اصول پرورش و نگهداری قرقاول

به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ قرقاول یکی از زیباترین گونه‌های پرندگان زینتی می‌باشد و بسیاری از افراد جامعه به پرورش، نگهداری، شکار و یا مصرف گوشت این پرنده علاقمند هستند. پرورش این پرنده به‌منظور بهره‌برداری به‌صورت واحدهای گوشتی و بندرت در جهت تولید تجاری تخم آنها صورت می‌گیرد.

 در حالت طبیعی این پرنده به‌صورت وحشی در طبیعت زندگی می‌کند و از دیرباز توسط آدمی شکار شده است، در چند دهه اخیر گرایش‌های زیادی به مصرف گوشت آنان در جوامع غربی و بسیاری دیگر از جوامع بشری مشاهده شده است.

قرقاول با نام علمی‌فازیانوس کلیچیکوس [Phasianus Calchicus] و نام انگلیسی فزنت [Pheasant]  متعلق به خانواده فازیانیدها، راسته مرغ سانان [Glliformes] از رده پرندگان [Aves] می‌باشند.

در ایران یک گونه قرقاول و چهار زیرگونه آن زندگی می‌کند. قرقاول‌های ایران از خالص‌ترین قرقاول‌های دنیا هستند. زیرگونه قرقاول‌های ایران عبارتند از: قرقاول تالش، ارسباران، سرخس و گلستان.

خصوصیات و مشخصات  قرقاول‌ها

در قرقاول‌های ماده، رنگ پرها نخودی تیره با لکه‌های قهوه‌ای است و شباهت زیادی با رنگ محیط دارد این رنگ باعث می‌شود که قرقاول‌های ماده در طول دوران طولانی خوابیدن روی تخم‌ها و زمان پرورش دادن جوجه‌ها از دید دشمنان پنهان بمانند. قرقاول‌ها، پاهای بلند و قوی دارند که می‌توانند به مدت طولانی بدوند و اگر خطر نزدیک شود قادر به پرواز می‌باشند اما پرواز طولانی ندارند و پس از یک پرواز کوتاه به زمین می‌نشینند و خود را در میان بوته‌ها پنهان می‌کنند.

طول بدن این پرنده کمتر از یک متر است و وزن نر آن به 5/1 کیلوگرم می‌رسد. این پرنده شباهت زیادی به مرغ خانگی دارد با این تفاوت که قرقاول‌ها دم بسیار بلندی دارند که حدود نصف طول بدن آنهاست. پرهای دم 9 جفت و جفت وسطی بلندتر است.

عادت‌ها و رفتارهای قرقاول

قرقاول‌ها به‌صورت اجتماعی زندگی می‌کنند در فصل تولیدمثل هر گروه، تنها یک نر و چند ماده وجود دارد. پرنده نر نقش رهبری را بر عهده دارد. ولی برای خوابیدن روی تخم‌ها و پرورش جوجه‌ها علاقه‌ای از خود نشان نمی‌دهد. در فصل تابستان، دسته‌های قرقاول شامل مادر و جوجه‌ها هستند ولی در فصل پاییز، اجتماع خانوادگی از هم پاشیده می‌شود و قرقاول‌های هرگروه با هم مخلوط می‌گردند.

قرقاول‌ها، پاهای قوی و بلندی دارند و می‌توانند مدت طولانی باسرعت بدوند. در هنگام احساس خطر با حالتی قوزمانند از میان بوته به‌سرعت می‌گذرند و از محل خطر دور می‌شوند ولی وقتی که خطر خیلی نزدیک باشد لا‌به‌لای بوته‌ها مخفی می‌شود و اگر گاهی مخفیگاهش آشکار شود، پرواز می‌کند. در هنگام پرواز اول کمی به حالت عمودی از زمین بلند می‌شود این پرواز با سر و صدای زیادی همراه است. پس از کمی اوج‌گیری که ارتفاع آن به ارتفاع پوشش گیاهان منطقه بستگی دارد، پرواز حالت افقی پیدا می‌کند. قرقاول‌ها در زمان پرواز آسیب‌پذیرند زیرا پرندگان شکاری می‌توانند آنها را به آسانی در هوا شکار کنند به همین دلیل قرقاول‌ها پرواز طولانی ندارند و در ارتفاع بالا پرواز نمی‌کنند. پس از یک پرواز کوتاه به زمین می‌نشینند و خود را در بین بوته‌ها و درختان بلند پنهان می‌کنند.

