به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ آنتی‌بیوتیک‌هایی که اختصاصاً در تغذیه دام مصرف می‌شوند که محصول ساخته شده همراه با یک غذای دیگر به‌عنوان ناقل مخلوط می‌شود و علاوه بر آنتی‌بیوتیک دارای مقدار ناچیزی مواد مغذی و مواد موثر دیگر می‌باشد سپس بصورت پیش مخلوط به بازار عرضه می‌شوند.
انواع آنتی‌بیوتیک‌های متداول در فرمول خوراک طیور
باسی‌تراسین Bacitracin
فلاوامایسین Flavamyci
اوا‌پارسین Aua prcin
عمل آنتی‌بیوتیک‌های غذایی دام
(1) تسریع در رشد
(2) افزایش استفاده از غذای خورده شده
چگونگی اثر آنتی‌بیوتیک‌ها بر دام
بر اثر عمل انتخابی روی باکتری‌های روده است بدین ترتیب که از رشد میکروب‌های موذی جلوگیری و سبب تحریک و رشد بعضی میکروب‌های مفید روده می‌گردد. تولید مواد لازم و مفید -ویتامین‌ها- عوامل ناشناخته رشد (UGF) را انجام می‌دهند.
آنتی‌بیوتیک‌ها به‌وسیله تولید‌کنندگان با نام تجاری به ثبت رسیده و به بازار عرضه می‌شوند و باید علاوه بر مفید بودن و قابل تحمل بودن برای حیوان و انسان زیان‌آور نباشند مصرف دز بالای آنتی‌بیوتیک (درمانی) بقایایی از آن در شیر و تخم‌مرغ دیده شده است بدین ترتیب برای جلوگیری از کمترین ریسک:
1- بین زمان قطع آنتی‌بیوتیک تا زمان کشتار دام مدت زمان مشخصی (15روز) باید رعایت شود.
2- آنتی‌بیوتیک باید تا سن مشخصی مصرف شود.
تاثیر آنتی‌بیوتیک‌های غذایی
آنتی‌بیوتیک‌ها درسه حوزه 1)فلور روده 2) جذب 3) متابولیسم آندروژن موثر واقع می‌شوند.
آنتی‌بیوتیک‌ها به هیچ‌وجه فلور روده را از بین نمی‌برند بلکه انواعی از میکروارگانیسمها را کم و بیش تاثیر قرار می‌دهند.
مثلا – باسی‌تراسین رشد باکتری‌های گرم مثبت را متوقف می‌سازند.
- تترا‌سیکلین رشد باکتری‌های گرم منفی -ریکتریاها- ویروسهای بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
تاثیرات کلی آنتی‌بیوتیک‌ها
اصولا اثر آنتی‌بیوتیک روی اسید نوکلئیک سنتز پروتئین از طریق سموم آنزیمی غیر‌فعال‌کننده‌های ماتریکسی و آنتی‌متابولیت‌ها انجام می‌شود.
آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر اینکه روی میکروب‌های لوله گوارش موثرند بر بافت‌های روده نیز موثرند بدین صورت‌که:
1)تشدید فعالیت برخی آنزیم‌های هضم
2) کاهش تولید توکسین در روده
3)اثر بر ترشحات غدد داخلی
4) افزایش ابقای ازت و بهره‌وری انرژی
5)صرفه‌جوئی در مصرف ویتامین‌ها و مواد‌معدنی
مصرف آنتی‌بیوتیک‌های غذائی در تغذیه دامها:
عمدتاً در تغذیه حیوانات در‌حال رشد به‌کار گرفته می‌شود افزایش وزن گوساله و خوک پرواری 20-15% کیفیت لاشه مستقیماً تحت تاثیر قرار نمی گیرد، در صورت کمبود پروتئین در غذا مقدار چربی لاشه اندکی نامناسب است، در صورت کافی بودن پروتئین جیره مصرف آنتی‌بیوتیک در نسبت گوشت و چربی لاشه تغییری ایجاد نمی‌کند کاهش مصرف غذا به میزان 5% دز مصرف در غذاهای جانشین شونده شیر برای گوساله بره و خوکچه در غذای پرورشی نشخوار‌کنندگان جوان تا سن 16 هفتگی 4ــ 2 برابر بیشتر است.
موننسین و لاسالوسید:
این دو آنتی‌بیوتیک در طیور به‌عنوان کوکسیدیو‌استات و در گاوهای گوشتی و گوسفند در بهبود تولید نیز موثرند.
چند اثر کلی:
تغییر در نسبت اسیدهای چرب فرار شکمبه و تولید بیشتر اسید پروپیونیک و در افزایش وزن مطلوب کاهش تجزیه پروتئین در شکمبه و افزایش هضم نشاسته در قسمت‌های بعد از شکمبه ولی موننسین بیشتر به‌عنوان مهار‌کننده نفخ مطرح می‌گردد مصرفشان در گاوهای شیرده مناسب نیست اما برای گاوهای پرواری بهره‌وری غذا را افزایش می‌دهند.
نکات لازم به ذکر
توام کردن آنتی‌بیوتیک‌ها دارای اثرات بیشتری است.
اگر یک آنتی‌بیوتیک برای یک یا چند سال مورد استفاده قرار گیرد اثر خود را از دست می‌دهد. در تغذیه آنتی‌بیوتیک‌ها اولویت با آنهائیست که یا جذب نمی‌شود یا مقدار جذبشان ناچیز است.
در کشورهای عضو بازار مشترک اروپا مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف (تترا‌سیکلین) به عنوان آنتی‌بیوتیک غذائی غیر مجاز است.
تاثیر آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها در شرایط بالا بودن سطح بیماری بلکه در شرایط تغییر اصطبل و تا زمانی که فرایند سازگاری ادامه دارد نیز شدید خواهد بود.
غذاهای دارای مواد تسریع‌کننده رشد باید برچسبی همراه داشته باشند که مشخص‌کننده نوع مواد، دز مصرف و قابلیت نگهداری باشد.
باید دستورالعمل تغذیه در رابطه با حداکثر سن حیوان و مدت زمان انتظار نیز ضمیمه شود تا کشاورز ملزم به اجرا و پاسخگوی مسئولیت آن باشد.
نویسنده: مهندس قاسم خلیل پور