به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ ایجاد بیش از حد فشار حرارتی بر گاو در اثر درجه حرارت و رطوبت بالای محیط، موجب استرس گرمایی در گاوها می‌شود. در طی استرس گرمایی، مصرف خوراک ۸ تا ۱۲% یا بیشتر کاهش می‌یابد. این کاهش مصرف خوراک، موجب کاهش تولید اسید چرب فرار در شکمبه شده و در نتیجه تولید کاهش می‌یابد. کاهش مصرف علوفه، ترکیب شکمبه را تغییر می‌دهد و موجب اسیدوز و کاهش یافتن مقدار چربی شیر می‌گردد. علوفه‌ها نسبت به جیره‌ی غلات گرمای بیشتری تولید می‌کنند، در نتیجه به کاهش مصرف خوراک کمک می‌نمایند. جهت رفع کردن این مشکل، در طول تابستان دام باید با علوفه‌ی کیفیت بالا تغذیه شود. بنابراین به جیره نگهداری نیاز کمتری می‌باشد. احتیاج انرژی گاو برای شیردهی غیر‌قابل تغییر بوده و نیازهای انرژی گاو برای نگهداری در سرما افزایش می‌یابد. از این‌رو مصرف ممتد مواد مغذی کافی، از اتلاف تولید شیر جلوگیری می‌نماید. استرس حرارتی اجتناب ناپذیر است، اما اثرات آن را در صورت مدیریت مطلوب تغذیه، می‌توان به حداقل رساند.
علائم استرس حرارتی در گاو شیری
از علایم استرس گرمایی افزایش تنفس‌های سطحی، باز کردن دهان هنگام تنفس، آویزان کردن زبان، عرق فراوان، کاهش تقریبی ۱۰% تولید شیر و غذای مصرفی در گاوهاست. با افزایش دما از ۳۴ به ۴۰ درجه سانتیگراد و رطوبت از ۵۰ به ۸۰%، گاوها کاهش شدید تولیدی و به‌طور معمول بیش از ۲۵% را نشان می‌دهند.
استرس حرارتی سبب کاهش تولید و نرخ آبستنی گاوهای شیری در طول تابستان می‌شود. این خسارات در کاهش مقدار شیر تولیدی، افزایش تعداد روزهای باز و کاهش نرخ گوساله‌زایی تظاهر می‌یابد. عقیده بر آن است که دامنه‌ی حرارتی گاوهای شیری باید بین ۲۵ تا ۶۵ درجه‌ی فارنهایت باشد. در دمای بالاتر ا ۸۰ F، مصرف خوراک کاهش می‌یابد که تأثیر منفی بر تولید خواهد داشت. در دمای ۹۰ F یا بالاتر، معمولاً کاهش ۳ تا ۲۰ درصدی در تولید شیر روی خواهد داد. رطوبت همواره نقش قابل توجهی را در استرس حرارتی دارد. میزان خطرآفرین آغاز استرس حرارتی گاو، دمای ۱۰۰ F و رطوبت ۲۰% می‌باشد. محدوده‌ی کشنده برای گاوهای شیری دمای ۱۰۰ F و رطوبت ۸۰% است.
مصرف خوراک گاو شیری در آب و هوای خیلی گرم به صورت خود به خودی کاهش می‌یابد. گاوها در اوایل شیردهی به طور سریعتر و شدیدتری تحت تأثیر گرما واقع می‌شوند. علوفه‌ها نسبت به جیره‌ی غلات گرمای بیشتری تولید می‌کنند، در نتیجه به کاهش مصرف خوراک کمک می‌نمایند. جهت رفع کردن این مشکل، در طول تابستان باید علوفه با کیفیت بالا تغذیه شود. بنابراین به جیره نگهداری نیاز کمتری می‌باشد. ( هیچ گاه نباید سطح فیبر جیره در ADF از ۱۸ تا ۱۹% و در NDF از ۲۵ تا ۲۸% کاهش یابد)
روش های درمان استرس گرمایی در گاو
اگر مصرف خوراک گاوها در طول استرس حرارتی‌شان کاهش یابد، بیشتر مواد معدنی مورد نیاز، در حجم کوچکتری از خوراک قرار داده می‌شوند. روش‌های کاربردی افزایش دادن غلظت ماده‌ی مغذی، خوراک دادن با علوفه مرغوب، خوراک‌دهی بیشتر با دانه غلات و استفاده از چربی‌های مکمل می‌باشد. مواد معدنی در طی ماه‌های گرم تابستان، به آسانی تخلیه می‌شود. تنفس و عرق کردن سبب اتلاف بیش از اندازه‌ی آب خواهد شد، در نتیجه سطوح مواد معدنی کاهش می‌یابد. پتاسیم می‌تواند از ۳/۱% به ۵/۱% ماده‌ی خشک کل جیره افزایش پیدا کند، سدیم به ۵/۰% و سطوح منیزیم به ۳% افزایش یابد. اگر علوفه کمتری مصرف شود و علوفه کیفیت بالایی داشته باشد فعالیت نشخوار ممکن است کاهش یابد.