انواع قرقاول‌

انواع بسیاری متنوعی از قرقاول‌ها وجود دارند که شامل: 

1- قرقاول‌های شکاری  (Phasianus) :

این دسته از قرقاول‌ها جثه‌ای ‌متوسط با دمی طویل به تعداد 18 شاهپر دارند. آنها در 33 شکل گوناگون در اغلب نقاط دنیا بجز آفریقا و آمریکای جنوبی پراکنده هستند.

قرقاول‌های قفقاز (Colchicus)

قرقاول‌های طوقی چینی (Torquatus)

قرقاول‌های قرقیزی طوقی (Mongolicus)

قرقاول‌های الوان ژاپنی (Versicolor)

2- موتاسیون‌های قرقاول‌های شکاری

از قرقاول‌های شکاری که در اسارت نگهداری شده‌اند، نژادهای خالص جالب توجهی پرورش یافته‌اند، مانند: قرقاول‌های تنبروسوس (Tenebrosus)،  قرقاول ایزابل (Isabell) و قرقاول سفید .

3- قرقاول‌های دم دراز ‌سیرماتیکوس (Syrmaticus)

قرقاول‌های دم دراز بخاطر عدم وجود پرهای ناحیه گوش و داشتن ‌دم‌دراز و سایر علائم، از شکاری‌ها قابل تشخیص هستند. از انواع آن می‌توان: قرقاول‌های شاهی، قرقاول‌های الیوت و قرقالولهای میکادو را‌ نام ‌برد.

4-  قرقاول‌های مرغی شکل (Lophura)

قرقاول‌های مرغی شکل در بین خود گروه‌های بسته‌ای را به وجود می‌آورند، با وجودی‌که نرها رنگهای متنوعی نشان می‌دهند ولی آنها با یکدیگر خویشاوندی بسیار نزدیکی دارند. این قرقاول‌ها عبارتند از: قرقاول نقره‌ای، قرقاول سوین هو و قرقاول‌های پرلات.

5-  قرقاول‌های چری سولوفوس  (chrysolophus)

از انواع این قرقاول می‌توان قرقاول طلائی (ch.pictus)، طلائی تیره،  طلائی لوتینو (ch.lutino)، قرقاول لیدی‌ام هرست (lady.Amhers) و قرقاول الماس نشان (ch. amherstiae) را نام برد.

6- قرقاول‌های براق (Monals or lophophorus)

از معروفترین انواع آن می‌توان قرقاول براق شاهی را نام برد. آنها تا حدود زیادی زندگی شبیه به سایر قرقاول‌ها دارند.

7- قرقاول‌های گوش‌دار (Crossoptilon)

از انواع معروف قرقاول‌ها گوش‌دار آبی می‌توان آئوریتوم (Crossoptilon auritum) را ذکر نمود. آنها در چین میانه و در مغولستان مرکزی پراکنده هستند. این قرقاول‌ها زندگی گروهی داشته و در مواقع تکثیر هر جفت نر و ماده راه جداگانه از گروه را دنبال می‌کنند. هر لانه 8-5 تخم دارد تعدادی از آنها به ژاپن، آمریکا و آلمان نیز برده شده است .

گستره جغرافیایی قرقاول‌ها

قرقاول‌ها در بیشتر جنگل‌های شمال کشور زندگی می‌کنند. قرقاول‌های ایران همه از یک گونه هستند ولی با توجه به پراکندگی جغرافیایی و تفاوتهای جزئی ظاهری، برخی از آنها را به 4 گونه شامل قرقاول‌های منطقه ارسباران و دشت مغان در شمال‌غربی کشور، قرقاول‌های تالش از آستارا تا چالوس، قرقاول‌های گلستان از حدود بابل تا پارک گلستان و قرقاول‌های سرخس در جنگل‌های اطراف رودخانه مرزی هریرود می‌دانند.

