به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ ویتامین E موثرترین آنتی‌اکسیدان بیولوژیکی بوده و کمبود آن منجر به تخریب اکسیداتیو بافت‌های حاوی لیپید می‌شود آثار زیان‌بار کمبود ویتامین E طی یک دوره 3-4 هفته‌ای و پس از تخلیه کامل ذخایر این ویتامین از بافت‌ها بروز می‌نماید. علائم کمبود از کاهش باروری تا ایجاد علائم و نشانه‌های اختصاصی بر اساس سن و جنس متفاوت است.
آثار اختصاصی کمبود ویتامین E که تحت شرایط تجاری دارای اهمیت اقتصادی هستند به شرح زیر می‌باشند:
خیز زیر جلدی بر اثر کمبود ویتامین E
اکسیداسیون لایه‌های لیپیدی غشاهای سلولی مفروش‌کننده دیواره مویرگ‌ها منجر به دگرگونی ساختار این سلول‌ها شده و موجب افزایش نفوذ‌پذیری و نفوذ مایع و اکسودا به بافت‌های زیر‌جلدی می‌گردد که در اغلب موارد این حالت به صورت تورمی نرم در پشت چینه‌دان مشاهده می‌گردد. جوجه‌های حاصل از مرغ‌هایی که دچار کمبود ویتامین E هستند ، در سن دو هفتگی علائم خیز زیر‌جلدی (Exudative Diathesis) را نشان می‌دهند. در موارد پیشرفته کمبود، خونریزی زیر‌جلدی نیز ممکن است مشاهده شود.
انسفالومالاسی بر اثر کمبود ویتامین E
افزایش محتوی لیپیدی هر اندامی موجب نیاز بیشتر به ویتامین E جهت ممانعت از اکسیداسیون می‌شود. مقادیر فراوان لیپید در بافت مغزی موجب حساسیت فراوان این اندام نسبت به کمبود ویتامین E می‌گردد. انسفولومالاسی (Encephalameixie) با ایجاد جراحات استجاله‌ای در مغز جوجه‌های جوان تا سن 6 هفتگی و در اثر خیز و خونریزی در مخچه مشاهده می‌شود. زمان بروز نشانه‌ای درمانگاهی تحت تاثیر سطوح ویتامین E است، که توسط مرغ مادر به زرده منتقل شده و جهت استفاده جوجه در زمان تفریح در دسترس می‌باشد میزان احتیاجات ویتامین E همچنین تحت تاثیر اسپد لینولنیک خوراک می‌باشد .
نقش ویتامین E در دستروفی عضلانی
استحاله دیستروفیک سلول‌های عضلانی در اثر کمبود ویتامین E اغلب در عضلات سینه و ران مشاهده می‌گردد. ماکیان در همه سنین نسبت به دیستروفی عضلانی (Muscular Dystrophy) حساس بوده و هنگامی که عضلات پا مبتلا می‌شود به‌طور مشخصی علائم عدم تعادل را نشان داده و تمایل به راه رفتن ندارند.
در موارد شدید کمبود ویتامین E جراحات استحاله‌ای ممکن است در سنگدان و عضلات قلبی نیز مشاهده گردد. میزان شدت جراحات همچنین تحت تاثیر کمبود اسیدهای آمینه گوگردی نیز می‌باشد.
تأثیر کمبود ویتامین E بر باروری و قابلیت جوجه‌درآوری
تخریب اکسیداتیو بافت بیضه و اسپرموها موجب عقیم شدن خروسها می‌گردد. در موارد پیشرفته کمبود ویتامین E عقیم شدن خروسها ممکن است به‌صورت دائمی ادامه یابد قابلیت جوجه‌درآوری در اثر مرگ جنین ها ابتدا در چهارمین روز انکوباسیون و مجدداً در 2-3 روز قبل از تفریح کاهش می‌یابد، مرگ جنینی گردش خون رخ می‌دهد.
کمبود ویتامین E و کاهش تولید تخم‌مرغ
کاهش تولید تخم‌مرغ به‌طور اولیه در اثر تخریب اکسیداتیو فولیکول‌های تخمدان ایجاد شده و سپس طی 2-3 هفته همزمان با تخلیه کامل بافت‌ها از ویتامین E به‌میزان وسیعی نمایان می‌شود در مرغ‌های مادر در اثر کمبود ذخیره ویتامین E در زرده به‌خاطر افکنده شدن و در نتیجه تکامل جنین و همچنین سرزندگی جوجه‌های حاصل طی اولین هفته زندگی تحت تاثیر قرار می‌گیرد .
تأثیر کمبود ویتامین E بر سر زندگی جوجه‌ها
طی اولین روزهای پس از تفریح و تا زمان تکامل کافی دستگاه گوارش جوجه‌ها قادر به استفاده از ویتامنی E خوراک نیستند و احتیاجات فیزیولوژیکی ویتامین E طی 4-5 روز اول زندگی می‌بایستی از طریق زرده تامین شود. جوجه‌های حاصل از مرغ‌های مادر دچار کمبود ویتامین E مقادیر ناکافی از این ویتامین دریافت نموده و در نتیجه نسبت به عوامل استرس‌زای فیزیولوژیکی و ایمونولوژیکی بسیار حساس و ضعیفی داشته و دچار تلفات بالایی طی اولین هفته زندگی می‌شوند.
علاوه بر این جوجه‌ها در صورتی که با خوراک حاوی مقادیر ناکافی مکمل ویتامین E تغذیه شوند علائم کمبود ویتامین E را نشان خواهند داد .
نقش ویتامین E بر پاسخ ایمنی در طیور
نقش ویتامین E در پاسخ ایمنی سلولی و هموره به‌خوبی شناخته شده است کمبود ویتامین E منجر به پاسخ ایمنی کمتر از حد معمول می‌گردد. تحت شرایط تجاری انتقال پادتن مادری و نیز پاسخ به واکسیناسیون نیز ممکن است کمتر از حد مناسب باشد. در موارد شیوع بیماری باعلائم بالینی پاسخ ایمنی کمتر از حد معمول بوده و پاسخ به مواد دارویی نیز در کمترین میزان می‌باشد و ممکن است مدت زمان بیماری طولانی شود .
همولیز گلبولهای قرمز
سطوح ناکافی و یتامین E در بدن، گلبولهای قرمز را نسبت به تخریب اکسیداتیو غشاء سلولی مستعد می‌نماید. اکسیداسیون لایه‌های لیپیدی غشاء سلولی سبب افزایش نفوذ‌پذیری سلول و نهایتاً ایجاد همولیز (Haemolysis) گلبولهای قرمز می‌شود .
منبع: www.iran-poultry.com