فرمولاسیون جیره غذایی جهت تغذیه، تکثیر و پرورش کرم سفید (بخش اول)
جدا کردن کرم از خاک
برای جداکردن کرم سفید از خاک ابتدا در خاک جعبه یک شیار طولی ایجاد کرده و مقدار کمی غذا در آن ریخته شد و کرمها برای تغذیه دراطراف غذا جمع می‌شوند که در این موقع به آسانی می‌توان آنها را جمع‌آوری کرد. اگرهدف برداشت کل کرمها از جعبه باشد این کاررا چند بار انجام می‌دهند تا تمام کرمها جمع‌آوری شوند. سپس شیار مزبور را که مخلوطی ازکرم و خاک بستر پرورش می‌باشد را برداشته ودر سینی‌های فلزی می‌ریزند. بعد این سینی‌ها را روی دستگاه جداسازی کرم قرار می‌دهند.
طرز کار دستگاه به این ترتیب است که از بالا حرارت و به سطح جعبه‌های فلزی محتوی کرم می‌تابد (نور توسط نورسنج و حرارت توسط ترموستات تنظیم می‌شود) و چون کرمها نسبت به نور حساس هستند (گریزانند) به کفسینی‌های فلزی می‌روند. در این حالت سطح بستر پرورش را برمی‌دارند و کرمها را جدا می‌کنند. زیر این دستگاه لوله‌های آب سرد وجود دارد که باعث خنک شدن سطح دستگاه و درنتیجه کف سینی‌های فلزی می‌گردد. برای جداکردن کرم‌های خالص آنها را شستشو می‌دهند و یا اینکه کرمها را روی توری ریخته و روی دستگاه قرارداده که در این حالت نیز کرمها ازسوراخ توری پایین رفته درسینی‌ها جمع می‌گردند.
جدول 1. مقایسه جیره‌های غذایی مختلف، نسبت و درصد افت مواد غذایی
|
جیره شاهد |
|
ترکیبات جیره |
نسبت درصد غذا |
درصد افت |
هویج
آردگندم
سبوس برنج |
60
25
15 |
10
2
2 |
|
جیره A |
سیب زمینی
آردگندم
سبوس برنج |
60
25
15 |
10
2
2 |
|
جیره B |
سیب زمینی
هویج
آرد گندم
سبوس برنج |
30
30
25
15 |
10
10
2
2 |
|
جیره C |
آزولا
آردگندم
سبوس برنج |
60
25
15 |
10
2
2 |
محل پرورش کرم سفید
سالن مخصوصی برای پرورش کرم سفید در نظرگرفته شد که به آن تراریوم (Trarium) یا کرمخانه می‌گویند. استحصال کرم سفید نیز در سالن پرورش کرم انجام می‌گیرد. جایگاه پرورش کرم باید دارای سیستم حرارتی مناسب باشد. برای این منظور کرمخانه را طوری می‌سازند که عایق حرارت باشد. همچنین در زمستان از وسایل گرمازا و در تابستان از کولر استفاده گردید. چون پرورش کرم سفید باید در محیط فاقد نور انجام گیرد، بنابراین جلوی پنجره‌ها را با پرده مناسبی می‌پوشانند تا از تابش نور خورشید جلوگیری شود. محل پرورش کرم سفید شامل قفسه‌های فلزی و جعبه‌های چوبی محتوی خاک است که در چند طبقه و ردیف قرارگرفته‌اند. فاصله اولین ردیف قفسه‌ها از زمین 30 سانتی‌متر بوده وارتفاع هر ردیف حدود 20 سانتی‌متر بود.
آنالیز آماری
جهت آنالیز داده‌ها و مقایسه بین میانگین‌ها از آمار توصیفی، تجزیه واریانس یکطرفه (One - way ANOVA ) و جهت رسم نمودارها از نرم‌افزار Excel استفاده شد. نتایج بصورت میانگین± خطای استاندارد و در سطح اطمینان 95درصد بیان گردید.
نتایج
درجه حرارت
با توجه به اینکه درجه حرارت مناسب برای رشد کرم سفید بین 16 تا 18 درجه سانتی‌گراد می‌باشد نتایج این نشان داد که کرم سفید قادر است تا دمای 22 درجه سانتی‌گراد نیز رشد مطلوبی داشته باشد. با افزایش درجه حرارت، محیط برای رشد کرمها نامناسب شده و تغذیه کرمها کاهش یافت. کرم سفید می‌تواند حداکثر تا دمای 28 درجه سانتی‌گراد را نیز تحمل نماید. ولی وقتی دمای خاک از 28 درجه سانتی‌گراد بالاتر رفت کرمها شروع به خارج شدن از جعبه (محیط کشت) کردند و در حرارت حدود 30درجه سانتی‌گراد بیشتر کرمها از جعبه خارج ودر کف سالن پرورش پخش و خود را به جاهای خنک‌تر رساندند.