تولیدمثل در قرقاول

قرقاول‌ها لانه خود را در زمین بنا می‌کنند. آنها در زمین در سوراخی یا گودالی که معمولاً بوته یا گیاهی آن را پنهان می‌کند آشیانه می‌سازند و کف آن را با برگ و علف می‌پوشانند.

قرقاول‌ها 9 تا 16 تخم می‌گذارند، تخم‌ها به رنگ زیتونی مایل به قهوه‌ای می‌باشند و اگر به دلیلی تخم آنها از بین برود آنها می‌توانند بار دیگر هم تخم بگذارند. قرقاول‌ها حدود 24 روز روی تخم‌ها می‌خوابند. جوجه‌ها به‌محض بیرون آمدن از تخم، آشیانه را ترک کرده و به همراه مادر به جستجوی غذا می‌پردازند.

جوجه‌ها در روزهای اول زندگی فقط از حشرات به عنوان غذا استفاده می‌کنند ولی غذای بزرگترها را مواد گیاهی مانند دانه غلات، بذر گیاهان، میوه‌های آبدار، حشرات، کرم‌ها و حلزون‌ها تشکیل می‌دهد ولی در پرورش صنعتی از کنسانتره فرموله شده استفاده می‌کنند.

قرقاول‌ها در مناطق جنگلی و بوته‌زارها زندگی می‌کنند و معمولاً برای تغذیه جاهای پر‌درخت را ترک می‌کنند و به کشتزارها و جاهای باز می‌روند.

پرورش قرقاول

اهداف زیادی از راه‌اندازی طرحهای پرورش قرقاول دنبال می‌شوند. عرضه مستقیم محصولات تولیدی این پرندگان از جمله این اهداف است. امروزه با توجه به شناخت مضرات گوشت قرمز و گرایش به گوشت سفید پرندگان و همچنین شکار پرندگان حلال گوشت و تاکسیدرمی[Taxidermy]، پرورش این پرنده را حائز اهمیت نموده است.

مراحل پرورش صنعتی قرقاول

الف – جوجه‌کشی 

آغاز کار پرورش قرقاول با خرید حداقل سه‌هزار تخم نطفه‌دار شروع می‌شود. جوجه‌های حاصل بعد از شش ماه پرورش، به عنوان گله مادری نگهداری شده و تخم‌های استحصالی از آنها جوجه‌های گوشتی و همچنین گله‌های جایگزین مولدین را تشکیل خواهد داد. سه‌هزار تخم خریداری شده در دستگاه جوجه‌کشی قرار داده می‌شود. پس از 23 تا 28 روز حداقل 2300 قطعه جوجه یک‌روزه تولید خواهد شد. با احتساب تلفات در طول یک دوره پرورش به طور متوسط 2000 پرنده نر و ماده در ابتدا خواهیم داشت که از این تعداد به‌طور متوسط 1300 قطعه پرنده ماده و 700 قطعه پرنده نر خواهند بود و بدین ترتیب گله مادر تشکیل می‌گردد. با توجه به این که هر قطعه پرنده در هر دوره پرورش حدود 80 عدد تخم می‌گذارد و با احتساب 65% جوجه‌درآوری هر قطعه پرنده ماده، 52 قطعه جوجه تولید می‌کند لذا با توجه به تلفات و همچنین انتخاب جهت گله جایگزین مولدین حدود 60‌هزار قطعه پرنده در طول سال تولید خواهد شد.

جمع‌آوری تخم‌ها بطور متوسط هر یک ساعت یکبار و به‌صورت منظم صورت پذیرد تا بدین ترتیب آمار تخم‌های غیرقابل جوجه‌کشی کاهش یابد. تخم‌های تولیدی را جمع‌آوری و بلافاصله آنها را تمیز و در محلی با دمای 15 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 75 درصد تا حداکثر 15 روز نگهداری نمود.

