره غذایی فراهم باشد. چربی با کلسیم باند می‌شود و درنتیجه قابلیت دسترسی کلسیم و منیزیم کاهش می‌یابد.

استفاده از جیره مخلوط (TMR) در تغذیه گاو

• با استفاده از TMR ممکن است گاوهای مسن‌تر،2 پوند شیر اضافی تصحیح شده بر اساس 4% چربی TMR و تلیسه‌ها، 4 پوند شیر اضافی در اثر بالا رفتن مقدار مصرف غذا و استفاده بهینه از آن، تولید کنند.

• جیرهای غذایی مخلوط TMR تهیه شده بدون استفاده از مخلوط‌ کن، حاوی مخلوط علوفه بوده که کنسانتره بطور مجزا و روزانه در چند وعده 3 تا 4 بار، تغذیه می‌شود. جیره غذایی مذکور، ممکن است از نظر ارزش غذایی تقریبا برابر با TMR تهیه شده با مخلوط کن باشد، ولی اثر و دقت جیره تهیه شده با مخلوط کن را ندارد و استفاده از مواد غذایی به خوراک در جیره غذایی را محدود می‌کند.

•مخلوط کن TMR سرمایه هزینه شده در طی 12 تا 18 ماه را از طریق افزایش تولید شیر، کاهش هزینه غذا و بهینه‌سازی دستگاه گوارش حیوان، مستهلک می‌کند.

•کیفیت TMR با اجزاء مواد غذایی متشکله آن بستگی دارد. کیفیت علوفه و مدت زمان نگهداری آن در انبار نیز حائز اهمیت بسیار است.

•با فرض آنکه گاو، دوبار در روز با TMR تغذیه شود، ظرفیت مخلوط کن باید 60 تا 70‌درصد ظرفیتی باشد که حداقل احتیاجات یعنی 2/5فوت‌مکعب TMR بازاء هر گاو را تأمین کند. زمان اختلاط مواد خوراکی نباید از 3 تا 6 دقیقه تجاوز نماید و در دهانه خروجی مخلوط کن باید آهن‌ربائی جهت جدا کردن فلزات (براده آهن، میخ و غیره)، نصب شده باشد. رطوبت سیلاژ باید بطور هفتگی تعیین و ثبت شود. اغلب تولید‌کنندگان، مخلوط کن‌هایی دارند که دارای کارد بوده و می‌توانند علوفه‌های دارای ساقه بلند را خرد کنند.

•با استفاده از سیستم TMR تک گروهی در گله‌های دارای تولید بیش از 20000 پوند شیر، ممکن است از نظر سادگی تغذیه، آزمایشگاه، انتقال گاو و پتانسیل تولید، مزایایی حاصل شود ولی این روش اقتصادی نبوده و چاق شدن بیش از حد گاوها را بدنبال دارد.

•وجود دو گروه شیری و یک گروه گاو خشک برای اغلب گله‌ها معمول است. این عمل را براحتی می‌توان در اصطبل‌های بسته انجام داد.

•برای جلوگیری از بروز اختلالات گوارشی، تغییرات تراکم مواد مغذی جیره‌های TMR بین دو گروه شیری، نباید از 15‌درصد تجاوز نماید. گاوها در اوایل دوره شیرواری، از مشکلات امتناع از مصرف غذا (off-feed) رهایی می‌یابند. در مقایسه با گاوهای اواسط تا اواخر دوره شیرواری با سرعت و سهولت بیشتری دوباره شیر تولید می‌کند.

•معمولاً، انتقال گاو در اواخر دوره شیرواری به یک گروه جدید  TMRدر مقایسه با انتقال آن در اوایل شیرواری، افت بیشترشیر را بدنبال خواهد داشت. یک سیستم کارآمد، رقابتی را بین گاوها ایجاد می‌کند که در اثر آن گاوها در طی 45 روز، به پتانسیل تولید خود نزدیک می‌شوند. گاوهای دارای پتانسیل تولید بالا، باید در گروه پرتولیدها و گاوهای دارای پتانسیل تولید پائین، در گروه کم تولیدها نگهداری شوند.

•محدوده اختلاف تولید گاوها در یک TMR نباید از 20 تا 25 پوند شیر تصحیح شده بر اساس 4‌درصد چربی (22 تا 27 پوند شیر 3/7‌درصد چربی)، تجاوز نماید.

•گروههای TMR براساس تولید شیر به میزان 30%،20% و 10% بیشتر از میانگین موجود، باید بترتیب در سیستم تک گروهی، دو گروهی سه گروهی نگهداری شوند. این عمل باعث افزایش مصرف غذا شده و در نتیجه وزن از دست رفته بدن، در مرحله آخر دوره شیرواری جبران می‌گردد.

•استفاده از تغذیه‌کننده‌های کامپیوتری، خصوصاً برای سیستم‌های تک‌گروهی و یا دو‌گروهی، مزایایی را در بر دارد. بنابراین، احتیاجات گاوها باید بطور مستمر مورد بررسی قرار گرفته و این تغذیه‌کننده‌ها باید مرتباً تعمیر و بازرسی شوند. 