رطوبت
نتایج نشان داد وقتی که رطوبت محیط کشت کرم سفید کمتر از 35 درصد باشد کرمها قادر به رشد و نمو نیستند. در رطوبت بین 30 تا 35درصد کرمها ازبین می‌روند و وقتی رطوبت به کمتر از 30درصد برسد هیچ کرمی زنده نمی‌ماند. در این بررسی رطوبت تا 23درصد کاهش یافت و همانگونه که ذکر شد کرمها در این رطوبت ازبین رفتند. بطوری‌که در پایان اولین‌نمونه‌برداری (ماه اول) هیچ کرمی در جعبه نبود. در بررسی رطوبت بین 35 تا 45 درصد مشخص شد کرم سفید می‌تواند در رطوبت بالاتر از 40درصد رشد و نمو یابد به گونه‌ای که در ماه اول که رطوبت محیط کشت بین 40 تا45 درصد کنترل شد کرمها افزایش وزن داشتند. اما برای بررسی حداقل رطوبتی که کرمها می‌توانند تحمل نمایند در ماه دوم رطوبت بین 35 تا 40درصد نگهداری گردید. در این رطوبت مشاهده شد که رشد و نمو کرمها متوقف می‌گردد و اگر این رطوبت ادامه یابد تلفات شروع می‌شود.
اندازه‌گیری بیومس کرمها در پایان دومین نمونه‌برداری (ماه دوم) نشان داد که کرمها تلفات داشتند و بیومس آنها کاهش یافته بود. درماه سوم بیومس کرمها درمحیط کشت با رطوبت بین 35 تا 40 درصد کمتر از 5 گرم بود. در رطوبت بیشتر از 50درصد مشخص گردید که کرمها به سرعت رشد می‌کنند و نیز فعال‌تر هستند. در رطوبت بین 60 تا 65 درصد تعدادی از کرمها در حدود 2 تا 3سانتی‌متری سطح خاک دیده می‌شوند و گاه در سطح خاک نیز ظاهر می‌گردند. در رطوبت بین 65 تا 70 درصد تعداد بیشتری از از کرمها در سطح خاک نمایان شدند و در رطوبت بیشتراز 70درصد، محیط برای کرمها نامناسب شده و کرمها خود را به سطح خاک می‌رسانند (جدول 2). بنابراین، رطوبت مناسب برای رشد ونمو کرم سفید بین 50 تا 60 درصد می‌باشد وکرم‌ها در این رطوبت حداکثر رشد خود را دارند. (شکل 1)
جدول 2. افزایش وزن کرمها در رطوبت‌های مختلف (گرم بر مترمربع)
|
میزان رطوبت |
افزایش رشد |
30 روز (g/m2) |
60 روز (g/m2) |
90 روز (g/m2) |
|
کمتر از 35درصد |
100درصد تلفات |
_ |
_ |
|
35 تا 45درصد |
162 |
27 |
100درصد تلفات |
|
50 تا 60درصد |
255 |
507 |
657 |
pH
با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان گفت کهpH مناسب برای رشد و نمو کرم سفید بین6/4 تا 7/6 می‌باشد. کرم سفید می‌تواند pHهای بالاتر و پایین‌تر از این دو حد را تحمل نماید ودر آن محیط‌ها رشد کند، به طوری که pH اندازه‌گیری شده در این طرح بین 6/2 تا 8/1 متغیر بوده است (جدول 3). بر اساس نتایج حاصل اختلاف معنی‌داری در رشد کرمها درمحیط‌های اسیدی و بازی مشاهده نشد. (0/05<P) (شکل3)
جدول 3. مقایسه رشد کرمها در محیط‌های اسیدی و بازی طی ماه‌های اول، ماه دوم و ماه سوم
|
نوع محیط |
افزایش رشد |
30 روز (g/m2) |
60 روز (g/m2) |
90 روز (g/m2) |
|
اسیدی (7-6/2) |
228 |
393 |
568 |
|
بازی (8-7) |
243 |
384 |
576 |
فرمولاسیون جیره غذایی جهت تغذیه، تکثیر و پرورش کرم سفید (بخش سوم)