جهت کسب نتیجه بهتر از جوجه‌کشی، بهتر است تخم‌های نطفه‌دار یک هفته در این شرایط نگهداری و سپس روانه ماشین جوجه‌کشی شوند. در صورت اجبار در نگهداری بیشتر از یک هفته تخم‌های نطفه‌دار بایستی روزی یکبار چرخانده شوند. طول مدت جوجه‌کشی 25 تا 26 روز می‌باشد. درجه حرارت ماشین جوجه‌کشی بایستی 7/37 درجه سانتیگراد و میزان رطوبت آن 65% تنظیم گردد. یکی از مسائل مهم در افزایش میزان خروج جوجه‌ها از تخم، چرخش تخم‌ها در داخل دستگاه ستر[Setter] است این عمل مانع از آن می‌شود تا جنین به سطح پوست نزدیک و به آن بچسبد که در این صورت موجب پاره شدن شال از تخم و مرگ جنین خواهد شد. سیستم چرخش اتوماتیک ماشین جوجه‌کشی در هر ساعت یک‌بار مانع از این اشکال شده و باعث افزایش درصد تولید جوجه می‌شود. ضدعفونی دستگاه جوجه‌کشی از اهمیت بالایی برخوردار است یکی از موارد مهم در جوجه‌کشی، ضدعفونی کردن دستگاه جوجه‌کشی می‌باشد. برای این منظور می‌توان پس از هر بار جوجه‌کشی از آجر قابل اشتعال مخصوص ضدعفونی استفاده نمود. برای ضدعفونی دستگاه در زمان جوجه‌کشی نیز از محلول  + TH4 به‌صورت محلول در سیستم مرطوب‌کننده دستگاه استفاده می‌گردد.

تخم‌ها پس از اینکه 21 روز را در ستر سپری کردند به دستگاه هچر[Hatcher] منتقل شده و پس از سه روز به جوجه تبدیل می‌شوند. دستگاه هچر دارای80% رطوبت می‌باشد این رطوبت زیاد باعث مرطوب شدن و نرمی پوسته تخم‌ها شده و خروج آسان و راحت جوجه‌ها را ممکن می‌سازد. اگر رطوبت در هچر به اندازه کافی نباشد موجب خشک شدن پوسته داخلی تخم‌ها گشته و جوجه‌ها به سختی می‌توانند پوسته داخلی و خارجی تخم را شکسته و از تخم خارج شوند. در صورت استفاده از ماشینهای جوجه‌کشی معمولی، گذاشتن پارچه‌ای خیس در داخل هچر و یا استفاده از مرطوب کننده‌های اتوماتیک در داخل هچر الزامی است.

ب – پرورش و نگهداری در چهار هفته اول

جوجه‌ها پس از خروج از تخم، به سالن چهار هفته اول منتقل می‌گردند. چهار هفته اول پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است لذا مدیریت در این مرحله از اهمیت بسزائی برخوردار است. بدین منظور بایستی تمام تجهیزات و امکانات لازم را برای ورود جوجه‌ها به سالن مهیا نمود. جایگاه اولیه جوجه‌ها بایستی گرم باشد و آب و غذا به‌راحتی در دسترس باشد. برای این منظور می‌بایستی از صحت و سلامت کلیه آبخوری‌ها، دانخوری‌ها و تمام منابع گرمازا اطمینان حاصل نمود زیرا جوجه‌ها در ده روز اول زندگی نمی‌توانند خود را با شرایط محیط وفق دهند بنابراین منابع گرمازا از ملزومات اساسی به شمار می‌رود.

باید در نظر داشت اگر جوجه‌ها در زیر مادرمصنوعی یک جا و در مرکز آن جمع شوند درجه حرارت را بایستی کاهش داد و اگر در اطراف پراکنده شوند درجه حرارت زیر مادرمصنوعی را باید افزایش داد، حالت مطلوب پراکندگی یکنواخت زیر مادر مصنوعی با توزیع مناسب جوجه‌ها در کل سالن می‌باشد.