در گاوداری‌ها تبعاً استفاده‌ی به موقع از بافرها در مصرف خوراک، در تعادل PH شکمبه و تولید شیر اهمیت به سزایی دارد. اولین هدف تولید کننده در خوراک دادن، باید مصرف خوراک برای نگهداری و محدود کردن اثر منفی استرس حرارتی بر تولید شیر باشد. توصیه می‌شود هنگام آب و هوای گرم و مرطوب، تعداد دفعات خوراک‌دهی در هر روز افزایش یابد. افزایش تعداد دفعات خوراک‌دهی به گاودار این امکان را می‌دهد که علایم استرس حرارتی را با دقت بیشتری تشخیص دهد.
پیشنهاد دیگر این است که میزان خوراک در دسترس را، در ساعات سرد روز مانند اوایل صبح و یا در بعد از ظهر، افزایش داد. خوراک دادن ۶۰ تا ۷۰ درصد جیره در بین مدت ۸ بعد از ظهر و ۸ صبح، جهت افزایش دادن میزان تولید شیر در آب و هوای داغ، موفقیت‌آمیز بوده است. قبل از تغییر دادن جیره در ماه‌های گرم تابستان، جهت اطمینان با متخصص تغذیه مشورت شود. باید به خاطر داشت، استرس بیش از حد گاوها در طی این دوره، اثرات منفی بر سیستم تولید‌مثلی می‌گذارد. تعدیل جیره در آب و هوای گرم برخی مواردی که مدیران، در هنگام خوراک دادن گاوهای شیری شیرده در طی آب و هوای گرم، مد نظر قرار می‌دهند، دفعات خوراک‌دهی، زمان خوراک‌دهی (سردترین زمان روز)، فاصله‌ی مساوی بین خوراک‌دهی (تغذیه‌ی گروهی تمام گاوها بدون ایجاد ازدحام )، آب سرد فراوان و جریان هوا می‌باشد.
کاهش دادن درصد علوفه در جیره (تغذیه‌ی بیشتر کنسانتره) می‌تواند موجب بیشتر شدن جیره‌های قابل هضم گردد. هر چند، گله‌های زیادی را با مقدار حداکثری از کنسانتره تغذیه می‌کنند اما این مسئله موجب بروز مشکلات زیادی برای اسید شکمبه می‌گردد و در نهایت گاوها از خوراک می‌افتند. بنابراین می‌بایست علوفه‌ی با کیفیت بالا تغذیه شود تا سطح ADF از ۱۸ تا ۱۹% پائین‌تر نیاید. بی‌کربنات سدیم می‌تواند به خاصیت بافری شکمبه کمک نماید. مواد افزودنی دیگری مانند قارچ کشت شده (Aspergillus oryze) و نیاسین (جهت بهبود یافتن مصرف انرژی) در آب و هوای گرم تا حدی موفقیت‌آمیز می‌باشند. این افزودنی‌ها را معمولاً با هم بکار نمی‌برند.
انرژی
چربی تکمیلی را می‌توان برای افزایش دادن مصرف انرژی اضافه کرد. این نوع چربی می‌تواند کاملاً از بذرهایی چون بذر کتان یا سویا، پیه، منابع غیر فعال شکمبه یا تلفیقی از این موارد باشد. بیشتر جیره‌هایی که فاقد خوراک‌های با چربی بالا می‌باشند، حدود ۳% چربی دارند (براساس ماده‌ی خشک). ۲ تا ۳% چربی دیگر را می‌توان از دانه‌های روغنی در نظر گرفت. بنابراین جیره‌ها حدود ۵ تا ۶% چربی دارند. برای بالاتر از این حد باید از منابع تجارتی در دسترس استفاده نمود.