•در صورت انتقال گاوها از گروهی به گروه دیگر، حتی‌الامکان باید سعی شود که تعداد بیشتری گاو همزمان انتقال داده شوند. آنها را در روز انتقال، بیش از نیاز تغذیه کنید و جهت جلوگیری از بروز تنش زیاد، در شب هنگام که حداقل فعالیت را دارند انتقال دهید.

•در صورت وجود بیش از یک گروه TMRنباید گاوها بر اساس میزان تولید گروه‌بندی شده و انتقال داده شوند. علاوه بر این، امتیازبندی وضعیت بدنی (BCS)، سن و وضعیت تولیدمثلی گاو باید مورد توجه قرار گیرد. ضروری است که گاوها ی پرتولید و گاوهای 2ساله، مدت زمان بیشتری در گروه تولیدها بمانند تا امکان رشد و جبران ذخایر از دست رفته بدنی آنها فراهم آید.

•چنانچه جیرهای TMR، از نظر فیبر خام و انرژی بطور دقیق متوازن شده باشند. گاوهای تازه‌زا باید مستقیماً به گروه پرتولیدها انتقال داده شوند. انتقال از جیره دو هفته آخر دوره خشک باعث به حداقل رسیدن تنشهای ناشی از تغییرات محیطی و جیره غذایی، در بعد از زایمان می‌شود.

•تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در صورت تازه بودن غذای موجود و باقی ماندن آن درآخور، تغذیه بیش از یکبار در روز، جیره پایه یک متکی بر‌هایلاژ، هیچگونه مزیتی ندارد.

•درصورت استفاده از جیره‌های TMR، در تغذیه گاوهای شیری، مقدار 5 تا 10‌درصد از غذا در آخور باقی می‌ماند. چنانچه غذای باقیمانده مشابه TMR اولیه بوده و رفتار تغذیه‌ای حیوان طبیعی باشد، میزان مذکور قابل قبول است.

•مصرف ماده خشک گروه‌های تولید را نباید هنگام شروع به مصرف TMR، بیش از اندازه لحاظ کرد زیرا در چنین حالتی تراکم مواد مغذی جیره کاهش یافته و احتیاجات مواد مغذی حیوان تأمین نمی‌شود. نظر به‌اینکه، حیوان حداقل 5‌درصد کمتر از مصرف پیش‌بینی شده، ماده خشک مصرف می‌کند لذا در متعادل کردن جیره‌های TMR باید مصرف خوراک به مقدار 5‌درصد از آنچه که پیش‌بینی می‌شود، کمتر باشد.

•چنانچه گله را با TMR تغذیه می‌کنند و این گله در شرایط محیطی نامناسب قرار دارد، باید تراکم انرژی جیره افزایش داده شود و درصورت امکان از چربی و علوفه دارای کیفیت بهتر (بدون استفاده از غلات بیشتر) در تغذیه گاوهای شیری استفاده شود. جهت جبران کاهش مصرف غذا (مصرف غذا 3/5‌درصد وزن زنده) باید تراکم انرژی خالص (NEL) به 0/81 مگا کالری در هر پوند برسد NFC و NDF جیره باید به ترتیب به 30و 25‌درصد کاهش داده شوند.

•چنانچه در تهیهTMR  از مواد وارداتی استفاده می‌شود، باید بیش از هر چیزی، هزینه جیره مورد توجه قرار گیرد. همچنین حمل‌و نقل، انبارداری، تغییرپذیری، طعم و ضایعات عمل‌آوری عواملی هستند که نباید نادیده گرفته شوند.

•گاو باید با نمره وضعیت جسمانی 3+تا4-(1لاغر، 5چاق)، زایمان کند. وضعیت جسمانی مذکور از اختلالات متابولیکی که بعد از زایمان رخ می‌دهد، پیشگیری بعمل می‌آورد. علت کاهش شدید تولید در دوره دوم شیرواری، وضعیت جسمانی نامناسب تلیسه در زایمان اول می‌باشد.

•جهت کاهش خطر بروز کتوزیس و اختلالات تولیدمثلی، گاو نباید یک نمره وضعیت جسمانی (سیستم 1 تا 5) و یا روزانه بیش از 2 پوند کاهش وزن پیدا کند. یک نمره وضعیت جسمانی برابر با تقریبا 6 تا 7 پوند شیر را تأمین می‌کند و اما پروتئین کافی برای 3 تا 4  پوند شیر را فراهم می‌نماید.

•برای جبران هر پوند کاهش وزن بدن، 2/3 مگا کالری انرژی برای شیردهی (NEL) (یا 2/5 پوند ماده خشک ذرت بدون پوسته)، مورد نیاز است. از مرحله پایانی دوره شیردهی، باید جهت جبران وزن بدن از دست رفته، استفاده شود. گاوها نسبت به جبران وزن بدن از دست رفته، در زمانی که هنوز شیر تولید می‌کنند، واکنش بیشتری نشان می‌دهند. این گاوها در مقایسه با گاوهای خشک، کمتر به عارضه کبد چرب مبتلا می‌شوند.