دمای سالن پرورش جوجه‌ها در روز اول باید 28 درجه سانتیگراد بوده و دمای زیر مادرمصنوعی نیز 38 درجه سانتیگراد تنظیم گردد. بازای هر هفته، 8/2 درجه سانتیگراد از حرارت مادرمصنوعی کاسته و نهایتاً به 28 درجه سانتی گراد تقلیل می‌یابد. رطوبت داخل سالن پرورش نیز در ابتدا بایست حدود 65 درصد تنظیم گردد تا از بروز مسائل و مشکلات پرورش جلوگیری شود.

ج – پرورش و نگهداری در دوازده هفته آخر

جوجه‌های پرورشی پس از یک ماه به داخل قفس‌های پرورش و یا در صورت استفاده از سیستم بستر، به بستر اصلی منتقل می‌گردند. جوجه‌ها به مدت 12 هفته در این سیستم پرورش داده شده و پس از زمان مقرر به کشتارگاه منتقل می‌شوند.

تغذیه و جیره غذایی قرقاول‌ها

یکی از موارد مهم در پرورش طیور مسئله تغذیه می‌باشد. تغذیه طیور قسمت مهمی از وظایف یک پرورش‌دهنده طیور را تشکیل می‌دهد. تغذیه از دو جنبه بهداشتی و اقتصادی حائز اهمیت است. از نظر بهداشتی پرنده هنگامی می‌تواند به فعالیتهای مرفولوژیکی خود به‌طور مناسب ادامه دهد که تمام مواد غذایی مورد نیاز در اختیارش قرار گیرد از نظر اقتصادی هم باید توجه داشت که 75 درصد از هزینه پرورش را هزینه‌های مربوط به خوراک تشکیل می‌دهد. واحد تهیه خوراک کار تأمین و تولید انواع جیره‌های غذایی برای پرندگان در کلیه مراحل رشد و نمو را از جوجه‌های یک روزه تا پرندگان گوشتی و مولدین به‌عهده دارد. در این واحد، مواد اولیه مورد نیاز به نسبتهای کاملاً دقیق و مشخص با هم مخلوط و آسیاب می‌شوند طعم و مزه گوشت قرقاول پرورشی با همنوعان وحشی آنها تفاوت چندانی ندارد.

قرقاول‌ها از ابتدای پرورش نیاز به انرژی بالایی دارند لذا بهترین نتیجه با جیره آغازین [Starter] با 28% پروتئین تا 4 هفته اول، 25% پروتئین از 4 تا 9 هفته و 22% پروتئین از 9 تا 16 هفته بدست می‌آید. جیره غذایی پرندگان پرورشی از ذرت، گندم، کنجاله سویا، پودرصدف، نمک، مکمل ویتامین‌ها و مواد‌معدنی تشکیل می‌شود.

دسترسی به خوراک برای جوجه‌های قرقاول از ضروریات پرورش می‌باشد. جیره‌های غذایی پرندگان زینتی و یا بوقلمون در کارخانجات خوراک تولید می‌شود که قابل اطمینان و توصیه می‌باشد. جیره آغازین باید حاوی 28 الی 30 درصد پروتئین باشد که برای برآورد احتیاجات این پرنده برای رشد سریع و پردرآوری ضروری می‌باشد. جیره‌هایی که به شکل کرامبل ارائه می‌شوند نتایج رضایت‌بخشی را موجب گردیده‌اند. اما باید توجه داشت که جوجه‌های قرقاول قادر به مصرف خوراک پلت شده تا سن سه هفتگی نیستند. جیره‌های غذایی قرقاول باید حتما حاوی کوکسیدواستات باشد تا از ابتلا به کوکسیدوز جلوگیری شود. 

