به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ گاوها برای شیردوشی بایستی به محل دیگری غیر از اصطبل نگهداری دام برده شوند این امر علاوه بر رعایت بهداشت شیردوشی اولین برنامه تحریک گاو برای ترشح هورمون اکسی‌توسین ( Oxytocine) است که سبب آزاد شدن شیر و شل شدن پستان وعضلات حلقوی اسفنکتر و دوشیدن کامل شیر در شیردوشی می‌شود.
نیازهای پرورش دام خود را بیابید.
رعایت بهداشت در سالن شیردوشی مهمترین مرحله تولید شیر بهداشتی با بار میکروبی کم می‌باشد از این لحاظ بایستی دقت داشت که شیر تولیدی از دام سالم همیشه فاقد آلودگی است و در صورتی‌که مجرای پستان دام را قبلاً خوب ضدعفونی کرده باشیم در اینجا آلودگی شیر بستگی به رعایت بهداشت و دستورالعمل‌های بهداشتی دارد. دیوارها و کف شیردوشی بایستی قابل شستشو و ضدعفونی باشد معمولاً سیمانی یا کاشی کاری می‌شود سالن شیردوشی بایستی دارای نور و تهویه کافی و درب و پنجره‌های توری‌دار دارای سیستم آب سرد و گرم کافی برای شستشو باشد. آب مورد استفاده اهمیت زیادی در بهداشت شیر دارد و از نظر فیزیکی بایستی پاک و عاری از آلودگی‌های میکروبی باشد چرا که درحین شستشو خود عامل انتشار آلودگی در شیر و سیستم شیردوشی می‌شود. بنابراین آزمایش آب قبل از استفاده ضروری است و در صورت لزوم آنرا با کلر و یا سیستم تصفیه بایستی بهداشتی کرد. اگر از سیستم شیردوشی استفاده می‌شود لوله‌های انتقال شیر بایستی ازنوع استیل و مخازن نیز از نوع استیل باشد سیستم فاضلاب و هدایت آب پس از شستشو باید دارای شیب مناسب باشد.
ضوابط بهداشتی شیردوشی
هدف، تعیین ضوابط و روش‌های صحیح دوشش شیر گاو از نقطه نظر بهداشتی است.
الف- مراحل مقدماتی دوشش:
1- آماده کردن دام 2- شستشو و تمیز کردن پستان دام با آب ولرم حدود 40 درجه سانتیگراد همراه ماده ضدعفونی‌کننده به نحوی که ضمن پاک کردن مواد خارجی و چربی‌های اطراف پستان دام، صدمه‌ای به اعضاء پوست پستان وارد ننماید.
3- خشک کردن پستان پس از شستشو و تمیز کردن با حوله یا دستمال کاغذی یک بار مصرف.
یادآوری: شستشو و ضدعفونی پستان باید در زمان کوتاه انجام گیرد، تمیز نگهداشتن محل نگهداری دام شیری بهترین راه کاهش زمان شستشو می‌باشد.
4- خارج کردن قطرات اولیه شیر از پستان (رگ‌گیری) به داخل یک ظرف یا بر روی صفحه مشبک و یا صفحه سیاه بمنظور کنترل آلودگی پستان‌ها، وجود ناهنجاری‌ها در شیرخام از قبیل خون، رنگ عادی و لخته انجام می‌گیرد.
یادآوری: رگ‌گیری موجب حصول اطمینان از بازکردن منافذ پستان و خروج شیر اولیه که ممکن است حاوی مقدار زیادی باکتری باشد صورت می‌گیرد. بنابراین از ریختن آن برروی کف سالن شیردوشی باید اجتناب شود.
5- شخص شیردوش باید سالم و دارای ناخن کوتاه و عاری از هرگونه ابتلا به بیماری‌های عفونی مزمن و مشترک بین انسان و دام باشد.
6- شخص شیردوش در زمان شیردوشی باید ملبس به لباس کار مناسب شامل روپوش، کلاه، دستکش و چکمه باشد.
