به گزارش «سرویس حیوانات خانگی» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیماریهای خرگوش شامل موارد زیر است، که با دیدن هرکدام از علائم ذکر شده باید هرچه سریعتر به دامپزشک مراجعه کنیم.
• پاستورلوز (Pasteurellosis)
مهمترین عامل باکتریایی بیماری‌زا در خرگوشها پاستورلامولتوسیدا میباشد. عفونت ناشی از این باکتری ممکن است بصورت التهاب مخاط بینی، پنومونی، التهام گوش میانی، التهاب مخاط چشم، آبسه و عفونتهای دستگاه تناسلی، دیده شود. متعاقب ابتلا به این بیماری ظاهراً ایمنی ضعیفی ایجاد می‌گردد که باعث میشود خیلی از خرگوشها بصورت حامل (Carrier) باقی مانده و باعث بقای بیماری در محیط و ابتلای سایر خرگوشها گردند. توصیه میشود به محض مشاهده علائم فوق جهت تشخیص و درمان بیماری خرگوش خود، به دامپزشک مراجع کنید. دامپزشک توضیح خواهد داد که آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً بیماری را به ظاهر رفع و یا شدت آنرا کاهش میدهند، ولی بیماری ممکن است متعاقب یک فشار محیطی یا استرس، دوباره عود کند.
• پنومونی (Pneumonia)
در هر سنی ممکن است حیوان را درگیر کند. حیوان مبتلا علایمی چون تب کاهش اشتها، التهاب مخاط بینی (ابتدا با تشرح سروزی چشمها و بینی شروع شده و سپس این ترشحات بصورت چرکی و خشک شده بر روی بینی مشاهده میشوند)، تنگی نفس، عطسه و سفه از خود نشان میدهد. توصیه میکنیم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشک مراجعه کنید. در صورتی‌که یکی از خرگوش‌هایتان مرده باشد، لاشه خرگوش مرده را هر چه سریعتر به دامپزشکتان برسانید چرا که مشاهده کالبدگشایی کمک زیادی به وی در تشخیص صحیح بیماری کرده و سیاست درمانی مناسبی برای سایر خرگوشهای مبتلا، پایه‌گذاری خواهد کرد.
• آنتروتوکسمی
عامل بیماری Clostridium spiroform میباشد. بیماری بصورت اسهال آبکی ناگهانی دیده میشود که عمدتآ بچه خرگوشهای 2 ـ 1 ماهه را درگیر میکند. در اکثر مواقع، خرگوش در شب سالم به نظر می‌رسد و آنگاه در روز بعد مرده یافت میشود. به منظور پیشگیری از بیماری رعایت نکات زیر حائز اهمیت است. غذا می‌بایست کیفیت خوب و فیبر بالا داشته باشد، تغییر ناگهانی در جیره صورت نگیرد و هرگونه تغییر بتدریج و در طی یک هفته انجام پذیرد. بچه خرگوشها زود از شیر گرفته نشوند و غذا از 3 ـ 2 هفتگی در اختیار آنها گذاشته شود. در این مورد نیز لاشه خرگوش مرده به تشخیص توسط دامپزشک کمک خواهد نمود. بعلت سیر سریع بیماری، درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها چندان رضایت‌بخش نیست.
• بیماری Tyzzer
این بیماری توسط Bacillus piliformis در بسیاری از گونه‌های حیوانی نظیر خرگوش، همستر، موش و گربه ایجاد می‌گردد. بیماری با اسهال آبکی و مرگ سریع طی یک تا دو روز مشخص می‌گردد. گاهی اوقات تمام بچه خرگوشهای یک مادر را درگیر میکند. بیماری معمولاً در سنین 3 ـ 5/1 ماهگی دیده میشود و مرگ و میر ممکن است تا %50 برسد. این باسیل گرم منفی بعنوان یک جرم داخل سلولی در سلول‌های کبد و اپیتلیوم سکوم مطرح میباشد. با توجه به اینکه حالت فعال (Vegetativr) باکتری در محیط ناپایدار میباشد، احتمال میرود بیماری با خوردن اسپورهای باکتری منتقل شود. انتقال از طریق جفت نیز ممکن است انجام پذیرد. علایم کالبدگشایی نظیر ضخیم شدن دیواره سکوم، خونریزی‌های نقطه‌ای بر روی آن و نقاط نکروزه سفید رنگ به قطر 2 میلی‌متر بر روی کبد به تشخیص بیماری توسط دامپزشک کمک خواهد نمود. وی به شما خواهد گفت که درمان بیماری چندان موفقیت‌آمیز نیست، بدلیل اینکه جرم داخل سلولی است و مقابله با آن مشکل است.