•درصورت لزوم جهت بهبود وضعیت جسمانی گاوهائی‌که در هنگام خشک کردن از وضعیت جسمانی چندان مناسبی برخوردار نمی‌باشند، می‌توان از مواد دانه‌ای (کنسانتره) در تغذیه آنها استفاده کرد. توصیه می‌شود که جهت تأمین صحیح و دقیق احتیاجات گاوهای خشک نژاد بزرگ، آنها را به دو دسته تقسیم کرده و جداگانه نگهداری نمایند.

مصرف مواد معدنی و ویتامین‌ها در جیره گاو شیری

•هر پوند از ماده خشک جیره غذایی باید حاوی تقریبا 1800 واحد بین‌المللی (IU) ویتامین A باشد. مثال: 97200- در هر پوند IU1800×پوند DMI54، 97200 واحد بین‌المللی ویتامین A در روز.

•هرپوند از ماده خشک جیره غذایی باید حاوی تقریبا 450 واحد بین‌المللی ویتامین D باشد.

مثال: 24300= در هر پوند IU450×پوند DMI54، 24300 واحد بین‌المللی ویتامین D در روز.

•هر پوند از ماده خشک جیره غذایی باید حاوی تقریبا 7 واحد بین‌اللملی ویتامین E باشد.

مثال: 378 = در هر پوند IU 7× پوندDMI 54، 378 واحد بین‌المللی ویتامین E در روز.

برخی از مشاورین تغذیه دام بیش از 500 واحد بین‌المللی در روز برای گاوهای تازه‌زا و 1000 واحد بین‌اللملی در روز برای گاوهای خشک توصیه می‌کنند استفاده از مکمل زیاد در تغذیه ممکن است تقریبا 20‌درصد از ورم پستان را که در دوره خشکی گاو اتفاق می‌افتد، پیشگیری نماید.

•ماده خشک جیره غذایی باید حاوی 0/3 ppm (یک در میلیون) سلنیوم باشد. 0/3 ppm برابر است با 0/00003‌درصد. 

مثال: 7/4= 0/00003‌× هر پوند mg 454000× پوند DMI 54، 7/4 میلی‌گرم سلنیوم در روز.

•در گاوهای خشک که با گراس (علف چمنی) تغذیه می‌شوند، سطح بیش از 0/1 پتاسیم در کل جیره غذایی، بعلت تداخل در بسیج کلسیم و اتصال آن به منیزیم، منجر به بروز مشکلاتی چون تب شیر، جفت‌ماندگی و زمین‌گیر شدن گاو در هنگام زایمان می‌شود.

•توصیه می‌شود که در صورت وجود تنش گرمایی، میزان پتاسیم (1/5‌درصد)، سدیم (0/5 درصد) و منیزیم (0/35‌درصد) جیره غذایی افزایش داده شود.

•جهت تأمین نیاز باکتری‌های شکمبه، نسبت ازت به سولفور باید 11 تا 13به 1 باشد.

•حیوان باید روزانه 30 گرم نمک دارای عناصر معدنی کمیاب جهت تأمین احتیاجات نگهداری و در ازاء تولید هر پوند شیر، یک گرم از نمک مذکور را مصرف کند تا کلر مورد نیاز آن تأمین شود.

•25% از مکمل مواد معدنی مورد استفاده در تغذیه گاوها در مرحله آغازین دوره شیردهی باید بصورت کمپلس حاوی، بخصوص مس، کبالت، منگنز و روی (روی- متیونین) باشد.

•در گله مستعد به تب شیری، باید مقدار مصرف روزانه کلسیم گاو خشک به 80 تا 100 گرم 0/5 تا 0/7 درصد ماده خشک جیره و مقدار مصرف روزانه فسفر به کمتر از 45 گرم (0/3 تا 0/35 درصد ماده خشک جیره) محدود شود. نسبت کلسیم به فسفر، بدون تجاوز مقدار فسفر از محدودیت اعلام شده، باید زیر2 باشد.

•در گله‌هایی که گریبان‌گیر تب شیر بوده و در عین حال استفاده از جیره‌هایی با کلسیم بالا، اجتناب‌ناپذیر است. باید تعادل کاتیونی- آنیونی (DC  AB) جیره بنحوی مورد توجه قرار گیرد که جیره از نظر DC AB، دارای تعادل منفی جیره آنیونی باشد. برای بالا بردن تراکم آنیون‌هایی مانند کلر، گوگرد و پتاسیم در جیره گاوهای خشک ممکن است نمکهای آنیونی نظیر کلرید آمونیوم، سولفات آمونیوم و سولفات منیزیم، در جیره گاوهای خشک بکار برده شود.

ترجمه: دکتر حسن نصیری مقدم (عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوس مشهد)