7- محل شیردوشی بایستی داری نور کافی و تهویه مناسب بوده و دوشش شیر در محیطی تمیز و عاری از هرگونه گرد و غبار و بو انجام گیرد.
8- شیردوشی باید در محیطی ساکت و آرام انجام گیرد.
یادآوری: از هرگونه تغذیه دام در حین شیردوشی به منظور جلوگیری از ایجاد گرد و خاک خودداری گردد.
ضوابط بهداشتی و فنی تأسیسات شیردوشی
1- میزان دوشش با دستگاه بستگی به وزن خوشه شیردوشی و ارتفاع ظروف شیشه‌ای مدرج دارد. که توصیه شده وزن خوشه شیردوشی بین 5/3-5/1 کیلوگرم و ظروف شیشه‌ای پایین‌تر از سطح پستان دام واقع شوند.
یادآوری: شیر باقی‌مانده پس از دوشش در پستان دام می‌تواند موجب بروز بیماری ورم پستان گردد.
2- به منظور جلوگیری از انتقال عفونت بین پستان‌ها باید با قطع مکش قبل از خارج‌سازی خوشه شیردوشی از جریان معکوس شیر داخل خوشه شیردوشی ممانعت کرد.
3- دستگاه شیردوشی باید مرتباً مورد بازرسی قرارگیرد.
4- حداقل یکبار در سال کل تأسیسات شیردوشی به وسیله یک فرد متخصص کنترل و بازرسی شود گزارش آن بمنظور رفع نواقص به دامدار و دامپزشکی ارائه گردد.
5- ابعاد سالن شیردوشی باید متناسب با ظرفیت تعداد دام که در هر وعده دوشیده می‌شوند بوده و دام بتواند به راحتی رفت آمد نماید.
6- دیوارها باید سطحی صیقلی و صاف داشته و قابل تمیز کردن و غیرقابل نفوذ و دارای رنگ روشن باشد.
7- سالن شیردوشی باید دارای تهویه مطلوب بوده، در صورت استفاده از پنجره‌ها به این منظور پنجره‌ها باید مجهز به توری برای جلوگیری از ورود حشرات باشند.
8- کف سالن نیز قابل شستشو و ضدعفونی بوده و دارای کانال فاضلاب با شیب مناسب باشد.
9- چاله شیردوشی باید دارای طول و عرض و ارتفاع مناسب و فاضلاب آن به‌گونه‌ای باشد که شستشوی سالن بسهولت انجام گرفته و به‌هیچ‌وجه آب در محل جمع نگردد.
10- دارای آب گرم و سرد کافی قابل شرب و تصفیه شده جهت شستشوی مرتب وسائل شیردوشی و حمل شیر و همچنین شستشوی پستان دام باشد.
11- موتور دستگاه دوشنده باید دراتاق مخصوص که دور از سالن شیردوشی بوده نصب و مجهز به سیستم صداگیر باشد که صدای آن دام را در موقع دوششی ناراحت ننماید.
12- دستگاه‌های شیردوشی باید دراتاق شیردوشی متناسب با مقدار تولید شیر روزانه نصب شود.
13- سالن شیردوشی باید مجهز به فضای جهت توقف دام بوده تا در هنگام دوشش دام بدون حرکت در این اتاقک‌ها قرار بگیرد.
14- کف سالن شیردوشی غیرقابل نفوذ وقابلیت تحمل بار اضافی به طور مثال مقرهای شیردوشی را داشته باشد (مقر شیردوشی عبارت است از جایگاهی که گاو شیری در هنگام دوشش درآن مستقر می‌گردد)
15- کف باید با پوشش سخت مفروش شده غیرلغزنده و مقاوم به مواد شیمیائی باشد.
16- کلیه سطوح داخلی دیوارها وسقف‌ها باید کاملاً صاف و بدون پستی و بلندی بوده و به گونه‌ای طراحی شوند که دارای استحکام کافی باشد و بار اضافی را بدون تغییر شکل تحمل کند.