• میکسوماتوز (Myxomatasis)
عامل بیماری ویروس Myxoma از خانواده Poxviridae میباشد. عمده‌ترین راههای انتقال آن توسط بندپایان، کک‌ها و هوا میباشد. جنس Sylvilagus منبع طبیعی ویروس میباشد. از این رو این حیوانات به این ویروس نسبتاً مقاومند، اما خرگوشهای آزمایشگاهی (Oryctolaus cuniculus) ، شدیداً به بیماری مبتلا شده و مرگ و میر بالایی در جمعیت آنها رخ میدهد. خرگوش در حالت فوق حاد بیماری در ظرف یک هفته تلف میشود و قبل از مرگ حیوان بیحال و پلک‌های آن متورم می‌گردد. در حالت حاد، پس از گذشت یک هفته چشمها بی‌رمق شده و تورم و در اطراف دهان، سوراخهای بینی، مجاری تناسلی و مقعد دیده میشود. در خرگوش‌هایی که زنده می‌مانند، پس از گذشت 10 روز از آغاز بیماری، تورم چرکی پلک و ملتحمه و التهاب در قاعده گوش مشاهده می‌گردد. ممکن است ندولهایی در روی سر، پاها و گوش‌ها دیده شود. در حالت حاد معمولا پس از گذشت 11 روز از آلودگی به ویروس، حیوان تلف میشود. بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید تا بیماری را با مشاهده علایم کلینیکی و آسیب‌شناسی تشخیص دهد. در نواحی که بیماری بومی است، کنترل ناقلین باعث کنترل بیماری می‌گردد. خرگوشهای تازه وارد می‌بایست در محلی به دور از حشرات به مدت 2 هفته قرنطینه گردند. برای ایجاد ایمنی از یک واکسن زنده تخفیف حدت یافته استفاده میشود که حدود 9 ماه ایمنی میدهد.
• بیماری هموراژیک ویروسی (Viral hemorrhagic disease VHd)
بیماری حاد و بسیار مسری میباشد. اعتقاد بر این است که عامل بیماری عضو خانواده ویروس‌های پاروا میباشد. انتقال ویروس بوسیله ذرات معلق (aerosol) و سایر ترشحات حیوان صورت می‌گیرد. انتقال مکانیکی آن توسط وسایل، انسان، جوندگان و محصولات جنسی خرگوش نیز حائز اهمیت است. بچه خرگوشهای زیر 2 ماه مقاوم بوده و بیماری معمولاً در خرگوشهای شیروار و آبستن دیده میشود. دوره کمون بیماری 72 ـ 24 ساعت بوده، خرگوش ناگهان مرده یافت میشود و علائمی قبل از آن مشاهده نمی‌گردد. در مواردی که دوره بیماری طولانی می‌گردد، تنگی نفس و پرخونی از جمله علایمی است که قابل رؤیت است. واگیری بیماری ممکن است تا %80 هم برسد و میزان مرگ و میر هم حدود %90 ـ 80 میباشد. با دیدن علائمی چون ناراحتی تنفسی، مرگ و میر بالا و گسترش سریع بیماری میتوان به آن مظنون شد. علائمی که در کالبدگشایی مشاهده میشوند (پرخونی ریه‌ها و کبد، نای مملو از کف خون‌آلود و یا غیر خون‌آلود، خونریزی در تیموس، پرخونی ضعیف تا مشخص و التهاب کلیه‌ها، طحال و کبد) به تشخیص صحیح بیماری بوسیله دامپزشک کمک خواهد نمود.
• گلوله توپی بر اثر خوردن موی بدن
تا قبل از این تصور میشد که بیماری گلوله‌های مو داخل معده، خود یک بیماری اولیه است، اما بعدها مشخص گردید که این بیماری یک چهره از بیماری دیگر، بوده و در و اقع ثانویه میباشد. بطور طبیعی خرگوشها به وفور خود را لیسیده و تمیز میکنند که در نتیجه این امر مقدار زیادی مو وارد دستگاه گوارش می‌گردد. حال اگر به هر علتی، حرکات دستگاه گواش کاهش یابد گلوله‌های مو در داخل معده تجمع خواهند کرد. از عوامل مستعدکننده این بیماری میتوان به استرس (مثل استرس جایگاه کوچک، استرس نزدیک زایمان) درد (مثل بدفرمی دندانها و طویل شدن ریشه دندانها که ایجاد درد می‌نمایند) و ترس اشاره نمود. علایم قابل توجهی در این بیماری مانند بی‌اشتهایی، کاهش مصرف آب، کاهش مزمن وزن، افسردگی ناشی از کاهش سطح انرژی بدلیل عدم اخذ و عدم مشاهده پلتهای مدفوع به مدت 2 ـ 1 دیده میشود. توصیه میکنیم به محض مشاهده علائم فوق به دامپزشک مراجعه کنید. وی در وهله اول با مشاهده علایم بالینی و تاریخچه حیوان به بیماری مشکوک و سپس به منظور تأیید تشخیص، از رادیوگرافی استفاده خواهد کرد.
نویسنده: مهدی شهرابی فراهانی