به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ فاسیولوزیس (کپلک) از جمله بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است. عامل بیماری از شاخه Platyhelminthes راسته Digenea، خانواده Fasciolidae، رده Trematodae گونه‌های magna ،gigantica ،hepatica و Dicrocoelium dendriticum می‌باشد. از لحاظ ظاهری، برگی شکل و از سطح پشتی-شکمی پهن و از لحاظ جنسیتی، هرمافرودیت است.
F. hepatica شایع‌ترین گونه انگل می‌باشد و بیشتر در گاو، گوسفند، بز و انسان ایجاد بیماری می‌کند. تخم انگل همراه با مدفوع دفع شده و مراحل تکاملی لارو دربدن حلزون Limnae طی می‌شود تا اینکه لارو پس از طی این دوره از بدن حلزون خارج شده و همراه با غذا یا آب وارد بدن انسان و حیوانات میزبان می‌شود. سپس در محل دوازدهه مستقر شده و در آنجا تبدیل به کرم بالغ می‌شود و نهایتاً به مجاری صفراوی کبد حمله کرده و ایجاد بیماری می‌کند.
مشاهدات پاتولوژیک
در فاسیولیازیس حاد، کپلک نابالغ در مقطع عرضی کبد مشاهده می‌گردد. همچنین ازبین رفتن هپاتوسیت‌ها و حضور سلول‌های التهابی، تجمع فضولات کپلک‌ها و تغییرات اندک در مجاری صفراوی از نشانه‌های نوع حاد بیماری می‌باشند. در فاسیولازیس مزمن، فیبروز گسترده، ضخیم شدن دیواره مجاری صفراوی، خونریزی در کبد، کلسیفیکاسیون در دیواره مجاری صفراوی، هموسیدروسیز و لارو ترماتود مشاهده می‌شود.
علائم بیماری کپلک در گاو و گوسفند و بز
از علائم اولیه بیماری، بی‌قراری، تب، کاهش وزن، اسهال، درد در ناحیه شکم، خارش و یرقان در اثر انسداد مجاری صفراوی با انگل می‌باشند. در کپلک حاد، حیوان قادر به حرکت نبوده و غذا نمی‌خورد. پوست رنگ‌پریده، بطری فکی و زردی حقیقی از علائم دیگر نوع حاد بیماری می‌باشند و نهایتاً پس از ۲-۳ روز حیوان می‌میرد. ازدست دادن اشتها، کم‌خونی، زردی خفیف در داخل گوش‌ها، ضعف عمومی، لاغری و مرگ از علائم کپلک مزمن می‌باشند.
انگل فاسیولا
مشاهدات پس از مرگ
لاشه لاغر، کم خون و ادماتوز در فرم مزمن
آبسه کبد و عفونت‌های ثانویه باکتریایی
خطوط خونریزی در مسیر مهاجرت کپلک‌های نابالغ
گره‌های لنفاوی سیاه ریه و کبد ناشی از ترشحات انگل
یرقان ناشی از آسیب به کبد
بزرگ شدن کبد همراه با تغییر شکل و گرد شدن زوایا
بیشتر بدانیم:
کرم کبد گوسفند (فاسیولا)
بیماری قانقاریای کبدی (هپاتیت نکروزان)
معرفی بیماری شاربن (سیاه زخم یا آنتراکس)
تشخیص بیماری فاسیولوزیس در دام
کپلک حاد با کالبدگشایی و کپلک مزمن از طریق کالبدگشایی و آزمایش مدفوع قابل تشخیص می‌باشند.
داروی کپلک
در عفونت‌های شدید همراه با کم‌خونی و ادم، حذف کلی لاشه و در عفونت‌های ملایم و بدون کم خونی در صورت محدود بودن ضایعه، پس از حذف قسمت‌های آسیب‌دیده اجازه مصرف لاشه داده می‌شود.
تشخیص افتراقی
• ملانوسیز
• ملانوما
• سوء تغذیه مس و کبالت
• بیماری شاربن
• انتروتوکسمیا
پیشگیری از فاسیولوزیس
• خورانیدن دارو در اوایل بهار و اوایل و اواخر پائیز
• ازبین بردن حلزون میزبان واسط
• کشیدن فنس به دور محل آلوده با حلزون
درمان دام
با استفاده از ضد انگل‌های رافوکساناید و تریکلابندازول و دیگر ضد انگل‌های موثر بر ترماتودها
آلودگی در انسان به دنبال خوردن متاسرکرهای متصل به گیاهان آبی مثل شاهی، مصرف آب آلوده، خوردن کبد خام آلوده و از طریق پوست ایجاد می‌شود.
تظاهرات بالینی در انسان
در فرم حاد، تب، درد در یک چهارم فوقانی شکم، هپاتومگالی، ائوزینوفیلی مشخص، افزایش میزان گلوبولین پلاسما، اختلال گوارشی، بزرگ شدن طحال، اختلال تنفسی، مسمومیت ناشی از تولید مواد سمی توسط کرم و ایجاد تحریک التهابی، درد در شانه راست و سمت راست شکم و درد در ناحیه پشت مشاهده می‌شود. در فرم مزمن، انسداد، ضخیم شدن و آهکی شدن مجاری صفراوی، سیروز صفراوی، کم‌خونی به همراه کهیر و هیپرائوزینوفیلی، کاهش وزن، فیبروز شدید، آهکی شدن کیسه صفرا، مشاهده کرم‌ها در محل‌های غیرطبیعی مثل ریه و مغز، عفونت‌های ثانویه ناشی از باکتری، کولیت صفراوی، اختلال‌هاضمه، آسیت و اسهال مشاهده می‌شود.
کنترل بیماری کپلک در دام
• آموزش بهداشت
• آموزش تخصصی
• تشخیص آلودگی در دام‌ها و درمان آنها
• عدم مصرف آب‌های مشکوک و آلوده
• تامین آب سالم
• عدم مصرف سبزی‌های محلی آلوده
• استفاده از حلزون‌کش (بایلوسیت)
درمان انسان
درمان در انسان با پرازیکوانتل، تری کلابندازول، فازینکس و اگاتن صورت می‌گیرد.
منبع: دانشنامه جم