به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ در گذشته بیمارى مشمشمه (glanders) در اکثر کشورهاى اروپائى شیوع داشت ولى با به‌کارگیرى روش‌هاى کنترل و مبارزه وقوع آن به‌تدریج در طول قرون کاهش یافته است. بیمارى مشمشه هنوز در کشورهاى آسیائى و آفریقائى و آمریکاى جنوبى وجود دارد و در ایالت متحده آمریکا و اروپاى غربى از سال ۱۹۳۸ تاکنون عفونت اکتسابى به‌طور طبیعى دیده نشده است.
مشمشه یکی از بیماری‌های باکتریائی مسری خطرناک است که اغلب سبب ابتلاء تک سمی‌ها می‌گردد؛ بیماری بشدت کشنده بوده و از اهمیت بالائی در جمعیت‌های اسب برخوردار است. این بیماری از جمله بیماری‌های مهم مشترک بین انسان و دام می‌باشد. عامل بیماری: عا مل بیماری باکتری گرم منفی غیرمتحرک فاقد کپسول و غیر هاگزا بنام پزودومناس مالئی (Pseudomonas mallei) است که بعضاً در مراجع جدید به نام بورخولدریا مالئی (Burkholderia mallei) نیز نامیده شده است.
اپیدمیولوژی: پزودومناس مالئی یک انگل اجباری بوده که بسهولت توسط نور؛ حرارت و ضدعفونی‌کننده‌های معمولی ازبین می‌رود و بنظر نمی‌رسد در یک محیط آلوده بیش از شش هفته باقی بماند. اسب‌ها؛ قاطرها و الاغها از گونه‌های معمول در گیر می‌باشند. بیماری در اسب بیشتر بسمت شکل مزمن پیشرفت می‌نماید در صورتیکه قاطرها و الاغها بیشتر بشکل حاد بیماری مبتلا می‌شوند.
حیواناتی که از تغذیه بدی برخوردارند و یا در محیط نامطلوب نگهداری می‌شوند از حساسیت بیشتری برخوردارند. انسان نیز در زمره جانداران حساس به این عامل عفونی است که معمولاً بیماری منجر به مرگ می‌شود. حیوانات آلوده و یا حاملینی که در ظاهر سالم بوده واز بیماری جان سالم بدر برده‌اند عمده‌ترین منابع عفونت بشمار می‌آیند. نحوه انتشار آلودگی بدان صورت است که آسیبها و ضایعات ریوی (آبسه مانند) پاره شده و عامل بیماری بدرون برونشیولها راه یافته و باعث عفونی شدن مجاری تنفسیفوقانی می‌گردد که درنتیجه سبب دفع ارگانیسم از بینی و دهان خواهد شد.
انتشار بیماری اغلب از طریق بلع مواد غذائی آلوده با منشا ذکر شده اتفاق می‌افتد که در این زمینه آبشخورهای مشترک (آلوده) نقش بسزائی خواهند داشت. تماس مستقیم پوست با پوست آلوده و وسایل تیمار (مانند غشو) اگر چه می‌تواند خطرآفرین باشد لیکن بندرت ایجاد بیماری پیش‌رونده می‌نماید. همچنین انتشار بیماری از طریق استنشاقی نیز می‌تواند اتفاق بیافتد اما این شکل آلودگی احتمالاً تحت شرایط طبیعی نادر می‌باشد.
مشمشه هم‌اکنون از کشورهائی همانند آمریکای شمالی ریشه‌کن شده است اما مناطقی از جهان منجمله آسیای صغیر؛ آسیا و آفریقا همچنان آلوده می‌باشند. از آنجا که اخیراً پرورش و نگهداری اسب بویژه بصورت متراکم در حال رشد می‌باشد و جابجائی دامها در این شرایط بیش از گذشته و به مقاصد مختلف صورت می‌پذیرد؛ بروز و شیوع بیماری مشمشه در این جمعیتها دور از انتظار نمی‌باشد. در تحت چنین شرایطی میزان مرگ‌ومیر بسیار بالا خواهد رفت و در تعداد کمی از حیوانات که بظاهر بهبود می‌یابند (حاملین) بیماری ابقاء می‌یابد. بندرت ممکن است حیوانات بطور کامل بهبود یابند. گوشتخوارانی همانند شیر ممکن است با خوردن گوشت آلوده به بیماری مبتلا شوند. همچنین آلودگی در گوسفند و بز نیز دیده شده است.
