به گزارش «سرویس حیات وحش» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ با گسترش و توسعه مناطق شهری و ابزارهای صنعتی نظیر معادن، پالایشگاه ها، راه آهن، جاده ها و کارخانجات به زیست بوم های حیات وحش، همواره شاهد ضربه پذیری و بروز صدمات اغلب جبران ناپذیر بر پیکره حیات وحش هستیم که این آسیب ها با تغییرات اقلیمی نظیر خشکسالی و بروز ریزگردها در پهنه جغرافیایی منطقه شدت نیز می یابد. گاه این خسارت ها به شکل بیماریهایی نظیر طاعون نشخوارکنندگان کوچک و وحشی و یا درگیری به صورت میازیس در گوزن ها آشکار می گردند و گاهی نیز به صورت تلفات به علت تصادف با وسایل نقلیه و در موارد بسیاری نیز شکارچیان و دام های گسترده شده موجب بروز آسیب های گوناگون می شوند.
همواره در رسانه ها این گونه رصد می نماییم که با بروز یک مشکل در جمعیت دامی یا در میان گونه های وحشی، بلافاصله اقداماتی از سوی ارگان های ذیربط دولتی به اجرا گذاشته می شود. به عنوان مثال در موارد شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک که یک نوع بیماری واگیر دار گوسفند و بزهای اهلی با قابلیت انتقال به نشخوارکنندگان وحشی نظیر کل، قوچ و میش های وحشی است، نظیر آنچه در مناطق الموت، البرز و خجیر رخ داد، بلافاصله با همکاری سازمان محیط زیست و دامپزشکی اکیپ هایی جهت جمع آوری (سوزاندن) لاشه ها و نیز واکسیناسیون دام های اهلی نزدیک به این مناطق تشکیل می گردد که معمولاً پس از مدتی منتج به کنترل بیماری می گردد؛ اما در این بین فقدان کلینیک های ارایه دهنده خدمات دامپزشکی به حیات وحش نمود پیدا می نماید، چرا که در اغلب موارد حجم کار بسیار وسیع است و نمی توان انتظار داشت که تمامی کارها بر دوش ارگان های دولتی باشد. در این گونه موارد همانند بسیاری دیگر از مناطق جهان می توان از سازمان های مردم نهاد در قالب کلینیک های حیات وحش بهره گرفت و اقداماتی نظیر درمان دام ها، جمع آوری و امحاء سریع لاشه ها، جلب همکاری دامداران منطقه و واکسیناسیون دام های اهلی همجوار این زیست گاه ها و استفاده از مواد ضدعفونی کننده آب را به جهت جلوگیری از گسترش بیماری انجام داد و در زمان های بحرانی نظیر خشکسالی به منظور تقویت بنیه حیوانات و افزایش مقاومت آنها مواردی مانند تعلیف دام ها و ساخت آبشخورها و در دسترس قراردادن مکمل های حاوی ویتامین و املاح را در دستور کار قرار داد.
از سویی دیگر بسیار مشاهده شده که در مناطقی که حیوانی مورد ستم و آزار افراد بی خرد و سنگدل قرار می گیرد یا گونه هایی که به علت شکار و یا سوانح زخمی و بیمار شده اند، مرجع خاصی به عنوان التیام دهنده آلام این جانداران رنجور وجود ندارد. بیماریها و آلودگی های حیوانات ولگرد حاشیه شهرها را هم می توان به موارد فوق افزود، نحوه برخورد و مقابله با معضل حیوانات بی سرپرست همواره باعث ایجاد بحث های مختلفی میان مردم، کارشناسان و مسئولان می گردد.
طیف وسیعی از پایش های دامپزشکی و سلامت حیوانات حیات وحش در ابعاد گوناگون ودر شاخه های مختلف نظیر آبزیان، علفخواران، گوشتخواران، خزندگان و پرندگان مورد نیاز است که تشکیل کلینیک و اورژانس حیات وحش می تواند بسیاری از این موارد را پوشش دهد، هرچند که در این راه مشکلات فراوانی وجود دارد.
اولین مشکل در ایجاد کلینیک های حیات وحش مبحث بودجه است که بخش اعظم این گره از طریق حمایت صندوق ملی محیط زیست قابل بازگشایی است؛ در ضمن از طریق جلب کمک های سازمان های مردم نهاد و حمایت سازمان های مسئول دیگر نظیر سازمان دامپزشکی، تامین اعتبار این پروژه ها دور از دسترس نخواهد بود. در واقع حفاظت از حیات وحش و تنوع زیستی هدف توسعه پایدار است که کشورها متعهد به اجرایی کردن آن می باشند. لازم به ذکر است که بخش بزرگی از این هزینه ها با انجام فعالیت های پیشگیرانه این مجموعه ها که موجب کاهش خسارات مادی می گردد قابل برگشت بوده و در واقع سرمایه گذاری می باشد و نه صرفاً هزینه!!
یکی دیگر از موانع جدی، بحث نیروی انسانی کارآمد و دامپزشکان کارآزموده در این وادی می باشد. براستی این سوال مطرح می باشد که به چه میزان نظام آموزشی ما چه در دوره های عمومی و چه در دوره های تخصصی دامپزشکی به تربیت نیروهای کارآمد برای درمان گونه های متنوع حیات وحش بها می دهد. شاید یک راهکار برای مقابله با این ضعف برگزارکردن دوره های آموزشی توسط دامپزشکان خبره حیات وحش و ارتباط بین المللی و تبادل علم با دامپزشکان دیگر کشور ها باشد.
استقرار و ایجاد چارت تشکیلاتی و در ارتباط بودن این کلینیک ها با هم نیز از دیگر موارد است که باید مد نظر قرار گیرد، به عنوان مثال می توان در مناطق حفاظت شده و یا پارک های ملی حداقل یک کلینیک ایجاد کرد که به یک کلینیک مرجع در مرکز استان یا به یکی از مراکز معتبر دامپزشکی نظیر بیمارستان های مجهز دامپزشکی خصوصی یا دانشگاهی مرتبط باشد تا باعث هم افزایی امکانات و افزایش توان علمی مجموعه گردد. در واقع کلینیک های حیات وحش به عنوان خط اول مواجهه با بیماریها قرار گرفته و اقدامات بعدی که احیاناً نیاز به امور آزمایشگاهی، تصویر برداری، جراحی و به طور کل تجهیزات وسیعتر کادر تخصصی تر خواهد داشت، در مراکز مرجع صورت می گیرد.
کلینیک های حیات وحش در خط مقدم پایش سلامت گونه های متنوع زیستی هستند و انتظار می رود که بتوانند وضعیت حیات وحش تالاب ها، دریاها، دریاچه ها، جنگلها و دشتها، مناطق و پارکهای ملی و حفاظت شده، کوهستان ها و به طور کل اقصی نقاط کشور را بهبود ببخشند.
امید می رود که ارگان های مسئول نظیر سازمان دامپزشکی، سازمان محیط زیست و سازمان نظام دامپزشکی در راستای سیاست گذاری های کلی در جهت برون سپاری وظایف و از سوی دیگر به کارگیری نیروهای متخصص و آشنا به حیات وحش اهتمام جدی داشته باشند.
دکتر امین انوشه‌پور