به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ امروزه بسیاری از گله‌های طیور گوشتی در سراسر دنیا با بیماری خاصی همراه با عقب‌ماندگی رشد در سن 3 الی 4 هفتگی مواجه هستند. این سندرم بسیار شایع بوده ولی بسیاری آنرا به عنوان یک بیماری و مشکل در نظر نمی‌گیرند.
بر اساس بررسی‌ها و تحقیقات مختلفی گزارش شده است که علت بروز این سندرم در مواردی ناشی از آنتریت نکروتیک (Necrotic enteritis) تحت بالینی بوده و عامل ایجاد این عارضه، باکتری کلستریدیوم پرفرینژنس می‌باشد. به طور کلی سموم تولید شده توسط باکتری سبب آسیب به دیواره روده، جراحات کبدی و تلفات می‌گردد.
کلستریدیوم پرفرینژنس، یک باکتری بسیار شایع بوده که به آسانی در خاک، گرد و غبار، مدفوع، غذا و در بستر طیور یافت می‌شود. این باکتری حتی در شرایط سلامت روده‌ها (سکوم‌ها و روده بزرگ) نیز به میزان اندک در مدفوع مشاهده می‌شود. به علت تغییر شرایط روده مانند تغییر رژیم غذایی، میکروفلور روده تغییر کرده و میزان این باکتری افزایش می‌یابد که در نتیجه بدن را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی همچون کوکسیدیوزیس، مایکوتوکسیکوزیس، سالمونلوزیس و ... می‌نماید.
عوامل مستعد کننده برای رخداد بیماری آنتریت نکروتیک
1 -محصولات جانبی حیوانات: پروتئین حیوانی منبع مناسبی برای رشد این باکتری می‌باشد و افزایش بی‌رویه این مواد در جیره مانند پودر ماهی و روغن‌های حیوانی بیش از میزان مجاز سبب مستعد شدن پرنده جهت ابتلا به این بیماری می‌شود.
2 -میزان بالای عنصر روی در جیره: میزان نسبتاً بالای عنصر روی در گندم، پودر گوشت و پودر ماهی یکی دیگر از عوامل مستعدکننده ابتلا پرنده به بیماری می‌باشد
3 -افزایش PH روده: PH قلیایی یکی دیگر از عوامل مستعدکننده است که رشد باکتری را تسریع می‌نماید.
4 -کند شدن حرکات روده: غلاتی که مقادیر بالایی از پلی‌ساکارید‌های غیرنشاسته‌ای(NSPs در خود دارند سبب افزایش ویسکوزیته محتویات روده شده و زمان عبور مواد غذایی را افزایش می‌دهند.
5 -آسیب به مخاط روده: آسیب به مخاط روده می‌تواند مکانیکی مثلا به واسطه سنگ‌ریزه‌هایی با اندازه نامناسب باشد.
6 -عفونت‌های روده‌ای: همچون بیماری کوکسیدیوز
7 -عوامل تضعیف‌کننده سیستم ایمنی: بیماری بورس عفونی (گامبورو)، کم‌خونی عفونی ماکیان، بیماری مارک، مایکوتوکسین‌ها و... از دیگر عوامل مستعدکننده جهت ابتلا به این بیماری می‌باشند.
حضور مقادیر زیاد گندم و جو در جیره غذایی از دیگر عوامل مستعدکننده می‌باشند و به طور کلی هر عاملی که سبب افزایش رشد این نوع باکتری و یا کند شدن سرعت عبور مواد غذایی در روده شود می‌تواند پرنده را مستعد ابتلا به انتریت نکروتیک نماید.
یافته‌های بالینی و جراحات بیماری تورم روده نکروتیک
بیماری عموماً در طیور گوشتی با سن 6 -2 هفتگی و در مرغ تخم‌گذار عمدتاً در 24 -2 هفتگی رخ می‌دهد.
بیماری همچنین در گله‌های مرغ مادر که در بستر عمیق با برنامه محدودیت غذایی مواجه‌اند، رخ می‌دهد. در اکثر موارد تنها نشانه بیماری آنتریت نکروتیک، افزایش ناگهانی تلفات در گله می‌باشد. اگر چه پرندگان نیز ممکن است علائم کزکردگی، پرهای ژولیده و اسهال را نیز از خود نشان دهند.
جراحات به طور عمده در روده کوچک (ژئوژنوم) و به صورت بالونی شدن روده و کف آلود شدن محتویات روده خود را نشان می‌دهد. موکوس روده معمولاً با غشای کاذب زرد رنگ پوشیده می‌شود که به روده ظاهری "حوله مانند" می‌دهد.
تشخیص انتریت نکروتیک
اگرچه تشخیص احتمالی بر مبنای جراحات بالینی و کالبد گشایی می‌باشد ولی تشخیص قطعی براساس مطالعات بافت‌شناسی، کشت میکروبی و... می‌باشد. این بیماری علایمی مشابه با کوکسیدیوز، آنتریت قرحه‌ای و... دارد. بیماری آنتریت قرحه‌ای که توسط کلستریدیوم کولینوم ایجاد می‌شود و سبب ایجاد کانون‌های نکروزه و اولسراتیو در قسمت‌های پایینی روده، سکوم‌ها و کبد می‌شود.
آنتریت نکروتیک عمدتاً در ژئوژنوم و ایلئوم اتفاق می‌افتد و درگیری سکوم‌ها در این بیماری بسیار به ندرت رخ می‌دهد. همچنین این بیماری را باید از بیماری کوکسیدیوز تفریق کرد. بیماری کوکسیدیوز را به راحتی می‌توان با نمونه‌گیری از محتویات مدفوع و دیواره روده تشخیص داد. این امکان وجود دارد که بیماری کوکسیدیوز و آنتریت نکروتیک به طور همزمان رخ دهند، بنابراین تشخیص صحیح به منظور درمان مناسب باید صورت پذیرد.
بیشتر بدانیم: آشنایی با بیماری کوکسیدیوز (Coccidiosis)
پیشگیری، کنترل و درمان انتریت نکروتیک
چون باکتری در همه جا حضور دارد در نتیجه کنترل شرایط میکروفلور روده مهمترین اصل در کنترل بیماری می‌باشد. بنابراین افزودن داروهایی مانند باسیتراسین، لینکومایسین و ویرجینیامایسین به جیره غذایی جهت پیشگیری و کنترل بیماری حائز اهمیت خواهد بود.
استفاده از ترکیبات ضد کوکسیدیوزی در جیره همچون داروهای ضد کوکسیدیوز شیمیایی و یونوفوره به علت جلوگیری از بروز کوکسیدیوز و آنتریت نکروتیک متعاقب آن، می‌تواند مفید واقع گردد.
اضافه کردن ترکیبات پروبیوتیک و پری‌بیوتیکی (همچون بیویست، لاکتیک درای) و اسیدیفایر در پیشگیری و درمان علائم بالینی مفید می‌باشد.
درمان آنتریت نکروتیک معمولاً به وسیله باسیتراسین، لینکومایسین، اکسی تتراسایکلین، تایلوزین تارتارات، پنی‌سیلین و ... می‌باشد.
پرندگان تلف شده سریعاً باید از گله خارج شوند زیرا که می‌توانند به عنوان منبع توکسین و باکتری آلوده به واسطه کانی‌بالیسم محسوب گردند.
منبع: کیمیافام
ترجمه و گردآوری: دکتر مهدی چراغچی باشی (دستیار تخصصی بهداشت و بیماری‌های طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران)