به گزارش «سرویس دام،طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ تغییرات دما، مصرف خوراک، افزایش وزن بدن، ویژگی‌های لاشه و سیستم ایمنی حیوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، استرس گرمایی موجب کاهش غلظت سرم و افزایش کبدی ویتامین‌هایی E،C،A و مواد معدنی مانند آهن، روی، سلنیوم و کروم می‌گردد. استرس گرمایی موجب افزایش دفع مواد‌معدنی و کاهش سرعت ماندگاری کلسیم، آهن، پتاسیم، سدیم و روی در جوجه‌های گوشتی می‌گردد. هنگامی که دمای محیط و رطوبت نسبی بیشتر از حد طبیعی رود توانایی کلی پرنده کاهش پیدا می‌کند که این پدیده منجر به تغییرات فیزیولوژیکی در بدن حیوان می‌شود. گلوتامات پراکسیداز نقش تنظیم‌کننده پراهمیتی در پاسخ حیوانات به شرایط استرس‌زا است و این پاسخ زمانی موثر خواهد‌بود که کوفاکتورهایی مانند سلنیوم پراکسیداز، مس، روی و منگنز در دسترس باشند. روش‌های مدیریتی بسیاری جهت مقابله با استرس گرمایی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به نقش تغذیه صحیح حیوان و گنجاندن ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان‌کننده و مواد‌معدنی مانند مکمل روی در جیره آن‌ها اشاره نمود. روی به عنوان عنصری ضروری جهت عملکرد مطلوب پرنده و تقویت سیستم ایمنی آن شناخته شده‌است. هدف از این مقاله توجه به نقش آنتی‌اکسیدانی روی در پرندگان مواجه با استرس گرمایی و روش‌های مدیریتی صحیح جهت مقابله با اثرات زیان‌بار آن می‌باشد.
مقدمه
روی جهت عملکرد متابولیکی و فعالیت سیصد آنزیم در بدن لازم است و از مهم‌ترین ویژگی روی خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن است و کمبود آن در جیره غذایی موجب افزایش خسارت اکسیداسون غشا سلول به دلیل وجود رادیکال‌های آزاد می‌گردد گرچه مکانیسمی که چگونه روی عمل آنتی اکسیدانی را انجام می‌دهد هنوز ناشناخته مانده است اما نقش آنتی‌اکسیدان‌کنندگی آن کاملا مشهود است. روی همچنین در سنتز مت آلانتیئونین و سنتز پروتین غنی از سیستین نقش دارد.
کمبود روی
کمبود روی موجب کاهش اشتها و کاهش در سرعت رشد حیوان می‌گردد مطالعات نشان داده‌است رویان‌هایی که با کمبود روی مواجه بودند دارای اسکلت بدنی غیرطبیعی می‌باشند همچنین کمبود این عنصر موجب کاهش سطح هورمون رشد و کاهش در فاکتور رشد شبه انسولین و کاهش در عملکرد گیرنده هورمون رشد و پروتئین متصل به هورمون رشد می‌گردد و علائم کمبود آن شامل ورم در پاها و کاهش پردرآوری می‌باشد آنالیز پر یک ابزار دقیق جهت تخمین ذخیره مواد‌معدنی مانند روی در بدن است رشد و ذخیره مناسب مینرال‌ها در پلاسما و بافتها نشان‌دهنده پاسخ معتبر و قابل اطمینانی از زیست فراهمی مینرال‌ها در جیره و نحوه پردرآوری حیوان می‌باشد. نیاز روی جوجه‌های گوشتی ممکن است مختلف و متفاوت باشد کمبود روی احتمالا به دلیل اختلال در تشکیل شیلومیکرون‌ها موجب اختلال در جذب ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین‌های E و A می‌گردد.در مطالعه‌ای که بر بلدرچین‌های در معرض استرس گرمایی انجام شده‌است نشان داده شد که مواد‌معدنی آنتی‌اکسیدان کننده مانند روی موجب کاهش اثرات مضر بر بلدرچین شده است.
منابع روی آلی ممکن است نسبت به منابع روی غیرآلی برای جوجه‌های گوشتی بیشتر در دسترس باشد، در مطالعه دیگری که بر بلدرچین انجام شده‌است نشان داده شد که سولفات روی موجب افزایش کیفیت لاشه حیوان تحت شرایط گرمایی می‌شود و روی به میزان ۳۰ میلی گرم بر کیلوگرم در پاسخ عملکردی بلدرچین جهت مواجه با استرس گرمایی میزان مطلوبی است. ادوارد در سال ۱۹۹۴ گزارش کرد که حدودا ۳۰-۱۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم از مکمل روی موجب افزایش در سرعت رشد جوجه‌های گوشتی می‌شود. پیترسون نیز در سال ۲۰۰۴ اثرات سولفات روی را بر عملکرد رشد بررسی و کاهش کل نیتروژن مدفوع را مشاهده کردند در تیمارهایی که روی وجود داشت کاهش در نیتروژن کود ماکیان مشاهده شد اما اکسید روی را به عنوان منبع مناسب‌تری از روی جهت جلوگیری از کاهش نیتروژن اتمسفر معرفی نمود. روی یکی از اجزای مهم آنزیم انهیدرازکربنیک است که جهت فراهم کردن کربنات در طی تشکیل پوسته تخم‌مرغ لازم است. مطالعات نشان داده است که ۸۰ میلی گرم بر کیلوگرم از روی به صورت روی- متیونین موجب پیشرفت در وزن تخم‌مرغ و کاهش در نقص پوسته در مرغ‌های مواجه شده با شرایط استرس گرمایی می‌گردد.
مطالعات انجام شده بر نقش آنتی‌اکسیدانی روی
چندین مطالعه نشان داده‌است که استرس گرمایی موجب افزایش تولید رادیکال‌های آزاد می گردد غلظت مالوندی آلدهید (MDA) به عنوان یک شاخص نشان‌دهنده پراکسیده شدن لیپیدها است سطوح بالای MDA کبدی و سرم در پرندگان مواجه با استرس موجب دفع ۳۰ تا ۶۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی از بدن می‌شود همچنین اثبات شده است که استفاده از ۳۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم از سولفات روی موجب کاهش در غلظت MDA سرم و افزایش درغلظت‌های ویتامین‌های E،C،A در شرایط استرس گرمایی می‌شود. مکمل روی موجب کاهش در غلظت گلوکز و کلسترول و غلظت MDA در جوجه‌های گوشتی تحت شرایط استرس گرمایی می‌شود به طور کلی دو عنصر روی و منیزیم باث کاهش سطوح MDA پلاسما می‌گردد و روی نقش مهمی جهت سرکوبی رادیکال آزاد دارد وموجب مهار NADPH و پراکسیده شدن غشا می‌شود.
روی می‌تواند جهت اتصال به غشای سلولی با فلزاتی مانند آهن و مس رقابت کند و باعث کاهش تولید رادیکال‌های آزاد گردد روی به عنوان یک عامل آنتی‌اکسیدان کننده با ویتامین E در تعامل است.
اثر روی در استرس گرمایی بر سیستم ایمنی
روی در عملکرد بهینه سیستم ایمنی، سلول‌های تیموس، سلول‌های مغز استخوان و عملکرد ۴ ایمینوگلوبولین IgG، IgM، IgA، IgE دخیل است این عنصر در پلاسمای خون، گلبول‌های قرمز و سفید وجود دارد. روی همچنین در حفظ سلامت و عملکرد مطلوب سلول‌ها در سیستم ایمنی ذاتی نقش دارد ماکروفاژها خط دفاعی مهم در پرندگان تلقی می‌شوند و این در حالی است که استرس گرمایی موجب کاهش درصد ماکروفاژها می‌گردد پرنده دارای جیره روی بالا دارای ماکروفاژهای فعال‌تری است. درمطالعه‌ای که بر موش صحرایی انجام گرفت روی جهت عملکرد مطلوب ماکروفاژها اهمیت داشت. همچنین مقدار روی بیشتر از ۴۰ MPP در جیره آن‌ها موجب افزایش در تیتر آنتی‌بادی می‌گردد.
اثر روی بر استخوان
افزایش روی جیره موجب افزایش ذخیره روی کافی در درشت‌نی می‌گردد و همچنین مقاومت استخوان را بهبود می‌بخشد هنگامی که حیوان در معرض کمبود روی قرار‌می‌گیرد بدن از روی ذخیره شده در استخوان استفاده می‌نماید.
روش‌های مدیریتی جهت مقابله با استرس گرمایی
– روش‌های مختلفی جهت تعدیل اثرات منفی دمای بالای محیط وجود دارد که از آن‌جمله می‌توان به افزایش در سرعت تهویه یا استفاده از خنک‌کننده‌ها در محیط سربسته اشاره کرد.
-روش دیگر توجه به نقش تغذیه در مواجه با استرس گرمایی و استفاده از ویتامین‌ها و مواد‌معدنی‌های آنتی‌اکسیدانی مانند روی و همچنین مکمل‌های چربی جهت تأمین انرژی مورد نیاز حیوان می‌باشد.
-روش بعدی استفاده از آب‌های حاوی مواد معدنی مانند روی، سدیم، پتاسیم و.. جهت تامین الکترولیت‌ها و حفظ تعادل اسیدی- بازی در بدن حیوان می‌باشد.
نتیجه گیری
استفاده از مکمل روی در جیره غذایی جوجه‌های گوشتی به عنوان یک عنصر که دارای نقش آنتی‌اکسیدان‌کننده می‌باشد جهت حفظ و عملکرد مطلوب پرنده تحت شرایط دمای بالا و مهار آزاد شدن مقدار زیادی از رادیکال‌های آزاد امری ضروری و حیاتی محسوب می‌شود.