همان‌طور که در بالا گفته شد انسان به بیمارى مشمشه حساس است و ابتلاء به آن اغلب منجر به مرگ مى‌شود افرادى‌که در تماس نزدیک با اسب‌ها، قاطرها و الاغها هستند و همچنین دامپزشکان و کارکنان آزمایشگاه‌ها بیشتر در معرض خطر ابتلاء قرار دارند.
نشانه‌های بالینی بیماری مشمشه
در شکل حاد بیماری: تب بالا؛ سرفه؛ آبریزش بینی همراه با انتشار تند زخم‌هایی روی مخاط بینی و همچنین ندولهایی بر روی پوست قسمت زیرین دستها و یا شکم بروز می‌نماید. مرگ در اثر سپتیسمی (ورود میکروب به خون) ظرف چند روز اتفاق می‌افتد.
در شکل مزمن بیماری: در این حالت از بیماری نشانه‌ها بستگی به محل‌هایی پیش‌بینی کردنی که ضایعات در آنها شکل گرفته‌اند خواهد داشت. هنگامی که موضعی شدن اصلی در ریه اتفاق بیفتد سرفه مزمن؛ تنفس دردناک و خونریزی‌های مکرر از بینی اتفاق خواهد افتاد. اشکال مزمن پوستی و بینی بیشتر با هم اتفاق می‌افتند. ضایعات مربوط به بینی بر روی قسمتهای زیرین دیواره میانی و قسمت غضروفی میانی؛ شکل می‌گیرند. ضایعات ذکر شده نخست به گونه ندولهائی با قطر یک سانتیمتر بوده که کم‌کم زخمی شده و می‌شود به یکدیگر متصل شوند. در مراحل نخستین تراوش‌های بینی به گونه سروزی بوده که می‌شود یک طرفی باشد و بعداً به گونه چرکی و سرانجام به گونه خون‌آلود خودنمایی یابد که به گونه معمول این چگونگی بینی؛ همراه با بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر فکی خواهد بود.
شکل پوستی بیماری (سراجه یا FARCY) با پیدایش ندول‌های زیر جلدی (به قطر ۱۲ سانتیمتر) که به تندی زخمی شده و واجد تراوش‌های چرکی برنگ عسل تیره (قهوه‌ای) خواهد شد تشخیص داده می‌شود. در برخی موارد ضایعات عمقی‌تر بوده و تراوش از راه فیستول‌های برپاشده بیرون می‌شود.
جانوران درگیر با فرم مزمن بیماری بیشتر تا چندین ماه بیمار بوده و پی‌در پی بهبودی را نشان می‌دهند ولی سرانجام یا از پادر آمده و یا با یک بهبود ظاهری بعنوان موارد پنهان باقی می‌مانند.
کنترل بیماری مشمشه در اسب‌ها
متأسفانه این بیماری واکسن و روش پیشگیری از راه ایمن‌سازی ندارد و اهم روش‌های مهار بیماری بر این پایه‌اند: رعایت شرایط قرنطینه‌ای کامل و پیشگیری از هرگونه آمدوشد دام. منظور از دام، دامی است که چگونگی آن از دید سلامتی دقیقاً مشخص نیست.
انجام آزمایش مالئین به‌گونه همیشگی به‌فاصله هر ۳ هفته تا هنگامی که جمعیت دلخواه در ۳ آزمایش پیاپی هیچگونه موردی از واکنش مثبت و یا مشکوک نداشته باشد. جداسازی و اعدام هرچه تندتر دامهای رآکتور که بدین منظوراقدامات بهداشتی زیر باید به دنبال تشخیص دام رآکتور انجام گیرد:
۱ - وسایل انفرادی و تیمار دام دچار بطورکلی سوزانده و معدوم شود.
۲ - جایگاه اسب با مواد ضدعفونیکننده (مناسبترین ضدعفونیکننده سود سوزآور می‌باشد) پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود؛ گندزدائی شده و حداقل بمدت ۶ هفته بکار گرفته نشود.
۳ - معدوم کردن اسب آلوده با نگرش به خطرات احتمالی؛ به گونه‌ای انجام پذیرد که تماس با دام به کمترین حد ممکن برسد.
۴ - محل دفن لاشه باید پیش از معدوم کردن دام آلوده آماده شده باشد؛ این محل باید بدوراز کانال آب، چشمه، کاریز و دیگر مسیرهای همگانی باشد.