جدول 1 : ترکیبات پروتئین جیره غذایی قرقاول را در کل دوره پرورش

جدول 2 : خوراک مصرفی هر قرقاول در مراحل مختلف پرورش

مطابق جداول 3 :  NRC 1994 ، سایر احتیاجات غذایی قرقاول

احتیاجات آب در قرقاول

آب از نیازمندی‌های اصلی قرقاول‌های جوان محسوب می‌شود. خنکی و تمیزی آب باید همواره رعایت شود. ابتدا می‌توان از سنگهای رنگین و سنگ مرمر در ظروف آب قرقاول‌ها استفاده کرد تا از خیس شدن آنها درنتیجه ورود به داخل آبخوری جلوگیری کند. محل قرار گرفتن آبخوری‌ها باید دور از محل نصب مادرمصنوعی باشد. یک قرقاول در حال رشد به 2 الی 5 گالن [یک گالن آب =34/8 پوند=79/3 کیلوگرم=231اینچ مکعب] آب نیاز دارد و 200 قرقاول در حال رشد بعد از دو هفته اول روزانه به 5 گالن آب نیاز دارند.

تراکم

در سالن پرورش بالغین برای جفتگیری و نطفه‌دار شدن تخم‌ها باید به ازای 8 پرنده ماده، 1 پرنده نر وجود داشته باشد. تراکم مناسب، پرورش‌دهنده را در مدیریت صحیح کمک می‌کند. جدول زیر راهنمای مناسبی برای تعیین فضای سالن پرورشی برای هرجوجه خواهد بود.

منبع گرمائی و دمای مناسب

اگر از بخاری برای ایجاد گرما استفاده می‌کنید خروج گاز آن و ایمنی آن را کنترل کنید. همچنین اگر از لامپهای مولد گرما استفاده می‌کنید مطمئن شوید که کابل‌ها و مدارهای درگیر قادر به انتقال بار هستند. در صورت سالم نبودن آنها ممکن است در شب و یا زمانی که شما در سالن حضور ندارید بسوزند و منجر به خفگی جوجه‌ها شوند.

مادر مصنوعی در پرورش قرقاول

به علت حساس بودن جوجه‌ها تا 10 روز اول پرورش به مادرمصنوعی احتیاج دارند. برای تهیه مادرمصنوعی برای تقریباً 100 جوجه به مقوا یا ورقه فلزی به ابعاد 6 × 5 مترمربع نیاز دارید که ارتفاع آن از سطح زمین در حدود 3/0 تا 45/0 متر تعیین می‌شود. همچنین به ازای هر 50 جوجه یک لامپ 250 وات ترجیحاً لامپ مادون قرمز مورد نیاز است. اجازه ندهید مکان زیر مادر مصنوعی کثیف یا مرطوب شود. هر چند‌وقت یکبار که لازم باشد بستر پرندگان را تغییر دهید.

بستر پرندگان

سالن پرورش پرندگان باید دارای کف بتونی باشد. علاوه بر آن نیازمند بستری ضخیم و خشک هستیم. برای تأمین بستر مناسب می‌توانیم از کاه استفاده کنیم. باید کاه‌ها را مختصری خرد کرده و بر روی  بستر پهن کنید. به این نکته توجه داشته باشید که اصلاً از خاک اره و نرمه چوب برای بستر پرندگان استفاده نکنید زیرا ممکن است آنها توسط جوجه‌ها خورده شوند که این امر موجب چسبندگی سنگدان و در نهایت مرگ جوجه‌ها می‌شود.

دانخوری‌ها در سالن‌های پرورش قرقاول

دانخوری‌ها مکانیزم نهایی هستند که دان را پس از تمام مراحل جهت تغذیه در اختیار طیور قرار می‌دهند. این وسایل بایستی به گونه‌ای باشند که غذا به‌طور یکنواخت و کافی در اختیار جوجه‌ها قرار گیرد. ساختمان دانخوری باید دارای مشخصات زیر باشد :

- به آسانی و با کمترین کار قابل پرکردن باشند.

- ریخت و پاش خوراک بایستی کم و ناچیز باشد.