17- سالن شیردوشی باید قابلیت دسترسی به تسهیلات جمع‌آوری و توزیع دام شیری را داشته باشد.
18- ورودی و خروجی‌های سالن شیردوشی باید به گونه‌ای ساخته شوند که فقط یک دام شیری هم‌زمان قادر به عبور از آنها باشد و از هرگونه انقطاعی در حرکت دام ممانعت بعمل آید.
19- تعبیه حوضچه ضدعفونی در محل ورودی به سالن شیردوشی به طوری که دام مجبور به عبور از آن باشد.
20- سالن شیردوشی باید درمکانی احداث گردد که خطر آلودگی شیرخام به حداقل برسد.
21- کلیه ورودی‌های سالن شیردوشی باید سنگفرش شده و قابلیت شستشو و ضدعفونی را داشته وآب روی آن به طرف تجهیزات دفع فاضلاب الزامی است.
یادآوری: شیر گاو‌هائی که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک یا مواد هورمونی و یا داروئی دیگر قرار گرفته‌اند تا زمان دفع باقی‌مانده دارو (براساس دستور کارخانه سازنده) قابل مصرف نمی‌باشد و نباید با شیر سایر دام‌ها مخلوط گردد.
22- شیر تولیدی پس از دوشش بایستی ازصافی عبور داده شود تا ذرات خارجی موجود در شیر گرفته شود
23- پس از انجام شیردوشی سالن و دستگاه‌های شیردوشی بایستی شستشو و ضدعفونی گردد.
ضوابط شستشو و ضدعفونی دستگاه‌های شیردوش
شستشوی دستگاه‌های شیردوش ممکن است با دست یا با سیستم CIP شستشو در مدار بسته )CLEANINIG IN PLACE انجام گیرد که درهرحال باید نکات ذیل رعایت گردد:
1- قسمت‌هایی که امکان بازکردن آنها وجود دارد مثل خرچنگی، پستانک‌ها غلاف پستانک باید پس از آخرین دوشش بازکرده و قطعه‌قطعه شستشو شوند.
2- در آب مورد مصرف برای شستشوی دستگاه‌های شیردوشی نباید به هیچ‌وجه از مواد کف‌کننده استفاده شود.
3- مواد شستشو و ضدعفونی‌کننده باید در دمائی که سازنده مواد توصیه نموده استفاده شود.
4- شستشو دارای نظم مخصوص بوده که می‌بایستی توسط شخص شیردوش رعایت و انجام گردد.
5-در ابتدا خط مسیر عبور شیر با آب سرد برای مدت چند دقیقه، سپس با آب گرم و بعد با محلول‌های شیمیائی شستشوکننده مخلوط با ضدعفونی‌کننده و یا بطور جداگانه شستشو وضدعفونی گردند.
6- در مرحله آخر با آب تمیز وسالم و سرد آثار و بقایای مواد شستشو و ضدعفونی‌کننده را از مسیرخارج نمود.
7- عمل شستشو و ضدعفونی دستگاه در هر وعده شیردوشی بلافاصله انجام شود.
یادآوری: آب مورد مصرف شستشوی دستگاه‌های مورد استفاده دامداری باید آب آشامیدنی و مطابق استاندارد باشد. چنانچه شیر تولیدی را نتوان حداکثر ظرف مدت 2 ساعت به مراکز جمع‌آوری و یا کارخانجات منتقل نمود باید هرچه سریعتر شیر را جهت سرد کردن به اتاق نگهداری شیر انتقال داد و تا 8 درجه سانتیگراد خنک نمود و اگر جمع‌آوری شیر روزانه نیست باید دردمای 6 درجه سانتیگراد نگهداری شود. وقتی شیر به کارخانجات صنایع لبنی منتقل می‌شود نباید دمای آن بیش از 10 درجه سانتیگراد باشد.
منبع: سایت بازار بزرگ کشاورزی ایران