باید توجه داشت که میزان چربی کل جیره، نباید از ۷ تا ۸% ماده‌ی خشک تجاوز نماید. زیرا در غیر این صورت اسیدهای چرب، باعث کاهش یافتن جذب روده‌ای کلسیم و منیزیم می‌شوند. هنگامی که از خوراک‌های پر‌چربی استفاده می‌شود، احتیاجات برای این دو ماده‌ی معدنی افزایش می‌یابد. در این زمان باید به ترتیب ۹/۰% و ۳۵/۰% جیره را کلسیم و منیزیم در نظر گرفت. هم چنین از تغذیه‌ی بیش از حد چربی مخصوصاً در آب و هوای گرم باید اجتناب شود. تغذیه‌ی بی رویه می‌تواند موجب بروز مشکلاتی برای عملکرد شکمبه و کاهش مصرف ماده‌ی خشک شود.
پروتئین
از تغذیه‌ی بیش از حد پروتئین در طی آب و هوای گرم باید اجتناب نمود، زیرا انرژی را به سمت تولید نیتروژن اضافی می‌برد. این نیتروژن توسط کلیه‌ها از بدن دفع خواهد شد. جیره‌ها بر اساس ماده خشک معمولاً باید کمتر از ۱۸% پروتئین داشته باشند. تنها گاوهای پرتولید نیاز به جیره با ۱۸% پروتئین دارند.
مواد معدنی
در آب و هوای گرم احتیاج برای برخی مواد معدنی افزایش می‌یابد. این امر ناشی از افزایش عرق کردن و ادرار کردن حیوان است که در نتیجه بیشتر مواد‌معدنی دفع می‌شوند. پتاسیم باید به حداقل ۵/۱% ماده‌ی خشک جیره، سدیم به ۴۵/۰% و منیزیم به ۳۵/۰% افزایش یابد. مواد معدنی کامل اختصاصی، که سطوح بالاتری از پتاسیم و سدیم دارند را باید تنها پس از خیز پستان، به گاوهای شیرده، به عنوان مکمل داده شود.
ویتامین‌ها
برخی از متخصصان تغذیه، افزودن ویتامین‌های مکمل را در طی استرس حرارتی پیشنهاد می‌کنند. اگر ۱۰۰۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) ویتامین A، ۵۰۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D و ۵۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین E در هر روز به جیره غذایی اضافه شود، از نظر مدیریت تغذیه عمل مناسبی صورت نگرفته است. چرا که گاوها می‌توانند ویتامین D را در معرض نور خورشید بسازند بنابراین در طول تابستان نیاز کمتری به این ویتامین می‌باشد. هم‌چنین، گاوها قادرند ویتامین E را از گیاهان تازه برداشت شده یا علوفه‌ی مرتعی که سطوح بالاتری از این ویتامین دارند، بدست آورند. از این‌رو در نظر گرفتن ویتامین‌های مکمل در طول تابستان، به دلیل هزینه‌ی بالای آن، معمولاً توصیه نمی‌شود.
موارد دیگری که پرورش‌دهندگان گاو شیری، در زمان وقوع تنش گرمایی باید مد نظر قرار دهند عبارتند از:
۱) کل خوراک‌های جیره مخلوط شوند، تعداد دفعات خوراک‌دهی افزایش یابد اما در مقادیر کمتر و در اوقات سردتر روز، بافرها یا مخمر کشت شده افزوده شود، خوراک نامطبوع از جیره بیرون کشیده شود، حذف نمودن خوراک‌های قدیمی، استفاده کردن از خوراک‌های با کیفیت بالاتر و خوش خوراکی بیشتر.
۲) از علوفه‌های با کیفیت بالا و خوراک‌های با قابلیت هضم بیشتر تغذیه شود.
۳) از تخمیر ثانویه‌ی خوراک دام باید جلوگیری شود. جهت این امر می‌توان در بالای مخزن خوراک سایبان تهیه نمود، از بازدارنده‌های کپک مانند اسید پروپیونیک استفاده کرد. تغذیه‌ی گاوها در شب، اضافه کردن آب به جیره‌های خشک و افزایش دادن سیلوی ذرت در جیره برای پائین آوردن PH جیره، از راهکارهای دیگر برای جلوگیری از تخمیر مجدد خوراک‌ها می‌باشند.
۴) ثابت نگهداشتن زمان‌های تغذیه و اجتناب از خوراک دهی نامنظم.