انواع دانخوری‌ها عبارتند از :

1-  دانخوری ناودانی

2-  دانخوری استوانه‌ای

3-   دانخوری بشقابی

4-  دانخوری سینی شکل

خوراک‌دهی به قرقاول‌ها

برای خوراک دادن به پرندگان می‌توانید از 2 تا 4 دانخوری به طول 60 تا 90 سانتی‌متر به‌ازای هر50 جوجه و یا دانخوری‌های اتوماتیکی استفاده کنید. بهتر است خوراک‌دهی جوجه‌ها بر روی مقواهای مسطح به رنگ سبز انجام شود. زیرا رنگ سبز جوجه‌ها را جذب می‌کند و این کار باعث می‌شود جوجه‌ها زودتر خوراک را پیدا کنند. سعی کنید غذا در ته ظرف به خوبی پهن شده باشد. زیرا تجمع غذا در یک قسمت باعث ریختن خوراک به بیرون و نرسیدن خوراک به جوجه‌های ضعیف‌تر می‌شود. تا زمانی که جوجه‌ها از کیسه زرده خود استفاده نکرده‌اند به آنها خوراک ندهید زیرا این کار باعث مشکلات گوارشی می‌شود.

آبخوری‌ها در سالن پرورش قرقاول

 انتخاب آبخوری مناسب یکی از مسائل مهم پرورشی به‌شمار می‌رود. آبخوری‌ها دو دسته هستند :

1- آبخوری‌های دستی که شامل انواع مخروطی، استوانه‌ای، تشتکی و ناودانی می‌باشند.

2- آبخوری‌های اتوماتیک یا خودکار که شامل انواع مخروطی، ناودانی و قطره‌ای می‌باشند.

آب مورد نیاز قرقاول‌ها

آب یکی از نیازهای اساسی پرندگان است. برای تامین آب 50 جوجه به 2 تا 4 عدد آبخوری استاندارد نیازمندیم. جوجه‌ها بر اساس حس کنجکاوی آبخوری را پیدا می‌کنند از این رو آبخوری‌ها را نزدیک مادرمصنوعی قرار دهید. آب مصرفی باید تمیز و سالم باشد. همچنین باید یک روز در میان از ویتامین‌ها و الکترولیت‌های محلول در آب برای رشد و افزایش ایمنی جوجه‌ها استفاده کنید.

باید هر صبح و شب آب را تعویض و ظرف آبخوری را تمیز و ضدعفونی کنید. آبی که زیاد سرد یا گرم باشد ایجاد مشکل می‌کند. در صورت رویت اینکه جوجه‌ها خود را کثیف یا خیس کرده‌اند، ارتفاع ظرف آبخوری را از سطح زمین افزایش دهید.

کشتار و بسته‌بندی قرقاول

قرقاول‌ها پس از 16 هفته به وزن 200/1 گرم می‌رسند و آماده کشتار هستند. پس از کشتار، گوشت را به دقت شست‌وشو و تمیز نموده و بسته‌بندی می‌کنند. روی بسته‌ها تاریخ تولید و انقضای محصول به دقت ثبت گردیده و بسته‌ها را به سالن انجماد می‌فرستند. بسته‌ها پس از انجماد آماده عرضه به بازار هستند.

بهداشت و بیماری‌های قرقاول

تولید گوشت و تخم با کمیت بالا و کیفیت مطلوب و همچنین پرورش به‌منظور نمایش و  زینتی، مستلزم تأمین شرایط سلامت و بهداشت است. تعداد قرقاول در یک مجتمع پرورشی مهم نیست، آنچه مهم است اجرای برنامه‌های درست برای پیشگیری از بیماری‌های گوناگون به‌منظور دستیابی به تولید اقتصادی است. یک پرورش‌دهنده خوب قبل از هر کار باید فارم را به گونه‌ای مدیریت کند که احتمال شیوع بیماری در آن به حداقل برسد.

