به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ نقش تغذیه در موجودات زنده برهیچکس پوشیده نیست. هر موجود جاندار دارای ویژگی دریافت انرژی از محیط اطراف خود و تغییر و تبدیل و مصرف انرژی می‌باشد. چگونگی دریافت انرژی ومواد مغذی موردنیاز جهت مصرف انرژی و ادامه حیات موضوع علم تغذیه می‌باشد، علم تغذیه ترکیبی ازدانش بیوشیمی و فیزیولوژی درجهت بررسی ویژگی‌های مواد خوراکی و چگونگی استفاده از آنها توسط دستگاه گوارش موجود زنده می‌باشد.
بطور کلی مواد خوراکی، تشکیل دهنده غذا هستند و غذا ماده‌ای است که موجود زنده قادر به خوردن آن و سپس انجام مراحل هضم و جذب بر روی آن باشد. در اغلب غذاها، کلیه مواد شیمیایی موجود در غذا جهت موجود زنده قابل استفاده نیستند و مقداری از آن از طریق دستگاه گوارش دفع می‌گردد. در علوم دامی با توجه به هدف ما از پرورش دام‌ها که ایجاد منابع غذایی با کیفیت جهت انسان می‌باشد و دیدگاه‌های اقتصادی نیز در آن حائز اهمیت می‌باشند.
ضرورت شناخت فرآیندهای غذایی آشکار می‌باشد. در پرورش حیوانات اهلی قسمت اعظم هزینه تولید مربوط به هزینه تغذیه می‌باشد که در برخی از شاخه‌های دامپروری تا 80% از کل هزینه پرورش دام را هزینه تغذیه شامل می‌شود. بنابراین در شرایط متعارف مدیریت تغذیه بالاترین اهمیت اقتصادی را در پرورش دام به خود اختصاص می‌دهد.
معرفی انواع افزودنی‌های خوراک دام:
1. آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد
2. آنزیم‌ها (کاتالیزورهای هضم مواد خوراکی)
3. پروبیوتیک‌ها (میکروب‌های مفید)
4. پری‌بیوتیک‌ها (الیگوساکاریدها) و سمبیوتیک‌ها (مخلوطی از پرو و پری‌بیوتیک)
5. اسیدی‌فایرها (اسیدی کنندها)
6. فیتوبیوتیک‌ها و طعم‌دهنده‌ها (داروهای گیاهی)
7. ضدعفونی‌کننده‌ها
8. توکسین بایندرها
9. آنتی اکسیدان‌ها
10. بتائین
11. ال- کارنیتین
12. کوکسیدویداستات‌ها
13. رنگدان‌ها (کاروتنوئیدها)
14. پلت چسبان‌ها
15. امولسی‌فایرها
16. سایر افزودنی‌ها (عوامل ضد کلوخه شدن، باکتریوفاژها، پپتیدهای ضدمیکروبی، باکتریوسین‌ها و ...)
هدف ما در بخش دامپروری تکمیل مواد موجود در خوراک جهت پاسخگویی دقیق به مجموع احتیاجات غذایی بدن دام می‌باشد. امروزه علاوه بر خوراک‌های طبیعی جهت تکمیل جیره‌های غذایی به آنها مواد مصنوعی افزودنی مانند ویتامین‌ها، نمک و اسیدهای آمینه مصنوعی نیز اضافه می‌کنیم اما هیچکس نمی‌تواند اطمینان داشته باشد که غذایی کاملاً مطابق با نیاز حیوان تهیه نموده است بلکه تلاش ما در جهت نزدیک کردن هرچه بیشتر ترکیب خوراک به نیاز دام می‌باشد. ویژگی یک متخصص تغذیه موفق، شناخت دقیق مواد خوراکی و اثرات متقابل بین مواد خوراکی و نیز شناخت دقیق ساختار فیزیولوژیک و آناتومیک دستگاه گوارش دام می‌باشد.
پس از شناخت مواد خوراکی و نحوه پاسخ دام به ماده خوراکی، متخصص تغذیه باید قادر باشد غذایی با کامل‌ترین ترکیب و با حداقل هزینه جهت تولید باکیفیت و اقتصادی، تهیه نماید. مواد مغذی (Nutrients) ترکیبات شیمیایی آلی و معدنی هستند که حاصل از فعالیت‌های کاتابولیسم و آنابولیسم در موجودات زنده هستند و درصورتی که موجودی قادر به ساخت آن در بدن خود نباشد، جهت ادامه حیات نیاز به دریافت آن ماده مغذی از طریق خوراک دارد. از جمله مواد مغذی می‌توان از آب، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها، املاح معدنی و ویتامین‌ها را نام برد.
بخش عمده خوراک‌های مورد استفاده در پرورش دام با منشاء گیاهی می‌باشند. گیاهان با استفاده از انرژی خورشید و فتوسنتز قادر به ساختن مواد مغذی مورد نیاز خود هستند و مواد مغذی تولید شده را در جهت ایجاد اندام‌های گیاهی و به منظور تولیدمثل جهت تولید دانه‌ها استفاده می‌نمایند. این مواد مغذی ذخیره شده دربافت‌های گیاهی، مورد استفاده دام قرارمی‌گیرد. معمولاً تراکم مواد مغذی موجود در دانه بیش از مواد مغذی ذخیره شده در سایر اندام‌های گیاهی می‌باشد و دانه‌ها ارزش بیشتری در تغذیه دام دارند. مواد مغذی دریافتی توسط دام‌ها جهت رفع نیازهای رشد، نگهداری و تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروتئین‌ها نقش ساختمانی و نقش تنظیمی و نقش کاتالیتیک را در بدن برعهده دارند و از اسیدهای آمینه تشکیل شده‌اند که برخی از اسیدهای آمینه توسط بدن دام‌ها قابل سنتز نیستند و باید از طریق خوراک وارد بدن شوند (اسیدهای آمینه ضروری).
کربوهیدرات‌ها در بدن نقش ذخیره انرژی شیمیایی (گلیکوژن) و نیز انتقال انرژی شیمیایی در درون بدن را برعهده دارند. لیپیدها وظیفه ذخیره انرژی شیمیایی جهت بدن و نقش تنظیمی و نیز نقش در فراهم نمودن ویتامین‌های محلول در چربی دارند. معمولاً عمده مواد خوراکی مورد مصرف در دامپروری دارای منشاء گیاهی هستند و بخش اندکی از منابع خوراکی از بقایای جانوران و محصولات فرعی تغذیه انسان فراهم می‌گردند.
منبع مقدمه: مقالات تغذیه دام و طیور