یکی از مهمترین و اساسی‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها، رعایت پاکیزگی و بهداشت است. به عبارت دیگر، استفاده از خوراک بهداشتی که به عوامل بیماری‌زا، آفت‌کشها، حشره‌کشها و فضولات طیور آلوده نباشد، استفاده از آب تمیز و آبخوری بهداشتی، جایگاه پاکیزه، بخصوص برای جوجه‌های یکروزه و نیمچه‌های تخمگذار و همچنین خرید جوجه‌ها و نیمچه‌های سالم و تمیز که به هیچ نوع بیماری مبتلا نباشند از جمله مواردی است که جهت تأمین بهداشت و پیشگیری از شیوع امراض بین قرقاول‌ها باید به دقت رعایت شود.

الگوی بروز بیماری در فارم‌های قرقاول

نگهداری غیرصحیح +عامل بیماری‌زای اولیه +عوامل بیماری‌زای ثانویه = بیماری ساب کلینیکی [Subclinical]

(اغلب ویروس)         (اغلب باکتری یا انگل‌ها)

منابع بیماری‌ها در پرندگان به‌شرح زیر است که اهمیت آن برحسب شرایط موجود در مزارع متفاوت می‌باشد.

1- پرندگان بیمار یا تخم پرندگان بیماری که از قبل در مزرعه باقی مانده‌اند

2- پرندگان وحشی که در اطراف مزرعه حضور دارند

3- انگلهایی که از قبل روی بستر حضور داشتند

4- موش‌ها، مگس‌ها، گربه‌ها و سگ‌ها.

5- دیگر واحدهای پرورش طیور در نزدیک محل پرورش

6-  آب، غذا و مواد بستر

7- کارکنانی که به محلهای پرندگان در مزارع مختلف سر و کار دارند

8- کامیون خوراک

9- استفاده از تجهیزات دسته دوم

10- دامپزشکان و مروجین طیور که از واحد بازدید می‌کنند

11- تهویه و کنترل ضعیف محیط

12- عدم وجود عایق حرارتی در ساختمان

13- تحرک بیش از حد پرنده

14- زهکشی غلط و عدم خروج به موقع کود و فضولات

چند دسته از بیماری‌ها بین قرقاول‌سانان مشترک می‌باشد که برحسب گونه، سن و محل زندگی، شیوع آن بین قرقاول ضعف و قوت می‌یابد که شامل :

ناهنجاری پنجه [Crooke toes] ، تورم کف پا [Bumble Foot] ، سندروم بیماری آب‌آوردگی شکم [Ascites]، بوتولیسم، سل پرندگان[Avian Tuberculosis] ، اریزیپلاس، اسپیروکتوز [Spirochaetosis]، کوکسیدیوز، جرب، نیوکاسل، کریپتوکوکوزیس وآنفلوآنزا

کانی‌بالیسم [Cannibalism] (خودخوری):

 در این ناهنجاری پرندگان به‌علت شدت نور زیاد، تراکم زیاد، تهویه نامناسب، کاهش پروتئین در خوراک، کمبود ویتامین، اسیدهای آمینه یا نمک در خوراک، گرسنگی طولانی مدت و غیره شروع به کندن پرهای همدیگر و در موارد پیشرفته شروع به خوردن همدیگر می‌کنند.

برای مبارزه با کانی‌بالیسم باید توجه پرندگان را به‌یکدیگر کم کنیم. از این رو باید نور سالن پرورش را آنقدر کم کنیم که پرندگان تنها بتوانند آبخوری و دانخوری را ببینند. همچنین می‌توانیم با آویزان کردن سبزی از دیوار یا سقف آنها را به خوردن سبزی مشغول کنیم و توجه‌‌شان را به همدیگر کم کنیم. در صورت مشاهده پرکنی باید از یک روش نوک‌چینی استفاده کنیم. نوک‌چینی باید در گله مورد پرورش به‌صورت هم زمان انجام شود.

گردآوری :

مهندس کیومرث مولادوست - کارشناس علوم دامی

مهندس امید پرویزی عمران - کارشناس ارشد علوم دامی‌– تغذیه دام و طیور